Το να κατηγορεί κάποιος τις selfies είναι ένα από τα σύγχρονα «πρέπει». Ομως αυτό δεν εμποδίζει το φαινόμενο να εξαπλώνεται. Προφανώς γιατί όταν δώσεις την δυνατότητα στον μέσο άνθρωπο να δείξει την εικόνα του εαυτού του που επιθυμεί, αργά ή γρήγορα θα το κάνει. Στη συνέχεια κάποιοι θα τον κατηγορήσουν για ναρκισσισμό. Ή για χαμηλή αυτοεκτίμηση. Αλλά ποτέ η αφ’ υψηλού κριτική και οι αφορισμοί δεν εμπόδισαν ένα φαινόμενο να εξαπλωθεί.

Η δαιμονοποίηση των selfies είναι κατά κάποιο τρόπο αναμενόμενη. Συμβαίνει σε κάθε καινούρια μόδα που εξαπλώνεται μαζικά. Λέξεις όπως «ομφαλοσκόπηση», «παρακμή» ή «ενοχλητικό» εκτοξεύονται από κάθε πλευρά. Το 82% των ερωτηθέντων μάλιστα σε μια πρόσφατη έρευνα δηλώνει ότι θα επιθυμούσε περισσότερες «κανονικές» φωτογραφίες και λιγότερες selfies. Είναι ζήτημα χρόνου η συγκεκριμένη μόδα να κατηγορηθεί για την καταστροφή του πολιτισμού.

Εκείνο βέβαια που λείπει από τέτοιου είδους αφορισμούς είναι η ψυχραιμία. Μέχρι να εμφανιστεί κάποιος να θυμίσει ότι η ανάγκη του αυτοπορτρέτου υπήρχε από πάντα. Απλώς παλιά το έκαναν ο Αντι Γουόρχολ, η Φρίντα Κάλο ή ο Ρέμπραντ. Και φυσικά υπάρχει και το περίφημο «αυτοπορτρέτο» του Ρενέ Μαγκρίτ, όπου βλέπεις το πίσω μέρος του κεφαλιού του καλλιτέχνη ενώ κοιτάζεται στον καθρέφτη. Μόνο που στον καθρέφτη φαίνεται πάλι το πίσω μέρος του κεφαλιού του και όχι το πρόσωπό του. Δηλαδή στον καθρέφτη φαίνεται αυτό που βλέπουμε εμείς. Ίσως δεν υπάρχει πιο ξεκάθαρη αλληγορία από αυτήν. Και ταυτόχρονα ένα κλειδί που ερμηνεύει την έννοια «selfie»: «βλέπω τον εαυτό μου όπως τον βλέπεις κι εσύ». Ή σαφέστερα: βλέπουμε τον εαυτό μας μέσα από τα μάτια των άλλων.

Έτσι, τώρα που δεν χρειάζεται να έχεις ταλέντο ζωγράφου ή πινέλα αλλά αρκεί απλώς μια κάμερα, είναι λογικό να επιλέγουν αυτή τη μορφή έκφρασης όσοι έχουν τα μέσα. Δηλαδή όλοι οι κάτοχοι ενός στοιχειώδους smartphone. Σαν να λέμε ότι η ανάγκη για selfies υπήρχε πάντα. Εκείνο που άλλαξε είναι τα μέσα.

Ο άνθρωπος που διατυπώνει αυτή την «αιρετική» άποψη, η οποία στέκεται απέναντι από το τσουνάμι των αφορισμών για τις selfies λέγεται Ιλάν Στάβανς και είναι καθηγητής στο κολέγιο του Αμχερστ στην έδρα των λατινοαμερικανικών σπουδών. Στο εκτενές δοκίμιό του με τίτλο «Αγαπώ την selfie μου» (σ.σ.: πρωτότυπος τίτλος «I love my selfie») λέει πως οι selfies αποτελούν μια προσπάθεια να εξερευνήσουμε (και να παρουσιάσουμε) τον πραγματικό μας εαυτό. Οσο εμμονικές, μάταιες ή επιτυχημένες κι αν είναι οι προσπάθειες των αυτοφωτογραφιζόμενων, αποτελούν μαρτυρίες για την ανθρώπινη φύση. Με άλλα λόγια αποτελούν τον ορισμό της Τέχνης.

Για τον Στάβανς οι selfies είναι «εξίσου μαγευτικές και τρομακτικές». Μαγευτικές γιατί όπως γράφει «δεν μπορώ να σκεφτώ κάποιο άλλο καλλιτεχνικό προϊόν που να εξηγεί καλύτερα ή να χαρτογραφεί με μεγαλύτερη ακρίβεια την μπερδεμένη σχέση που έχουμε με τον εαυτό μας. Και είναι τρομακτικές «γιατί οι selfies στην πραγματικότητα δείχνουν τον βαθμό που ο ατομικισμός είναι η βασική κινητήριος δύναμη της ανθρωπότητας. Είμαστε τέρατα που αυτομεγεθύνονται».

Όσο γι’ αυτούς που ισχυρίζονται ότι οι selfies μάς έχουν κάνει ακόμα μεγαλύτερα τέρατα ναρκισσισμού, ο Στάβανς απαντά με ιστορικές επιδειξιομανείς προσωπικότητες όπως ο Ουίνστον Τσόρτσιλ ή ο «Πρίγκηπας» Τέιλορ Μπάρνουμ (σ.σ.: αμερικανός πολιτικός του 19ου αιώνα). Ισχυρίζεται ότι το ποσοστό ναρκισσισμού στον πλανήτη δεν έχει αυξηθεί ιδιαίτερα τα τελευταία 100 – 200 χρόνια. Και αναφέρει την Μέριλιν Μονρόε, τον Έλβις ή τον Πικάσο. Που αν μπορούσαν θα έβγαζαν συνέχεια selfies.

Υπό αυτή την έννοια οι selfies θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως ένα παγκόσμιο συνεργατικό καλλιτεχνικό project. Ενα γιγαντιαίο ψηφιδωτό της ανθρωπότητας όπου ο καθένας γίνεται επιμελητής και καλλιτέχνης της έκθεσης ενός μόνο έργου: του εαυτού του. Ενός έργου που κατορθώνει να πολλαπλασιάσει σε γιγαντιαία κλίμακα αυτό που είχε προσπαθήσει να πει ο Μαγκρίτ με το αυτοπορτρέτο του. Οτι κάθε φορά που κοιτάζεις τον εαυτό σου στον καθρέφτη (ή στην οθόνη της κάμερας του κινητού) δεν βλέπεις μόνο την εικόνα του εαυτού σου. Βλέπεις ταυτόχρονα και την εικόνα που νομίζεις ότι θέλουν οι άλλοι να δουν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News