Αλήθεια πόσο ανοιχτή είναι η ελληνική κοινωνία στην παγκοσμιοποίηση; Την θεωρούμε ως μία ευκαιρία για οικονομική ανάπτυξη ή αντίθετα ως μία απειλή; Την βλέπουμε ως μία ευκαιρία για να αναπτυχθούν οι οικονομικές συναλλαγές ή αντίθετα ως μία απειλή για τα κεκτημένα; Ως λύση στο πρόβλημα της οικονομίας ή ως το βασικό εμπόδιο στη λύση του προβλήματος;

Είναι γεγονός ότι καθημερινά ακούμε έντονη κριτική όπως και απαρίθμηση των απειλών που συνεπάγεται η παγκοσμιοποίηση. Κλείνουν τα εργοστάσια; Φταίει η παγκοσμιοποίηση. Ανεβαίνει η  εγκληματικότητα; Φταίει η παγκοσμιοποίηση. Η ανεργία είναι πάνω από το 20%; Φταίει η παγκοσμιοποίηση. Και όχι μόνο τώρα αλλά και σε βάθος χρόνου. Αντίθετα σπάνια ακούγεται  κάτι θετικό, ότι π.χ. μία εταιρία υπέγραψε συμφωνία με άλλες ξένες εταιρείες που θα έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας ή ότι θα γίνει μια μεγάλη επένδυση από ξένα κεφάλαια σε κάποιο τομέα.

Το Ευρωβαρόμετρο κατά τις τρεις τελευταίες εξαμηνιαίες δημοσκοπήσεις (πρώτο και δεύτερο εξάμηνο 2017 και πρώτο εξάμηνο του 2018) έθεσε την ακόλουθη ερώτηση:

Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με το ότι η παγκοσμιοποίηση είναι μια ευκαιρία για οικονομική ανάπτυξη;

Η ερώτηση τέθηκε τόσο στους πολίτες της ΕΕ όσο και στους πολίτες των Βαλκανικών χωρών που δεν είναι είναι μέλη της  ΕΕ (Σερβία, Αλβανία, ΠΓΔΜ και Τουρκία).

Το αποτέλεσμα της δημοσκόπησης ήταν αρκετά εντυπωσιακό. Η πλειοψηφία των πολιτών απαντούν θετικά στο ερώτημα. Το 60% των Ευρωπαίων το θεωρεί ως ευκαιρία (ΝΑΙ, είναι μία ευκαιρία απαντούν)  και μόνο το 27% διαφωνεί. Σε όλες τις χώρες το ΝΑΙ έχει την πλειοψηφία εκτός από τρεις, την Τσεχία την Κύπρο και την Ελλάδα. Στην Τσεχία και την Κύπρο  οι γνώμες είναι μοιρασμένες. Οι μισοί περίπου πιστεύουν πως είναι μια ευκαιρία και οι άλλοι μισοί διαφωνούν.

Η μόνη χώρα που έχει  σαφώς αρνητική γνώμη είναι η Ελλάδα

Μόνο το 32% πιστεύει  ότι είναι μία ευκαιρία ενώ το 59% διαφωνεί. Είναι εντυπωσιακό όχι μόνο η ξεκάθαρη αρνητική γνώμη αλλά και η μεγάλη διαφορά που παρατηρείται. Ουσιαστικά βρισκόμαστε στον αντίποδα. Και αυτή η διαφορά δεν είναι ευκαιριακή, δεν παρουσιάστηκε σε μια μόνο δημοσκόπηση, αλλά είναι συστηματική.

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει την διαφορά θετικών και αρνητικών εκτιμήσεων στις τελευταίες τρεις δημοσκοπήσεις μεταξύ Ευρωπαϊκού Μέσου ‘Ορου και της Ελλάδας.

Είναι δύσκολο να εξηγήσει κανείς τα αίτια του ευρήματος όσον αφορά τη σοβαρή ελληνική απόκλιση. Όλοι οι πολίτες της Ευρώπης εκτιμούν ότι η παγκοσμιοποίηση είναι μία ευκαιρία. Ακόμη και στις Βαλκανικές χώρες που προαναφέραμε (Αλβανία, Σερβία, ΠΓΔΜ και Τουρκία) η κυρίαρχη τάση ακολουθεί τον Ευρωπαϊκό Μέσο ‘Ορο. Η οικονομική και πολιτική  κρίση ίσως να ενίσχυσε την εσωστρέφεια των Ελλήνων αλλά δεν μπορεί να δικαιολογήσει από μόνη της αυτή την τόσο διαφορετική  άποψη.

Η φοβική εσωστρεφής τάση δεν έχει καμιά σχέση με την παραδοσιακή εικόνα του έλληνα κοσμοπολίτη, του εμπόρου που είναι έτοιμος να αναλάβει οικονομικές δραστηριότητες σε οποιαδήποτε γωνιά της Γης.

Είναι ακόμη πιο αξιοπερίεργο όταν οι δύο βασικές οικονομικές δραστηριότητες της Ελλάδας (η ναυτιλία και ο τουρισμός) είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την παγκοσμιοποίηση. Και η ναυτιλία ίσως έχει σχέση μόνο με μια μειοψηφία, ο τουρισμός όμως έχει σχέση με την μεγάλη πλειοψηφία.

Μια πιο προσεκτική ματιά στα ποιοτικά χαρακτηριστικά μάς δείχνει ότι η μόνη κατηγορία που θεωρεί ότι η παγκοσμιοποίηση είναι μια ευκαιρία είναι οι νέοι μεταξύ 15 και 24 ετών. Η κατηγορία αυτή, αν και είχε στο παρελθόν αρνητική στάση, άλλαξε ουσιαστικά και εντυπωσιακά την γνώμη της. Υπολείπεται βέβαια του μέσου όρου των άλλων ευρωπαίων νέων, εντούτοις είναι εντυπωσιακή η αλλαγή (+30 μονάδες σε 18 μήνες). Οι νέοι τουλάχιστον φαίνεται ότι γίνονται πιο ανοιχτοί στη σύγχρονη πραγματικότητα.

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει ακριβώς αυτή την τάση:

Για τις υπόλοιπες κατηγορίες των ερωτηθέντων πλην των νέων, παρόλο που υπάρχουν διαφοροποιήσεις  (είτε θετικές είτε αρνητικές), όλα τα αποτελέσματα είναι αρνητικά.

Αν εξετάσουμε τα αποτελέσματα σε σχέση με τον πολιτικό αυτοπροσδιορισμό των ερωτώμενων, δηλαδή πόσο αριστερός ή πόσο δεξιός σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10 (1 είναι ο ακροαριστερός και 10 ο ακροδεξιός), παρατηρούμε ότι στην ουσία η συμπεριφορά είναι ομοιόμορφη τόσο στην  ΕΕ όσο και στην Ελλάδα. Αν υπάρχει μία τάση αυτή είναι ότι οι δεξιοί είναι λιγότερο φιλικοί στην παγκοσμιοποίηση από τους αριστερούς.

Ιδεολογικά η παγκοσμιοποίηση είναι αντικείμενο ισχυρής κριτικής τόσο από τα ακροδεξιά και λαϊκιστικά κόμματα όσο και από τα ακτιβιστικά αριστερά κόμματα.

Η σημερινή ελληνική κοινωνία εκφράζει, τουλάχιστον σε αυτό το ερώτημα της παγκοσμιοποίησης, εσωστρέφεια και  φόβο. Είναι κάτι το διαφορετικό που ίσως αλλάζει τους κανόνες που της είναι οικείοι, οπότε το απορρίπτει. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στις δυνατότητές της την οδηγεί σε καθαρή αμυντική στάση. Δεν είναι τυχαίο ότι την παγκοσμιοποίηση την έχει δαιμονοποιήσει τόσο η συντηρητική Δεξιά όσο και η συντηρητική Αριστερά. Η παντελής έλλειψη εμπιστοσύνης στην επιχειρηματικότητα και στους θεσμούς οδηγεί τους πολίτες σε μια υπερσυντηρητική στάση. Αν κάποτε ακούγαμε με ειρωνεία τη φράση ότι είμαστε «έθνος ανάδελφο» αυτή τη στιγμή το βιώνουμε.

Για να γίνει η ανάπτυξη χρειάζονται ξένες επενδύσεις. Το ερώτημα είναι πώς θα δεχτούμε τις ξένες επενδύσεις με τόση καχυποψία και αρνητικότητα και εσωστρέφεια. Πώς από θεατές που φοβούμαστε την πραγματικότητα θα ξαναμπούμε στο παιχνίδι την ανάπτυξης; Εκτός από τα οικονομικά μεγέθη πρέπει να αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας. Η οικονομία είναι βασικά και θέμα ψυχολογίας. Η κυβέρνηση, τα πολιτικά κόμματα, τα ΜΜΕ όλοι οι παράγοντες που επηρεάζουν την κοινή γνώμη πρέπει βοηθήσουν αυτή την αλλαγή νοοτροπίας. Έχουμε ανάγκη από ένα συνολικό restart.

---

Ο Αντώνης Παπακώστας είναι διδάκτωρ Πληροφορικής από το Πανεπιστήμιο Pierre et Marie Curie του Παρισιού. Εργάστηκε από το 1985 για την ΕΕ, σε διάφορες θέσεις ευθύνης. Από το 2000 έως το 2008 ήταν υπεύθυνος και για το Ευρωβαρόμετρο με το οποίο έκανε εκατοντάδες έρευνες.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News