Τον τελευταίο μήνα έτυχε να παρακολουθήσω τον ύστατο αποχαιρετισμό και το παρθενικό καλωσόρισμα ανάμεσα σε αδέλφια. Ενας μεσήλικος φίλος έχασε βίαια τον κατά τρία χρόνια μικρότερο αδελφό του. Τον αποχαιρέτησε μέσα στην εκκλησία σε έναν επικήδειο-αληθινό ύμνο στην αδελφική αγάπη: «Σ’ ευχαριστώ για ό,τι ζήσαμε… Σ’ ευχαριστώ και γι’ αυτόν τον πόνο», του είπε μεταξύ άλλων, κάμπτοντας την τελευταία αντίσταση των παρισταμένων που (μέχρι εκείνη τη στιγμή) δεν έκλαιγαν.

Είδα όμως στο What’s Up και το βίντεο με το πρώτο χάδι μιας τρίχρονης μικρής που υποδέχεται στο σπίτι της τη νεογέννητη (μόλις μίας ημέρας!) αδελφή της. Μου το έστειλαν δυο φίλοι, millennials, απαστράπτοντες γονείς για δεύτερη φορά, που ζουν στο εξωτερικό. Η «μεγάλη» χάιδευε το μάγουλο της «μικρής» απαλά, με τον μικροσκοπικό δείκτη της, σαν να την υποδεχόταν και σαν να την εξερευνούσε ταυτόχρονα.

Αλήθειες και στερεότυπα

Μπορεί τo Δημογραφικό στη Δύση να ροκανίζει τον αδελφικό δεσμό (το ζήτημα σήμερα δεν είναι αν θέλεις να κάνεις δεύτερο παιδί, αλλά αν θέλεις να κάνεις παιδί γενικά), αλλά για όσους έχουν αδέλφια παραμένει η μακροβιότερη και η πιο ανθεκτική σχέση της ζωή τους (αν δηλαδή είναι τυχεροί και δεν τα «σπάσουν» κάποια στιγμή, ως κυνικοί και πικρόχολοι μεσήλικες, για το δυάρι στην Καλλιθέα ή για το ποιος φέρνει πιο γρήγορα το ποτήρι με το νερό στον κατάκοιτο υπερήλικα μπαμπά).

Η δε απώλεια αυτής της σχέσης αναγνωρίζεται από τις πλέον τραυματικές της ενήλικης ζωής (σύμφωνα με έρευνα στη Σουηδία, μετά τον θάνατο ενός αδελφού αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος θανάτου από εγκεφαλικό, ιδιαίτερα για τις γυναίκες).

Διότι τα αδέλφια έρχονται πολύ πριν από τους συντρόφους μας, μένουν εκεί και όταν έχουν πια φύγει οι γονείς μας δεν τα επιλέγουμε και ούτε γίνεται να τα αλλάξουμε, όπως μπορούμε να κάνουμε με τους φίλους μας. Eίναι τα πρότυπά μας (ή τα παραδείγματα προς αποφυγήν), οι συμπαίκτες και οι συνένοχοι, οι αντίπαλοι στην αιώνια κόντρα για το ποιος θα κερδίσει στο παιχνίδι (για την προσοχή των γονιών). Οπως έγραφε ένας ψυχολόγος στο αμερικανικό Time, αν οι γονείς είναι στη μεγάλη εικόνα οι γιατροί, «τα αδέλφια είναι οι νοσοκόμες στον θάλαμο. Είναι εκεί όλη μέρα».

Oι έρευνες που ασχολούνται (κυρίως τα τελευταία 20 χρόνια) με τον αδελφικό δεσμό επικεντρώνονται κάπως μονότονα στη σειρά άφιξης στον μάταιο τούτο κόσμο, με όλα τα στερεότυπα που τη συνοδεύουν (και που πλέον έχουν σχεδόν όλα καταρριφθεί).

Ητοι, ο πρωτότοκος είναι αρχηγικός, high achiever, αξιόπιστος και δύσκολος (τελευταία οι προβολείς έχουν πέσει ειδικά πάνω στην πρωτότοκη· το TikTok έχει γεμίσει με βίντεο για το «Eldest sister syndrome» δηλ. «Σύνδρομο της μεγαλύτερης αδελφής»). Ο μεσαίος, πάλι, είναι κοινωνικός, επαναστάτης και ελαφρώς παραγκωνισμένος. Και ο τρίτος (ο «Βενιαμίν» της οικογένειας, στον οποίο έχω, για ευνόητους λόγους, μια κάποια αδυναμία) είναι συxνά πυκνά γοητευτικός, κακομαθημένος και χειριστικός.

Ομως υπάρχουν πολύ πιο ενδιαφέρουσες πλευρές του αδελφικού δεσμού που έχουν ενδιαφέρον. Οπως οι «δημογραφικές» μεταβολές, στις οποίες και αυτός υπόκειται, σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Πιο πολλά αδέλφια με μεγάλη διαφορά ηλικίας. Πιο πολλά θετά αδέλφια, συχνά πολυαγαπημένα (ίσως το μόνο καλό ενός διαζυγίου). Πιο πολλά αδέλφια σε διαφυλετικές οικογένειες (π.χ. μαμά λευκή, μπαμπάς μαύρος). Πιο πολλά αδέλφια που ανήκουν ανοιχτά (και όχι τρομοκρατημένα, όπως στο παρελθόν) στη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, κ.ά.

Η αδελφική φιλία

Mεγάλο ενδιαφέρον υπάρχει σήμερα και για την ίδια την ποιότητα και την εξέλιξη της αδελφικής σχέσης μέσα στον χρόνο. Ερευνα π.χ. σε εξηντάχρονους (2019, Journal of Family Psychology) κατέδειξε πώς η αδελφική ζεστασιά ανακόπτει τη φόρα της μοναξιάς.

Βέβαια, η τόσο μεγάλη και εξ απαλών ονύχων εγγύτητα είναι λογικό να δημιουργήσει κάποια στιγμή τριβές. Εξ ου και αρκετοί θα περάσουν κάποια στιγμή από ένα στάδιο «sibling estrangement», δηλαδή ενήλικης «αδελφικής αποξένωσης». Συνήθως μετά από σημαίνοντα γεγονότα που διαταράσσουν ολόκληρο το οικογενειακό οικοδόμημα, με αποκορύφωμα, βεβαίως, τον θάνατο ενός γονιού.

Ωστόσο, οι ειδικοί αποφαίνονται σήμερα ότι το στοίχημα είναι να μην εγκλωβιστείς στον ρόλο που καλώς ή κακώς καπάρωσες στην παιδική σου ηλικία (ίσως και εξαιτίας της εύνοιας ή της προκατάλειψης των γονιών): ο υπεύθυνος, η ζαμάν φου, ο αυτοκαταστροφικός, η ρεαλίστρια, ο αίρων τις αμαρτίες όλης της οικογένειας, ο «δεν μου καίγεται καρφάκι για κανέναν» κ.λπ.

Οι New York Times είχαν προ καιρού δημοσιεύσει ένα άρθρο με τίτλο «The lifelong gift of sibling friendship» («Το ισόβιο δώρο της αδελφικής φιλίας») με φωτογραφίες «σιτεμένων» αδελφών που μεγαλώνουν ο ένας δίπλα στον άλλον και με συμβουλές για το πώς να διατηρήσει κανείς αρραγή και φρέσκο τον αδελφικό δεσμό.

Οι συμβουλές μοιάζουν προφανείς αλλά δεν είναι και τόσο, αν αντιληφθεί κανείς πόσο δεδομένα θεωρούμε τις περισσότερες φορές τα αδέλφια μας: α) Δώστε στον άλλον τo δικαίωμα να αλλάζει β) Εχετε επίγνωση του πώς επηρεάζουν οι γονείς σας τη μεταξύ σας δυναμική γ) Αφιερώστε χρόνο στο να κάνετε παρέα με τον αδελφό σας.

Τελικά, δεν είναι μία, αλλά πολλές οι ζωές που ζούμε με τα αδέλφια μας. Και ίσως η απελευθέρωση από ρόλους και εξαρτήσεις που προσφέρει η ενήλικη ζωή (μαζί με τις ρυτίδες και τα απανωτά σκαμπίλια τις μοίρας) να είναι η καλύτερη μαγιά για μια αληθινή –όχι «φορεμένη» από το DNA– αδελφική αγάπη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News