Σε μία σκηνή της περίφημης ταινίας «Ο Τρίτος Ανθρωπος» ο ένας από τους πρωταγωνιστές, ο Χάρι Λάϊμ (Oρσον Γουέλς) λέει σε έναν φίλο του (για να τον παρασύρει στις παράνομες δραστηριότητές του): «… στην Ιταλία, για 30 χρόνια κάτω από τους Βοργίες, είχαν πόλεμο, τρόμο, αίμα και φόνους, αλλά ταυτόχρονα έβγαλαν έναν Μικελάντζελο, έναν Λεονάρντο ντα Βίντσι και την Αναγέννηση. Στην Ελβετία είχαν αδελφική αγάπη, είχαν 500 χρόνια δημοκρατίας και ειρήνης – και τι έβγαλαν; Το ρολόι-κούκο».

Τώρα, μπορεί αυτή η ταινία να θεωρείται μία από τις καλύτερες του παγκόσμιου κινηματογράφου, όμως στο σημείο αυτό ο Γουέλς κάνει δύο σοβαρά λάθη. Το πρώτο είναι ότι ο κούκος δεν εφευρέθηκε στην Ελβετία, αλλά στη Γερμανία, στην περιοχή του Μέλανα Δρυμού (βόρεια της Ελβετίας) και το δεύτερο είναι πως, η ιστορία της Ελβετίας, από την εποχή της (παράτολμης) ίδρυσής της το 1291, δεν είναι μια ιστορία ευτυχισμένου ύπνου, αλλά μια ιστορία συνεχών αγώνων, τις περισσότερες φορές νικηφόρων, συνδυασμένη με εντυπωσιακά βήματα προόδου τόσο στην οικονομία, όσο και στην πολιτική και τον πολιτισμό.

Αρχίζοντας από την Iστορία, στις αρχές του Αυγούστου του 1291, ενώθηκαν τα τρία καντόνια του δάσους (Uri, Schwyz και Unterwalden) που σήμερα αποτελούν την κεντρική Ελβετία, σε μία «αιώνια» συμμαχία, διακηρύσσοντας την αυτονομία τους μέσα στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους όπου κυβερνούσε η δυναστεία των Αψβούργων. Πολύ γρήγορα τα καντόνια έγιναν 8 με την προσθήκη των πόλεων της Ζυρίχης, της Λουκέρνης και της Βέρνης και των καντονιών Glarus και Zug.

To 1386 οι Ελβετοί νίκησαν τον στρατό των Αψβούργων στο Σέμπαχ, νίκη που αποτέλεσε την αρχή μιας σειράς συνεχών νικών εναντίον ισχυρότερων στρατών τόσο από την πλευρά των Αψβούργων, όσο και από την πλευρά των Γάλλων. Ετσι, η Ελβετική συνομοσπονδία ισχυροποιήθηκε και διευρυνόταν συνεχώς μέχρι το 1515, όταν οι Ελβετοί νικήθηκαν στην περίφημη μάχη του Μαρινιάνο, κοντά στο Μιλάνο, οπότε και ανακόπηκε η ελβετική εδαφική επέκταση. Η Ελβετία κατάφερε να μείνει ουδέτερη στον τριακονταετή πόλεμο (αλλά οι Ελβετοί μισθοφόροι ήταν περιζήτητοι σε όλους τους ευρωπαϊκούς στρατούς) και στην ειρήνη της Βεστφαλίας του 1648 απέκτησε την πλήρη ανεξαρτησία της από την Αυτοκρατορία των Αψβούργων.

Στη συνέχεια, μετά τη Γαλλική Επανάσταση κατελήφθη από τα γαλλικά στρατεύματα, που προκάλεσαν πολλές καταστροφές, αλλά το 1803 ο Ναπολέοντας αναγνώρισε και πάλι την κυριαρχία των καντονιών και μετά την ήττα του στο Βατερλό, το Συνέδριο της Βιέννης αποκατέστησε την ελβετική ανεξαρτησία (εδώ εντοπίζεται και η συνεισφορά του Καποδίστρια), ενώ παράλληλα οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις αναγνώρισαν την ελβετική ουδετερότητα. Πρέπει, τέλος, να σημειωθεί πως η ελβετική συνομοσπονδία άντεξε και δεν διασπάστηκε, παρά τις συρράξεις που κατά καιρούς ξέσπασαν στο εσωτερικό της, αν και αποτελείται από πληθυσμούς με τέσσερις διαφορετικές γλώσσες, όπως με αφορμή την μεταρρύθμιση, τα δικαιώματα των χωρικών και τον εμφύλιο του 1847, που κατέληξε το 1848 σε ένα νέο φιλελεύθερο σύνταγμα (το πιο φιλελεύθερο της Ευρώπης και μάλιστα τη στιγμή που η φιλελεύθερη επανάσταση στις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες έχασε τη μάχη).

Από τότε η Ελβετία μπήκε στον δρόμο της οικονομικής ανάπτυξης, (βλέπε το περσινό μου κείμενο – «Ελβετία: ένα παράδειγμα σύνθετης ανάπτυξης») ώστε σήμερα να θαυμάζεται για την οικονομία της, το επίπεδο ευημερίας, τις υποδομές, το εκπαιδευτικό σύστημα και τη δημοκρατία της (που διατηρεί και πολλά στοιχεία άμεσης δημοκρατίας, με το θεσμό των τακτικών και έκτακτων δημοψηφισμάτων). Ταυτόχρονα οι σημαντικές ελβετικές πόλεις αποτέλεσαν κέντρα πολιτισμού, ήδη από την Αναγέννηση, ενώ δεν θα πρέπει να παραλείψουμε την εμφάνιση του DADA το 1916 στη Ζυρίχη στο «Cabaret Voltaire».

Oμως, δεν εντοπίζονται μόνο στην πολιτική οι πολλές ιδιαιτερότητες που θα συναντήσει κανείς στην Ελβετία. Αντίθετα, το ισχυρό της προβάδισμα και η ευημερία της οφείλονται στον συνδυασμό της πραγματιστικής πολιτικής με μικρά προσεκτικά βήματα, χωρίς να χάνεται η μεγάλη εικόνα και σε ένα συναινετικό πλαίσιο (που όμως απειλείται τα τελευταία χρόνια) με τη συνεχή παραγωγή και υιοθέτηση καινοτομιών. Ετσι και φέτος (για 9η συνεχή χρονιά), η Ελβετία κατέκτησε τον τίτλο της πιο καινοτόμου χώρας στον κόσμο, αφήνοντας πίσω χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα (από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Πνευματικής Ιδιοκτησίας, που ανήκει στον ΟΗΕ). Βάση για την κατασκευή των δεικτών αποτέλεσαν οι πατέντες, οι εφαρμογές νέων μεθόδων και η παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας.

Η εξήγηση για την πρώτη θέση της Ελβετίας στο χώρο της καινοτομίας βρίσκεται στην κυβερνητική υποστήριξη τέτοιων προσπαθειών, στην διασύνδεση της έρευνας των πανεπιστημίων και της βιομηχανίας και στην αποτελεσματική δομή και λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος, στο οποίο συγκαταλέγονται μερικά από τα καλύτερα πολυτεχνεία του κόσμου (ΕΤΗ και EPFL). Χαρακτηριστικό ήταν το παράδειγμα του κτιρίου που χτίζεται από ρομπότ, αποτελώντας ταυτόχρονα κέντρο πειραματισμών για την εισαγωγή διαφόρων αυτοματισμών (που είχα παρουσιάσει τον Μάρτιο του 2019 – «οικοδομώντας το Μέλλον»).

Βλέπουμε λοιπόν ότι αυτή η συμπεριφορά που οδήγησε και διατηρεί την Ελβετία στην κορυφή (οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική) αποτελεί εφαρμογή της αρχής που παρουσιάζει ο Λούις Κάρολ στην Αλίκη: Οτι για να μένεις στη θέση σου, πρέπει να τρέχεις συνέχεια…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News