Η ζωή εκατοντάδων χιλιάδων ελεύθερων επαγγελματιών στην Ελλάδα δεν είναι καθόλου γλυκιά, ιδίως σε ό,τι αφορά τους νεότερους. Παλεύουν να κρατηθούν όρθιοι ή να φέρουν βόλτα μια μικρή επιχείρηση. Θέλουν να είναι εντάξει σε όλα, με τη γραφειοκρατία και τα προβλήματα της πληθωριστικής κρίσης να δυσχεραίνουν κάθε τους βήμα. Οχι, δεν είναι μια προνομιούχα τάξη αυτοί οι επαγγελματίες.

Δεν υπάρχουν όμως μόνο αυτοί. Υπάρχουν και άλλοι. Εχετε παρατηρήσει όλα αυτά τα ωραία ηλεκτρικά αυτοκίνητα ή τα υβριδικά SUV αξίας άνω των 40.000 ευρώ που κυκλοφορούν με πινακίδες leasing σε προάστια της Αθήνας και σε όλη τη χώρα; Πώς θα αισθανόσασταν αν μαθαίνατε ότι ένας από τους οδηγούς που σταμάτησε δίπλα σας στο φανάρι πληρώνει κοψοχρονιά τη χρήση πολυτελούς αυτοκινήτου (που ως αγορά έχει γίνει απλησίαστο για τον μέσο Ελληνα), κάνει το ίδιο με το ενοίκιο του σπιτιού και το σουπερμάρκετ (όλα μπαίνουν στα έξοδα) και δηλώνει φτωχός, εφόσον δεν κόβει αποδείξεις και ανήκει στους 402.183 επαγγελματίες που συνεχίζουν να δηλώνουν καθαρά εισοδήματα ύψους 286 ευρώ μηνιαίως;

Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Το υπουργείο Οικονομικών έκανε βελτιώσεις στα αντικειμενικά κριτήρια αλλά στέλνει μήνυμα «γνωρίζουμε τι κάνετε» μετά την έρευνα στα βιβλία όσων δήλωσαν ετήσιο εισόδημα 3.215 ευρώ.  Σε μια κίνηση καλής πίστης ο υπουργός των Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης δέχθηκε να κοπεί στο μισό ο φόρος των 1.733 ευρώ τον χρόνο που προκύπτει από τα αντικειμενικά κριτήρια φορολόγησης ελεύθερων επαγγελματιών, για όλους όσοι ζουν και δραστηριοποιούνται σε κωμοπόλεις και περιοχές μέχρι και 1.500 μόνιμους κατοίκους.

Δηλαδή αποδέχθηκε τις βελτιώσεις που του εισηγήθηκαν και από την επόμενη χρονιά, με τις νέες φορολογικές δηλώσεις, ο ελάχιστος φόρος θα περιοριστεί μόλις στα 866 ευρώ για τα εισοδήματα που θα αποκτήσουν εφέτος.

Ανάμεσα τους είναι χιλιάδες επαγγελματίες νησιών, τουριστικών περιοχών, αλλά και επαρχιακών πόλεων με μεγάλη γεωργική παραγωγή όπου κυκλοφορούν πολλά (αδήλωτα) εισοδήματα, όπως αποδείχθηκε στην περίπτωση του κυκλώματος των ελαιοτριβείων στη Μεσσηνία που όχι μόνο έκρυβαν εισοδήματα, αλλά εξέδιδαν πλαστά τιμολόγια προκειμένου να παίρνουν πίσω τον ΦΠΑ που αναλογούσε σε τόνους παραγωγής ελαιολάδου το οποίο πωλούσαν πανάκριβα.

Οι αλλαγές όμως που έγιναν και ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός στη ΔΕΘ δεν μπορούσαν να γίνουν φωτογραφικά ή κατά περίπτωση. Ετσι αποφασίστηκε το ελάχιστο φορολογητέο ποσό των ελεύθερων επαγγελματιών να μειώνεται για όλους στις περιοχές με 1.500 κατοίκους αντί των 500, που ήταν το όριο μείωσης του φόρου στο μισό εφέτος, ενώ το κριτήριο του μέγιστου μισθού εργαζομένου δεν θα υπολογίζεται πλέον προσθετικά στο εισόδημα που προκύπτει από τα αντικειμενικά κριτήρια, αλλά μόνο για λόγους σύγκρισης με το τελικό ποσό που προκύπτει.

Ομως παρά αυτές τις βελτιώσεις, η ουσία του προβλήματος παραπέμπει σε μια λαϊκή ρήση, προσαρμοσμένη στην πραγματικότητα που δείχνουν τα στοιχεία της εφορίας: «Φωνάζει ο φορο…κλέφτης για να φοβηθεί ο νοικοκύρης». Κι αυτή η πραγματικότητα δεν αλλάζει εύκολα..  

Τα στοιχεία από τις εφετινές φορολογικές δηλώσεις έδειξαν ότι 4 στους 7 ελεύθερους επαγγελματίες δήλωσαν στην εφορία μέσο ετήσιο εισόδημα 3.215 ευρώ ή 268 ευρώ τον μήνα για το 2023. 

Είναι αυτοί οι οποίοι πρωτοστάτησαν στις αντιδράσεις κατά της επαναφοράς των αντικειμενικών κριτηρίων φορολόγησης, μέσω των οποίων ο υπουργός Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης τους υποχρέωσε να πληρώσουν τον ελάχιστο φόρο που αναλογεί σε εισόδημα όσο ενός εργαζομένου ο οποίος αμείβεται με τον κατώτατο μισθό των 830 ευρώ το μήνα.

Ασφαλώς σε αυτή την αντιπαράθεση -υπουργείου και επαγγελματιών- η οποία στη συνέχεια εξελίχθηκε σε πολιτική ανάμεσα στην κυβέρνηση και την αντιπολίτευση και πλέον βρίσκεται στο στάδιο του παρασκηνίου με συνεχή υπονόμευση και «συντροφικά» θα λέγαμε μαχαιρώματα (αν δεν επρόκειτο για τη Νέα Δημοκρατία) κατά του οικονομικού επιτελείου, ακούστηκε πολλές φορές το ερώτημα, κατ΄ άλλους επιχείρημα: «μα πώς ζουν με 268 ευρώ το μήνα;»…

Η προσέγγιση αυτή, όπως πλέον αποκαλύπτουν στελέχη του υπουργείου Οικονομικών, κρύβει μια αφέλεια, καθώς όλες οι έρευνες που γίνονται για το φαινόμενο της φοροδιαφυγής των ελεύθερων επαγγελματιών εδώ και χρόνια δείχνουν ότι εκείνοι οι οποίοι επιλέγουν αυτή την οδό μεταφέρουν (άλλα νόμιμα, άλλα ημι-νόμιμα και άλλα παράνομα) τα έξοδα διαβίωσής τους στην ατομική τους επιχείρηση.

Ολα τα έξοδα  στην επιχείρηση

Από τις έρευνες και τα στατιστικά στοιχεία αυτών των κατηγοριών που έχουν μπει στο μικροσκόπιο προκύπτουν ενδιαφέροντα συμπεράσματα:

♦ Οι περισσότεροι επαγγελματίες προτιμούν να ζουν στο ενοίκιο (παρ’ ότι η σύζυγος ή τα παιδιά τους, δηλαδή η οικογένεια τους) έχουν ιδιόκτητη κατοικία.

♦ Στη συντριπτική πλειοψηφία προτιμούν να μην έχουν ιδιόκτητο ΙΧ και να κινούνται με οχήματα που έχουν μισθώσει με leasing. 

♦ Ολες οι αγορές τους —από ηλεκτρονικό εξοπλισμό, έπιπλα, μέχρι και ορισμένα είδη σούπερ – μάρκετ— αλλά και η διασκέδαση και τα ταξίδια, περνούν («ημι-νόμιμα») στα έξοδα της ατομικής τους επιχείρησης.

Κι όλα αυτά προκειμένου να αυξήσουν τα έξοδα τους, να περιορίσουν στο ελάχιστο το ατομικό τους εισόδημα ώστε να αποφύγουν το φόρο εισοδήματος. Ολο αυτό το πλαίσιο δημιουργεί τεράστιες φορολογικές ανισότητες ανάμεσα στους φορολογούμενους. 

Για παράδειγμα ο μισθωτός ή ένας άλλος εργαζόμενος ο οποίος αγοράζει πχ. ένα κινητό τηλέφωνο, δεν έχει την έκπτωση του ΦΠΑ που δικαιούται ο επαγγελματίας, ούτε τη δυνατότητα να εμφανίσει ως «δαπάνη» την αγορά του κινητού ώστε να μειώσει το φορολογητέο του εισόδημα.

Αρα πληρώνει πολύ ακριβότερα την αγορά του κινητού.

Η μοναδική δυνατότητα που έχει ο μισθωτός —προκειμένου να αποφύγει το ΦΠΑ— είναι να μην ζητάει απόδειξη από τον επαγγελματία τον οποίο κάλεσε πχ. για να του εγκαταστήσει ένα air condition.

Μείζον πρόβλημα οι αποδείξεις και τα πλαστά τιμολόγια

Οπως εξηγούν οι ίδιες πηγές μιλώντας στο Protagon, η απόκρυψη εσόδων, δηλαδή ο μειωμένος τζίρος, είναι το μείζον πρόβλημα στο φαινόμενο της φοροδιαφυγής των επαγγελματιών καθώς τα χρήματα αυτά που πληρώνει ο καταναλωτής χωρίς να πάρει απόδειξη, δεν φορολογούνται σε κανένα στάδιο της οικονομικής διαδικασίας. Απλά κινούνται κάτω από τη νόμιμη οικονομία.

Γι΄αυτό ακριβώς τον λόγο οι έλεγχοι της ΑΑΔΕ έχουν επικεντρωθεί στην αποκάλυψη του τζίρου που έγινε και δεν εμφανίζεται στα βιβλία καθώς όσοι μπορούν δεν κόβουν αποδείξεις —όπως αποδείχθηκε επανειλημμένα με δεκάδες μικρο-επιχειρήσεις της εστίασης και του ηλεκτρονικού εμπορίου (των e-shop) και δευτερευόντως στην έκδοση πλαστών ή εικονικών τιμολογίων από ανύπαρτκτες (συνήθως) επιχειρήσεις ή κυκλώματα που έχουν δημιουργηθεί γι’ αυτό τον σκοπό.

Τελευταίο παράδειγμα είναι τα ελαιοτριβεία της φοροδιαφυγής: ένα κύκλωμα 30 επιχειρήσεων που αποκάλυψε η ΑΑΔΕ κι όπως αποδείχθηκε έκρυβαν έσοδα πάνω από 80 εκατ. ευρώ τη διετία 2022-2023.

Από τις 30 αυτές εταιρίες τουλάχιστον 14 είχαν συσταθεί με σκοπό την έκδοση και τη λήψη εικονικών τιμολογίων από το εμπόριο ελαιολάδου, και κατ΄ επέκταση:

• Tη δημιουργία πιστωτικών υπολοίπων ΦΠΑ, δηλαδή όχι μόνο δεν κατέβαλαν ΦΠΑ αλλά ζητούσαν και επιστροφή ΦΠΑ καθώς ορισμένες ποσότητες ελαιολάδου εμφανιζόταν ως εξαγωγές.
• Την κάλυψη αγορών από αγρότες ειδικού ή κανονικού καθεστώτος ΦΠΑ ή από ελαιοτριβεία χωρίς φορολογικά στοιχεία.

Η ζημιά για το Δημόσιο είναι τεράστια, ανέρχεται σε δεκάδες εκατομμύρια ευρώ, ενώ η έρευνα συνεχίζεται.

Τα μεγάλα έξοδα και τα SUV

Επιστρέφοντας στη… νόμιμη φορο-αποφυγή, όλοι οι επαγγελματίες που εξακολουθούν να πετροβολούν τον υπουργό των Οικονομικών διαπιστώνεται ότι συνδέονται με την αύξηση των πωλήσεων ΙΧ η οποία οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στην επιλογή της χρονομίσθωσης.

Οπως όλοι γνωρίζουν το leasing είναι εναλλακτικός τρόπος για να αποκτήσεις ένα αυτοκίνητο. Δεν επωμίζεσαι το «βάρος» της συντήρησης, ούτε των πάγιων ή απρόβλεπτων εξόδων του, με μοναδική υποχρέωση την καταβολή ενός σταθερού, μηνιαίου μισθώματος. Το ποσό διατηρείται το ίδιο από την έναρξη της χρονομίσθωσης έως και τη λήξη της. 

Διαβάζουμε λοιπόν ένα μέρος από όσα προβάλλει σχετική διαφήμιση μεγάλης εταιρίας. Απευθυνόμενη σε νέους επαγγελματίες εξηγεί τα εξής:

—«Ενας επιχειρηματίας που έχει μια ατομική επιχείρηση στο όνομά του, μπορεί να κάνει leasing σε ένα αυτοκίνητο αντί να το αγοράσει. Το μίσθωμα θα περάσει στα έξοδα της επιχείρησης αν γίνεται χρήση από την ίδιο τον επιχειρηματία, ενώ βοηθάει στο να δικαιολογηθούν επιπλέον έξοδα μετακινήσεων που έχουν ως σκοπό να βελτιώσουν τη δραστηριότητα της επιχείρησης ή να εξυπηρετήσουν τους πελάτες της. Ο νόμος ορίζει ότι ο ΦΠΑ δεν εκπίπτει, αλλά το μίσθωμα περνάει στα έξοδα της επιχείρησης, αρκεί η χρήση να γίνεται από τον ιδιοκτήτη, πάντα για την περίπτωση μιας ατομικής επιχείρησης».

Ξεπέρασαν τα όρια 

Κάπως έτσι φτάσαμε και εφέτος 402.183 επαγγελματίες, από ένα συνολικό αριθμό 714.465, να δηλώσουν στην εφορία λιγότερα εισοδήματα από πέρυσι, ξεπερνώντας κάθε όριο φορο-αποφυγής. Κι έτσι αναπόφευκτα πιάστηκαν στην τσιμπίδα των αντικειμενικών κριτηρίων.

Συγκεκριμένα, το δηλωθέν εισόδημά τους είναι μειωμένο κατά 46,9 εκατ. ευρώ και το μέσο ετήσιο εισόδημα που δηλώθηκε για το 2023 είναι 3.524 ευρώ, (μειωμένο κατά 129 ευρώ!). 

Αντίθετα, οι υπόλοιποι 310.000 επαγγελματίες, δηλαδή όσοι δεν εμπίπτουν στα αντικειμενικά κριτήρια φορολογίας, θέλοντας να είναι περισσότερο συνεπείς δήλωσαν εισοδήματα αυξημένα κατά 1,12 δισ. ευρώ ενώ το μέσο εισόδημά τους αυξήθηκε για το 2023 κατά 4.445 ευρώ και άγγιξε το όριο των 14.000 ευρώ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News