Ζούμε σε συνθήκες που αποκαλούνται permacrisis και polycrisis. Δηλαδή μια μόνιμη και διαρκής κρίση.

Κανείς μάλλον δεν μπορούσε να φανταστεί ότι τον Μάρτιο του 2020 θα έκλεινε ο πλανήτης, ότι θα ακολουθούσε ένας πόλεμος στην Ευρώπη και λίγο αργότερα ένας άλλος μετά την επίθεση της Χαμάς και ίσως και ένας μεγαλύτερος.

Ολα αυτά σε τέσσερα χρόνια… και όπως λέει και ο στίχος του Μιχάλη Γκανά από το ομώνυμο τραγούδι, «να δεις τι σου ‘χω για μετά».

Αυτό όμως μην το μεταφράζουμε φοβικά ή απαισιόδοξα. Το μέλλον ανήκει στους αισιόδοξους. Και θα είναι καλύτερο από ό,τι πιστεύουμε. Αρκεί να προετοιμαστούμε για όσα μπορούμε να γνωρίζουμε.

Η Ευρώπη βρίσκεται, όπως λέει το γνωστό κλισέ, σε σταυροδρόμι. Όμως η ευκαιρία είναι να διαλέξουμε το βατό και γόνιμο μονοπάτι και αυτό απαιτεί γνώση και σχέδιο.

Προ ημερών δημοσιεύθηκε η νέα μεγάλη μελέτη της ΕΕ με τη συμμετοχή της ελληνικής Ειδικής Γραμματείας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, με ορίζοντα το μέλλον της Ευρώπης το 2040. Προσεγγίζονται επιστημονικά τάσεις και ασθενή σήματα από το μέλλον που τώρα φαίνονται επιστημονική φαντασία αλλά ίσως εξελιχθούν σε απτή πραγματικότητα.

Οπως έχουμε τονίσει και στο παρελθόν, οι τάσεις έχουν ενδιαφέρον, επειδή επιδρούν ενδεχομένως καταλυτικά στο σύνολο των θεμάτων που μας απασχολούν (γεωπολιτική, κλίμα, τεχνολογία, απασχόληση, συμπεριφορές, κλπ).

Εδώ παραθέτουμε συνοπτικά και κωδικοποιημένα τα βασικότερα σημεία της μελέτης:

– Δύο αριθμοί που από μόνοι τους δίνουν μία δυναμική τάση είναι το ποσό των εξοπλισμών σε παγκόσμιο επίπεδο που ανέρχεται στα 2,3 τρισ. δολάρια (!) και η τάση για την εσωτερική μετανάστευση στην ΕΕ εξαιτίας της κλιματικής κρίσης που ανέρχεται στα 200+εκατ. έως το 2050! Συγκλονιστικό…

– Ασθενής τάση ακόμα, αλλά πιθανή, κατά πόσο το δολάριο θα παραμείνει το διεθνές νόμισμα. Η Κίνα πχ εκδίδει ήδη δάνεια σε Yuan στις χώρες του Belt&Road, ενώ και οι BRICS έχουν εκφράσει αντίστοιχες επιθυμίες.

– Η γεωπολιτική των «σπάνιων γαιών και μεταλλευμάτων». Είναι μία πρόκληση για τις χώρες που εξαρτώνται και για την ΕΕ εν προκειμένω.

– Η τάση της εξέλιξης της δυναμικής ανάμεσα σε ΗΠΑ/Κίνα. Πώς θα επηρεάσει την εξέλιξη της βιομηχανίας; Θα βιώσουμε τάσεις προστατευτισμού στο διεθνές εμπόριο;

– Η πιθανή διεύρυνση της ΕΕ με 35 μέλη ως το 2040 πώς θα επηρεάσει μία σειρά από παράγοντες, όπως πχ η Αμυνα; Πώς θα επηρεάσει τη λήψη αποφάσεων;

– Η ΕΕ πληρώνει δύο «premium», της ασφάλειας και της πράσινης μετάβασης. Αυτό μπορεί να συνεχίζεται;

– Μέχρι το 2040 η συμβολή της ΕΕ στο παγκόσμιο ΑΕΠ θα μειωθεί από το 18% στο 14%, τι συνιστά αυτή η τάση;

– Η ΕΕ θα πρέπει να δαπανήσει, ως το 2030, τουλάχιστον 4 δισ. ευρώ για την αναβάθμιση των προσόντων και τη διά βίου μάθηση, αν θέλει να παραμείνει ανταγωνιστική.

– Ο παγκόσμιος πληθυσμός θα ανέλθει στα 9,7 δισ. το 2050. Στην ΕΕ ο πληθυσμός θα μειωθεί στα 450 εκατ. το 2040, την ώρα που η Αφρική θα ξεπερνά τα 2 δισ., με τους νέους να είναι πάνω από 50%.

– Μέχρι το 2040 η ΕΕ θα έχει κατά 17 εκατ. πιο συρρικνωμένο εργατικό δυναμικό…νέες ομάδες πληθυσμού θα πρέπει να μπουν στο μείγμα.

– Τα παιδιά που γεννιούνται σήμερα θα ξεπεράσουν τα 100 χρόνια ζωής. Είναι συγκλονιστικό ότι μέσα σε λίγα μόνο χρόνια προστέθηκαν δύο δεκαετίες στο προσδόκιμο ζωής. Ποιες θα είναι οι τάσεις των οικονομικών συνεπειών; Πώς θα επηρεαστεί το κλίμα, η αστικοποίηση, η μετανάστευση;

– Η Ευρώπη είναι η ταχύτερα θερμαινόμενη περιοχή του πλανήτη! Σημαντική είναι διεθνώς και η απομείωση της βιοποικιλότητας: 500 είδη της γης, θα χαθούν έως το 2040 και αυτό θα επηρεάσει άμεσα την ισορροπία της ζωής και της ατμόσφαιρας.

– Μία πικρή αλήθεια που δεν είναι τάση: ούτε εμείς ούτε τα παιδιά μας θα προλάβουν να ζήσουν την αναστροφή της κλιματικής κρίσης, με μία μείωση της θερμοκρασίας.

– Τάση με πολλά ερωτηματικά αφορά την προσπάθεια πράσινης μετάβασης, εξαιτίας του κόστους και του εύρους των σπάνιων μετάλλων που απαιτούνται. Ισως η Τεχνητή Νοημοσύνη δώσει τη λύση…

– Για να εξηλεκτριστεί το σύνολο του πλανήτη θα χρειαστούν 80 εκατ. χιλιόμετρα καλωδίων!

– Το πράσινο υδρογόνο ενδεχομένως να βοηθήσει σε συγκεκριμένους κλάδους της βιομηχανίας ενώ, αν προχωρήσει ομαλά η πυρηνική σύντηξη, ίσως καταστεί η σημαντικότερη εξέλιξη στην ιστορία της Ενέργειας. Η γεωπολιτική της Ενέργειας θα εξελιχθεί σε μείζονα χώρο δράσης για τα κράτη.

– Οι χώρες χαμηλού εισοδήματος δεν ξεπερνούν το 1% στο παγκόσμιο ΑΕΠ, τη στιγμή που αποτελούν το 8% του πληθυσμού. Την ίδια στιγμή το πιο πλούσιο 1% είναι υπεύθυνο για όσο CO2 εξάγει το 66% των φτωχότερων πληθυσμών… Τα θέματα ισότητας είναι μια τάση που θα μας απασχολήσει.

– Στο ίδιο πλαίσιο, 1,3 δισ. άνθρωποι με κάποιας μορφής ειδική ανάγκη, βιώνουν κάποιας μορφής διάκριση. Αλλοι δεν θα ζήσουν έως τα 20 έτη, ενώ το 70% των ατόμων με ειδικές ανάγκες είναι σχεδόν εκτός απασχόλησης.  Το μέλλον όμως πρέπει να είναι συμπεριληπτικό για να είναι εφικτό…

– Σχεδόν 50% των κατοίκων της ΕΕ εκτιμούν ότι οι κοινωνίες τους είναι άνισες!

– Οι συνδεδεμένες στο web συσκευές μέχρι το 2050 αναμένεται να εκτιναχθούν στα… 200 δισ.! Η βιοτεχνολογία, η ΤΝ, οι συνθετικές μορφές ζωής είναι η προμετωπίδα της εξέλιξης της τεχνολογίας με ορίζοντα το 2040. Στο ίδιο πλαίσιο όμως, πρέπει να εντάξουμε και την ενεργοβόρα χρήση της ΤΝ που φθάνει στο ύψος του 8% της παραγόμενης ενέργειας!

– Η ΕΕ δείχνει την τάση να επενδύει περισότερο σε έρευνα και καινοτομία. Υπολείπεται των ΗΠΑ, αλλά πλησιάζει την Κίνα. Σε επίπεδο DeepTech οι ΗΠΑ είναι όμως πολύ μπροστά…

– Από τις 10 τεχνολογίες αιχμής, (αυτοματισμός, συνδεσιμότητα, cloud, quantum computing, εφαρμοσμένη ΑΙ, προγραμματισμός, blockchain/cybersecurity, biotech), η ΕΕ πρωτοπορεί μόνο σε δύο: στα υλικά νέας γενιάς και στην πράσινη ενέργεια.

– Η ΕΕ θέτει ως προτεραιτότητα την αντιμετώπιση μίας τάσης που όμως γίνεται πλέον μόνιμη, της ανθεκτικότητας των μικροβίων στα αντιβιοτικά (AMR), καθώς και της ψυχικής υγείας.

– Προτεραιότητα για την ΕΕ έως το 2040 είναι τα λεγόμενα «SDGs της Υγείας», δηλαδή η ίαση του ΑΙDS, της ελονοσίας και όλων των μεταδοτικών ασθενειών.

– Παρατηρείται μία τάση για εξατομικευμένη μακροζωία μέσω εφαρμογών επαναπρογραμματισμού της κυταρρικής αναγέννησης.

– Η τάση της αστικοποιήσης θα συνεχιστεί τα επόμενα χρόνια, φθάνοντας τα 5 δισ. το 2050. Η τάση αυτή αναμένεται να αυξηθεί στην ΕΕ 84% ως το 2050! Πώς θα επηρεαστούν οι υποδομές, η υγεία, το κλίμα, η στέγαση; Χρειάζεται , ενδεχομένως, αλλαγή τρόπου και προτύπου κατανάλωσης και ζωής;

– Το 69% της Gen Z, θέτει ως προτεραιότητα την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

– Παρατηρείται μία τάση ιδεολογικής διαφοροποίησης ανάμεσα στους νέους άνδρες και τις νέες γυναίκες. Οι άνδρες φαίνονται πιο συντηρητικοί.

– Η ΤΝ θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο εργασίας. Θα προχωρήσουμε σε ένα μοντέλο (συν)εργασίας με την ΤΝ, με πολλές όμως, ακόμα αφανείς προεκτάσεις ως προς την αίσθηση της απασχόλησης και τις πιθανές διαταραχές από αυτή τη συνεργασία.

– Η Gen Z διαθέτει την τάση να αλλάζει το μοτίβο της απασχόλησης (quiet quitting, job hopping).

---

* Ο Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού στην Προεδρία της Κυβέρνησης

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News