Ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας εξακολουθεί να μαίνεται. Καμία πλευρά δεν είναι σε θέση να επιτύχει τους διακηρυγμένους στόχους της μέσω της στρατιωτικής ισχύος. Τώρα όμως υπάρχει και σημαντική διπλωματική δραστηριότητα.

Η Ουκρανία συμφώνησε σε μια κατάπαυση του πυρός διάρκειας 30 ημερών, σε μεγάλο βαθμό για να βελτιώσει τις σχέσεις με την κυβέρνηση του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, οι οποίες κατέρρευσαν λόγω μιας αντιπαράθεσης στο Οβάλ Γραφείο με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στις 28 Φεβρουαρίου.

Η Ρωσία απέρριψε την πρόταση κατάπαυσης του πυρός, αντιπροτείνοντας (αλλά όχι εφαρμόζοντας) την αναστολή των επιθέσεων σε ενεργειακές υποδομές. Και οι δύο πλευρές έδειξαν επίσης ότι είναι έτοιμες να αποδεχτούν μια κατάπαυση του πυρός στη Μαύρη Θάλασσα, αλλά καθώς η Ρωσία συνδέει την υποστήριξη της πρότασης με χαλάρωση των κυρώσεων, δεν είναι ξεκάθαρο πότε –ή ακόμη και αν– θα μπορούσε να τεθεί σε ισχύ μια τέτοια περιορισμένη εκεχειρία, πόσω μάλλον τι θα περιλάμβανε.

Τέτοια επιμέρους βήματα, εάν γίνουν, θα μπορούσαν να αποτελέσουν σταθμό για κάτι πιο σημαντικό. Αλλά είναι τουλάχιστον εξίσου πιθανό τα επιμέρους βήματα να μην οδηγήσουν σε μια συνολική ειρηνευτική συμφωνία. Η Ρωσία θα μπορούσε να συνεχίσει τον πόλεμο ακόμα και αν η Μαύρη Θάλασσα δεν είναι ενεργό μέτωπο.

Το μεγαλύτερο ερώτημα εξακολουθεί να είναι η πολιτική των ΗΠΑ. Η κυβέρνηση Τραμπ έχει χρησιμοποιήσει έναν συνδυασμό άσκησης πίεσης και παροχής κινήτρων, έτσι ώστε να πείσει τις δυο πλευρές να σταματήσουν να πολεμούν. Ομως η προσέγγισή της κατέληξε να τείνει προς την παροχή πλεονεκτημάτων στη Ρωσία και την άσκηση μεγάλης πίεσης στην Ουκρανία.

Για να είμαστε σαφείς, είναι σκόπιμο να προσφερθούν στη Ρωσία ορισμένα κίνητρα. Μεταξύ αυτών θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται η προθυμία για την επανέναρξη των επαφών υψηλού επιπέδου [μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας] και για τη στελέχωση των αντίστοιχων πρεσβειών, η υποστήριξη για περιορισμένη χαλάρωση των κυρώσεων (εάν πληρούνται συγκεκριμένες προϋποθέσεις) καθώς και το να επιτραπεί στη Ρωσία να διατηρήσει τους μακροπρόθεσμους στόχους της για την Ουκρανία στο τραπέζι.

Αυτό που δεν είναι αποδεκτό είναι η αποδοχή προβληματικών ρωσικών θέσεων, όπως οι αξιώσεις για την Κριμαία, το Ντονέτσκ, το Λουγκάνσκ, τη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια με βάση τα αποτελέσματα παράνομων δημοψηφισμάτων που διεξήγαγαν οι ρωσικές δυνάμεις κατοχής. Είναι άλλο πράγμα να χαρακτηρίζει τη στάση της Ρωσίας ο απεσταλμένος του Τραμπ στο Κρεμλίνο, ο εργολάβος ακινήτων που έγινε πρωτάρης διπλωμάτης Στιβ Γουίτκοφ, και εντελώς διαφορετικό να την υιοθετεί ως δική του.

Γενικότερα, δεν υπάρχει κανένας καλός λόγος να συμπεριληφθούν εκτιμήσεις για το τελικό καθεστώς σε αυτό το στάδιο. Ο στόχος προς το παρόν θα πρέπει να είναι μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός επ’ αόριστο, όχι μια μόνιμη συνθήκη ειρήνης. Στην προκειμένη περίπτωση η υπερβολική φιλοδοξία ενδέχεται να είναι ο εχθρός του δυνατού.

Για να επιτευχθεί μια εκεχειρία, η συμφωνία πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο ξεκάθαρη και απλή. Μόνο δύο στοιχεία είναι απαραίτητα για μια βιώσιμη κατάπαυση του πυρός: ο τερματισμός όλων των εχθροπραξιών και ο διαχωρισμός των δυνάμεων, ιδανικά με μια ειρηνευτική δύναμη ανάμεσά τους.

Ολα τα άλλα, περιλαμβανομένων των διευθετήσεων όσον αφορά τα εδάφη και τους πληθυσμούς, θα πρέπει να αφεθούν για τις διαπραγματεύσεις σχετικά με το τελικό καθεστώς. Προς το παρόν θα πρέπει να επιτραπεί σε αμφότερες τις πλευρές να εξοπλιστούν ή να προβούν σε ρυθμίσεις ασφαλείας με τρίτα μέρη. Δεν πρέπει να γίνει οτιδήποτε θα απέκλειε τη λήψη μέτρων που θα ενίσχυαν την κατάπαυση του πυρός. Θα πρέπει να επιτραπεί στη Ρωσία να διατηρήσει βορειοκορεατικά στρατεύματα στην επικράτειά της. Η Ουκρανία θα μπορούσε να προσκαλέσει δυνάμεις από ευρωπαϊκές χώρες.

Αυτό που είναι κρίσιμο είναι να συνεχίσουν οι ΗΠΑ να παρέχουν στρατιωτική και πληροφοριακή υποστήριξη στην Ουκρανία. Αυτή η υποστήριξη είναι ο μόνος τρόπος για να πειστεί ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ότι η περαιτέρω καθυστέρηση δεν είναι προς το συμφέρον του. Είναι επίσης απαραίτητη ώστε να μπορεί η Ουκρανία να αποτρέψει μια ανανεωμένη ρωσική επιθετικότητα [στο μέλλον] ακόμη και αν υπάρξει συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Αλλά δεν χρειάζεται να είναι απεριόριστη: αυτή η βοήθεια των ΗΠΑ ανέρχεται συνολικά σε περίπου 40 δισ. δολάρια ετησίως εδώ και μια τριετία – ποσό που είναι πιθανό να επαρκεί για το άμεσο μέλλον.

Ο στόχος πρέπει να είναι να δοθεί στην Ουκρανία ό,τι χρειάζεται για την αποτροπή της ρωσικής επιθετικότητας και την άμυνά της, όχι για να απελευθερώσει τα εδάφη της. Το να υποστηρίζεται, όπως έκανε ο Γουίτκοφ, ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για πιθανή αναθέρμανση της ρωσικής επιθετικότητας, δεν είναι σοβαρό. Εξάλλου, ο τρέχων πόλεμος είναι η δεύτερη εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία από το 2014, όταν προσάρτησε παράνομα την Κριμαία. Δεδομένων των προθέσεων του Πούτιν, αυτό που έχει σημασία είναι οι δυνατότητες [της Ουκρανίας].

Τα πράγματα θα μπορούσαν να φτάσουν σε μια κρίσιμη καμπή έως το καλοκαίρι, όταν ολοκληρωθούν οι εγκεκριμένες από το Κογκρέσο παραδόσεις όπλων στην Ουκρανία. Η κυβέρνηση Τραμπ θα πρέπει να αποφασίσει (αν δεν το έχει ήδη κάνει) για τη σύνδεση μεταξύ της σχέσης ασφαλείας με την Ουκρανία και της αμερικανικής διπλωματίας.

Καθώς προσπαθούμε να αντιληφθούμε τι θα επιλέξει να κάνει η κυβέρνηση, η συμφωνία του Φεβρουαρίου του 2020 που υπέγραψε η πρώτη κυβέρνηση Τραμπ με τους Ταλιμπάν θα πρέπει να μας προβληματίζει. Οι διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία διεξήχθησαν ερήμην των αφγανών εταίρων των ΗΠΑ, μέσω απευθείας συνομιλιών με τους Ταλιμπάν, γεγονός που άνοιξε τον δρόμο για την ταχεία κατάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν έπειτα από ενάμισι χρόνο. Μπορούμε μόνο να ελπίζουμε ότι το τίμημα που πλήρωσε ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς, για την εφαρμογή της συμφωνίας θα παρακινήσει τον Τραμπ να το σκεφτεί δύο φορές πριν εγκαταλείψει την Ουκρανία σε μια παρόμοια κατάσταση.

Ο Τραμπ θα πρέπει επίσης να έχει κατά νου ότι η εγκατάλειψη της Ουκρανίας δεν θα φέρει την ειρήνη. Ο Ζελένσκι, ο οποίος είναι πιο δημοφιλής από ποτέ στην πατρίδα του (χάρη, σε μεγάλο βαθμό, στη διαβόητη συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο), πιθανότατα θα επέλεγε να μην υπάρξει καμία κατάπαυση του πυρός ή συνθήκη ειρήνης παρά μια συνθήκη που θα έθετε σε κίνδυνο τα βασικά συμφέροντα της Ουκρανίας. [Η χώρα] θα μπορούσε να συνεχίσει να πολεμάει με τον έναν ή τον άλλον τρόπο επί χρόνια, χρησιμοποιώντας εγχώρια όπλα και όπλα εισαγόμενα από την Ευρώπη και την Ασία – και χωρίς αμερικανικούς περιορισμούς ως προϋπόθεση για την παροχή βοήθειας, θα μπορούσε ακόμη και να μπει στον πειρασμό να ενεργεί πιο επιθετικά, επιλέγοντας στόχους εντός της Ρωσίας.

Ταυτόχρονα, η Ρωσία πιθανότατα θα θεωρούσε την απομάκρυνση των ΗΠΑ από την Ουκρανία ως ευκαιρία να ασκήσει στρατιωτική πίεση ή ακόμη και να προβεί σε κλιμάκωση. Η στρατιωτική αποστασιοποίηση των ΗΠΑ από την Ουκρανία όχι μόνο δεν θα έφερνε την ειρήνη, αλλά θα μπορούσε να οδηγήσει σε κλιμάκωση του πολέμου.

Το διακύβευμα είναι μεγάλο, και όχι μόνο για την Ουκρανία. Ο,τι συμβεί με τη Ρωσία θα έχει σημαντική επίδραση στο μέλλον της Ευρώπης, στο αν η Κίνα θα χρησιμοποιεί βία κατά της Ταϊβάν και η Βόρεια Κορέα κατά της Νότιας Κορέας και στο πώς αντιλαμβάνονται τις ΗΠΑ, τόσο οι φίλοι όσο και οι εχθροί τους σε όλον τον κόσμο.

---

* O Richard Haass είναι επίτιμος πρόεδρος του Council on Foreign Relations, ανώτερος σύμβουλος στο Centerview Partners, συγγραφέας του «The Bill of Obligations: The Ten Habits of Good Citizens» (Penguin Press, 2023) και συντάκτης του εβδομαδιαίου newsletter Home & Away. Το κείμενο αυτό αναδημοσιεύεται για την Ελλάδα από το Project Syndicate.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News