Το «herd immunity» («ανοσία της αγέλης» σε ελεύθερη μετάφραση) είναι μία έμμεση προστασία του πληθυσμού από μολυσματικές νόσους. Επιτυγχάνεται όταν ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού αναπτύξει πλέον αντισώματα και αποκτήσει ανοσία στον υποκείμενο ιό ή στο βακτήριο. Η ανοσία αυτή, όσων έχουν ήδη αντισώματα, προστατεύει όμως εμμέσως και τα μέλη του πληθυσμού μιας κοινότητας που δεν έχουν αποκτήσει ανοσία.

Εφόσον οι περισσότεροι έχουν ανοσία και δεν μπορούν να νοσήσουν, αντίστοιχα ο ιός δεν δύναται να βρει ξενιστές, ώστε να μεταδοθεί από όσους ήδη νοσούν. Ως εκ τούτου, σταδιακά, καθώς οι νοσούντες αναρρώνουν —ή καταλήγουν, εάν πρόκειται για σοβαρά περιστατικά— όλο και μικρότερος κύκλος ατόμων είναι πιθανόν να μολυνθεί. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι δεν θα μολυνθεί και νοσήσει κανείς. Ωστόσο, οι λίγοι που θα μολυνθούν δεν θα μεταδώσουν τον ιό σε πολλούς. Συνεπώς, μετά το «ξέσπασμα» της μολυσματικης νόσου, οποιαδήποτε μελλοντικά ξεσπάσματα, αν και είναι αναπόφευκτα, είναι πολύ μικρότερης έντασης.

Ο εμβολιασμός, λόγος για τον οποίον η ανθρωπότητα κατάφερε να καταπολεμήσει —και σχεδόν να εξαλείψει— μια σειρά από μολυσματικές ασθένειες στο παρελθόν, βασίζεται σε αυτήν ακριβώς την παραδοχή: δεν προστατεύει μόνο αυτόν που εμβολιάζεται, αλλά τον καθιστά και κομμάτι στην αλυσίδα της «ανοσίας της αγέλης». Ετσι, ο εμβολιασμένος προστατεύει και τους ανοσοκατεσταλμένους, που ίσως να μην μπορούν να κάνουν κάποιο εμβόλιο, καθώς και τους ανεγκέφαλους αντιεμβολιαστές. Οι τελευταίοι γλιτώνουν συνήθως τις επιπτώσεις της επιλογής τους για τον λόγο ότι τα λοιπά μέλη της κοινότητας έχουν αντισώματα και δεν νοσούν, με προφανή συνέπεια και να μην μεταδίδουν τη νόσο περαιτέρω. Τα πρόσφατα ξεσπάσματα ιλαράς, μιας ξεχασμένης σχεδόν ασθένειας, προκλήθηκαν επειδή εξέλιπαν τα παραπάνω: ανεμβολίαστοι —ή και εμβολιασμένοι πριν από πολλά χρόνια— βρέθηκαν σε συγκεκριμένες κοινότητες και ο ιός βρήκε πρόσφορο έδαφος να μεταδοθεί.

Πώς συνδέονται, όμως, όλα αυτά με τον κορονοϊό και τη νόσο που προκαλεί, το Covid-19;

Τις τελευταίες ημέρες τα ΜΜΕ ανά τον κόσμο έχουν κατακλυσθεί με δηλώσεις υπουργών και αξιωματούχων της βρετανικής κυβέρνησης, που αναφέρθηκαν στην «ανοσία της αγέλης» όχι μόνο ως αποτέλεσμα της κρίσης του Covid-19 αλλά και ως βασική επιδίωξη της πολιτικής τους.

Ο σερ Πάτρικ Βάλανς, επικεφαλής επιστημονικός σύμβoυλος της κυβέρνησης στην αντιμετώπιση της παρούσας κρίσης, έδωσε το στίγμα πριν λίγες ημέρες, με συνέντευξη του στο BBC. Μεταξύ άλλων, είπε: «Nα προσπαθήσουμε να μειώσουμε τον αριθμό των περιστατικών κατά την περίοδο της κορύφωσης των περιστατικών, όχι να καταστείλουμε τη νόσο τελείως… Ειδικά, αφού οι περισσότεροι θα νοσήσουν ελαφρά, θα αναπτύξουμε έτσι κάποιου βαθμού «ανοσία της αγέλης», αφού πολλοί θα έχουν πλέον ανοσία στην νόσο. Αλλά και να προστατέψουμε όλους όσους ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες».

Προς αποφυγή υπερβολών, οι Βρετανοί δεν έχουν ψευδαισθήσεις για τη δραματικότητα της κατάστασης· ο ίδιος ο πρωθυπουργός στη σχετική συνέντευξη Τύπου αναφέρθηκε στις ανθρώπινες απώλειες που θα υπάρξουν. Ούτε άλλωστε η πολιτική της κυβέρνησης είναι αυτή ακριβώς που ορισμένοι φαντάζονται. Δεν λένε «βγείτε έξω, ακόμη κι αν έχετε συμπτώματα». Αντιθέτως, συστήνουν σε όσους είναι συμπτωματικοί να μπουν σε καραντίνα, ενώ έχουν λάβει μέτρα και για ταξιδιώτες που επιστρέφουν από περιοχές με υψηλό αριθμό κρουσμάτων. Ωστόσο, τα μέτρα εξαντλούνται εκεί: τα σχολεία παραμένουν ανοικτά και οι Stereophonics δίνουν συναυλίες σε κατάμεστα στάδια.

Το βασικό σκεπτικό της κυβέρνησης αλλά και όσων ειδικών είναι υπέρ της χαλαρής αυτής στρατηγικής περιορισμού της μετάδοσης, πέρα από τη μη βιωσιμότητα μιας γενικευμένης καραντίνας για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να συνοψισθεί στα εξής: θεωρούν ότι οι παραινέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) για γενικό lockdown θα συμβάλουν μεν στο να γίνει, στο μέτρο του δυνατού, «ευθεία η καμπύλη» (flattening the curve), αλλά παράλληλα δεν θα υπάρχει προοπτική και τακτική για έξοδο από την κατάσταση αυτή. Με άλλα λόγια: θεωρούν ότι ακόμη κι αν προσεγγίσουν, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, τα επίπεδα της Κίνας (ελάχιστα νέα κρούσματα, με συνολικά μικρό ποσοστό του πληθυσμού να έχει νοσήσει), η όποια χαλάρωση των μέτρων προς τα μέσα του καλοκαιριού θα είναι πάντως προσωρινή. Ο ιός θα επιστρέψει πιθανότατα το φθινόπωρο, βρίσκοντας το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού χωρίς καμία ανοσία και όλα τα μέτρα θα πρέπει να ληφθούν εξαρχής.

Ετσι, και προκειμένου να αποφευχθεί η ζημία στην οικονομία από το παρατεταμένο lockdown, προσανατολίστηκαν προς μία άλλη στρατηγική: αν η νόσηση σημαντικού πληθυσμού των νέων, και γενικά των μη ευπαθών ομάδων, συνοδευτεί από κατάλληλα περιοριστικά μέτρα και πολύ μικρή κάθετη μετάδοσή προς τους ηλικιωμένους και τα άτομα με συννοσηρότητες, το τελικό αποτέλεσμα ίσως να είναι όσο λιγότερο επίπονο γίνεται. Έτσι, αφήνουν να εννοηθεί ότι επιδιώκουν την «ανοσία της αγέλης», η οποία ιδανικά θα συνδυαστεί με σταδιακή νόσηση του πληθυσμού, ώστε να αντεπεξέλθει το σύστημα Υγείας, αλλά και μικρά ποσοστά έκθεσης για τις ευπαθείς ομάδες.

Το κατά πόσον οι παραπάνω στόχοι είναι εφικτοί αμφισβητείται και μάλιστα έντονα. Τόσο στη Βρετανία, όσο και έξω από αυτήν, το μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής κοινότητας κοιτάζει με φόβο την στρατηγική αυτή, για μια σειρά από λόγους.

Πρώτον, διότι είναι αδύνατον να πετύχει κανείς απομόνωση του ιού σε άτομα νεαρής ηλικίας, με οριζόντια μόνο μετάδοση (από νέο ηλικιακά πληθυσμό σε νέο πληθυσμό), αποφεύγοντας την κάθετη μετάδοση. Tο παράδειγμα της Ιταλίας εδώ, είναι ενδεικτικό: η ταχεία κάθετη μετάδοση στους ηλικιωμένους ήταν αυτή που οδήγησε στα σημερινά τραγικά αποτελέσματα.

Αν επιδιωχθεί, έστω και παθητικά, να νοσήσει το 60% του πληθυσμού, προκειμένου να επιτευχθεί ανοσία αγέλης, αυτό θα σημαίνει 30.000 – 40.000 θύματα μόνο στις ηλικίες 20-50!

Δεύτερον, το δημόσιο σύστημα Υγείας της Βρετανίας έχει πεπερασμένες δυνατότητες: ακόμη και σε μία κανονική περίοδο λειτουργεί στα όρια των δυνατοτήτων του, έχοντας αρκετές ελλείψεις. Ο αριθμός κρεβατιών στις μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ) είναι από τους χαμηλότερους στην Ευρώπη και η πληρότητα συνήθως είναι υψηλή. Όπως και αλλού στην Ευρώπη, δεν γνωρίζουμε πώς θα αντεπεξέλθουν τα συστήματα Υγείας στην επερχόμενη κρίση. Ακόμη και σε χώρες που έλαβαν ήδη ή λαμβάνουν σταδιακά ακραία επιθετικά μέτρα, με γενικό lockdown, είναι αμφίβολο ότι τα συστήματα Υγείας θα ανταποκριθούν επαρκώς. Μπορεί κανείς να φαντασθεί τι θα συμβεί, λοιπόν, στη Βρετανία, όπου δεν ελήφθη σχεδόν κανένα μέτρο τις πρώτες (και σημαντικότερες) εβδομάδες, όταν ο ιός κυκλοφορούσε ήδη στην κοινότητα;

Ακόμη όμως κι αν δεχόμασταν, ως υπόθεση εργασίας, ότι όντως θα αποφευχθεί η κάθετη μετάδοση, καθώς και ότι το σύστημα Υγείας έχει αντοχές, τίθεται το εξής ζήτημα: η θνητότητα στις ηλικίες 20-50 ετών είναι περίπου στο 0,3% αθροιστικά. Το ποσοστό αυτό φαίνεται χαμηλό. Ωστόσο, αν επιδιωχθεί, έστω και παθητικά, να νοσήσει το 60% του πληθυσμού, προκειμένου να επιτευχθεί ανοσία αγέλης, αυτό θα σημαίνει 30.000 – 40.000 θύματα μόνο στις ηλικίες 20-50! Οι αριθμοί, είναι από μόνοι τους ανατριχιαστικοί. Τα ερωτήματα, όμως, δεν σταματούν: προς το παρόν, δεν γνωρίζουμε ποιες είναι οι μακροχρόνιες επιπτώσεις του νέου ιού. Πιθανόν, όπως και σε άλλες ιογενείς λοιμώξεις, να είναι ανύπαρκτες. Μπορεί, όμως, να είναι υπαρκτές και σοβαρές. Η κυβέρνηση ρισκάρει, άρα, και σε αυτό το επίπεδο, αποδεχόμενη ότι ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού ίσως κληθεί, μετά την νόσο, να αντιμετωπίσει και τις επιπτώσεις αυτές.

Καθώς γράφονται αυτές οι γραμμές, η διεθνής ερευνητική κοινότητα εργάζεται πυρετωδώς για την ανάπτυξη εμβολίου. Μολονότι σε κανονικές συνθήκες η ανάπτυξη εμβολίων είναι χρονοβόρα, είναι πολύ πιθανόν, δεδομένων των αναγκών και της χρηματοδότησης, αυτό να καταστεί διαθέσιμο αρκετά σύντομα. Τότε θα μπορέσουμε να αποκτήσουμε ενεργητική ανοσία μέσα από το εμβόλιο, επιτυγχάνοντας την «ανοσία της αγέλης», χωρίς να χρειασθεί να νοσήσει το 60% του πληθυσμού. Είναι απορίας άξιον τι ακριβώς θα ισχυρισθεί τότε η βρετανική κυβέρνηση, έχοντας ήδη θυσιάσει, με την στρατηγική της, ένα σαφώς μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού.

Πολλοί ειδικοί προβλέπουν ότι τις επόμενες εβδομάδες η Βρετανία θα αλλάξει τακτική, ακολουθώντας, λιγότερο ή περισσότερο, την πεπατημένη. Ειδικά, μάλιστα, τη στιγμή, που οι ειδικοί ανά τον κόσμο, δεν είναι ακόμη εντελώς σίγουροι για το πόσο καιρό παραμένει η ανοσία μετά τη λοίμωξη από κορονοϊό. Το κόστος της αδράνειας αυτής ίσως όμως αποδειχθεί τεράστιο. Διότι είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα η ανοσία από την… ανοησία της αγέλης.

* Ο Δαμιανός Κοκκινίδης MD, MSc είναι ειδικευόμενος Παθολογίας-Καρδιολογίας στο Jacobi Medical Center του Albert Einstein College of Medicine στο Μπρονξ της Νέας Υόρκης 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News