Μέσα στον eλληνοκεντρικό μας κόσμο, κάποιες ειδήσεις περνάνε σχεδόν απαρατήρητες:

-1 δισεκατομμύριο άνθρωποι, το 1/6 του παγκοσμίου πληθυσμού ζει σε παραγκουπόλεις

-στο πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ την επόμενη ακαδημαϊκή χρονιά, δηλαδή μέχρι το καλοκαίρι του 2021, τα μαθήματα θα γίνονται μόνο διαδικτυακά

– Η δήμαρχος του Παρισιού ξανασχεδιάζει τις γειτονίες, ώστε οι κάτοικοι τους να χρειάζονται μόνο 15λεπτα για να κάνουν όλες τις δουλειές τους.

Κάθε μορφή ανθρώπινης δραστηριότητας, ηθελημένης ή αθέλητης, εμπεριέχει και μια αλλαγή στον χώρο στις διάφορες μορφές του: τον φυσικό/δομημένο, των ροών (μεταφοράς ενέργειας, επικοινωνίας) και των κοινωνικοοικονομικών σχέσεων. Η επιδημία της χολέρας τον 19ο αιώνα οδήγησε στην εισαγωγή συγχρόνων συστημάτων ύδρευσης και αποχέτευσης στις πόλεις. Οι ανελκυστήρες επέτρεψαν την ανέγερση ουρανοξυστών στις ΗΠΑ. Η μαζική παραγωγή αυτοκίνητων οδήγησε στην ανάπτυξη των προαστίων. Η κοινωνία της πληροφορίας ήδη επιφέρει αλλαγές στις σχέσεις μεταξύ των χώρων κατοικίας, εργασίας, μεταφοράς, αναψυχής.

Τεράστιες αλλαγές θα φέρει και η νέα πανδημία, στον τρόπο που ζούμε στις πόλεις και στον ευρύτερο παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και εθνικό χώρο. Κάποιες αλλαγές, που τις θεωρούμε προσωρινές, μπορεί να παραμείνουν για ένα σχετικά μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ άλλες θα επιζήσουν μέχρι την επόμενη μεγάλη παγκόσμια κρίση, που με την σειρά της θα επιβάλει νέες αλλαγές στο χώρο.

Σήμερα οι αλλαγές που προέρχονται από την εκτεταμένη ψηφιοποίηση, το ίντερνετ και τις διάφορες μορφές ηλεκτρονικής δραστηριότητας δεν φαίνεται να είναι περαστικές. Οι περισσότερες εταιρείες βλέπουν τα πλεονεκτήματα της τηλεργασίας σε μονιμότερη βάση. Οι εργαζόμενοι θα δουλεύουν από το σπίτι τους, μπορεί να πηγαίνουν μια ή δυο φορές την εβδομάδα στο φυσικό χώρο της εταιρείας. Το έπιπλο γραφείο, μέσα σε μία ενιαία αίθουσα θα είναι κοινό με οποιονδήποτε άλλο εργαζόμενο που θα πάει την επόμενη μέρα, δεν θα υπάρχουν χαρτιά παρά μόνο ένας υπολογιστής που θα μπαίνεις με τον κωδικό σου. Τι θα γίνουν όλοι χώροι με τα ατομικά γραφεία για κάθε εργαζόμενο που θα αδειάσουν; Ίσως κατοικίες. Αυτό σημαίνει ότι θα αλλάξει και η μορφή της περιοχής με νέα καταστήματα, σχολεία κλπ. Αλλά και οι αρχιτέκτονες θα πρεπει να ξαναδούν τις λειτουργίες μιας κατοικίας προβλέποντας χώρους εργασίας για όλα τα μέλη της οικογένειας.

Η τηλεκπαίδευση θα παραμείνει ως επιλογή και στο μέλλον. Ιδιαίτερα στο μονοθέσιο σχολείο σε μια απομακρυσμένη ορεινή περιοχή ή σε ένα νησί, η δασκάλα ή ο δάσκαλος θα πρέπει να συντονίζει όλα τα ειδικευμένα μαθήματα που θα γίνονται με τηλεκπαίδευση. Η λειτουργία αυτή θα απαιτήσει νέες δεξιότητες για το διδασκαλικό προσωπικό. Για τις ίδιες περιοχές η τήλε-ιατρική θα έχει εξίσου μεγάλη σημασία.

Υπάρχει ήδη μια μεγάλη ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου Τι θα γίνουν όμως και τα εκατομμύρια των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και εργαζομένων στα εμπορικά αστικά κέντρα; Κάποιες επιχειρήσεις θα διατηρηθούν στα τοπικά αστικά κέντρα. Τα μεγάλα εμπορικά κέντρα θα αποδυναμωθούν, κάποια θα μετατραπούν σε κέντρα ηλεκτρονικής διακίνησης αγαθών. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τα γκισέ σε καταστήματα τραπεζών έχουν πλήρως καταργηθεί. Η Ελλάδα είναι η τελευταία χώρα στην οποία πρώτη είδηση στις τηλεοράσεις είναι ατέλειωτες ουρές ταλαιπωρημένων που περιμένουν από τις έξι ώρα το πρωί έξω από τράπεζες.

Είναι γεγονός ότι οι μεγάλες και πολύ μεγάλες πόλεις παγκόσμιας εμβέλειας χτυπήθηκαν περισσότερο από τον κορωνοιό: Παρίσι, Νέα Υόρκη, Μιλάνο, Λονδίνο, Μαδρίτη, Βαρκελώνη, Λος Αντζελες. Όλες έχουν ήδη αρχίσει να σκέφτονται πώς θα επανασχεδιάσουν το χώρο και τις σχέσεις των λειτουργιών: σκέψεις για αστικά χωριά μέσα στις μεγαλουπόλεις για τη μείωση της ρύπανσης και του άγχους, μικρότερες περιφέρειες συνδεδεμένες με δημόσιες συγκοινωνίες οι οποίες να συνδυάζουν αυτονομία και εξειδίκευση. Η αναγκαία αναθεώρηση του ΕΣΠΑ θα μπορούσε να μας δώσει νέες ευκαιρίες για σχετικές επενδύσεις. Ας περιμένουμε να δούμε που θα καταλήξουν τα πειράματα των κυκλοφοριακών ρυθμίσεων του κέντρου της Αθήνας, που ξεκίνησαν όμως χωρίς μια συγκοινωνιακή μελέτη για τις επιπτώσεις στις άλλες κεντρικές γειτονιές της πόλης. Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει επίσης να κοιτάξουμε πως θα οργανωθεί συνολικά το λεκανοπέδιο της Αττικής για να ζουν καλύτερα και οι «ευρύτεροι» Αθηναίοι.
Ο τουρισμός είναι ένα από τα μεγάλα στοιχήματα στην εποχή του κορωνοϊού. Είναι πολλά τα ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν. Μπορεί οι χώρες-προορισμοί να άρχισαν να ετοιμάζονται για να δεχτούν τουρίστες «ακόμα και χωρίς ελέγχους υγείας στην είσοδο», όπως στην Ελλάδα, αλλά είναι άγνωστο ποιοί τουρίστες, τουλάχιστον από την Ευρώπη, θα ταξιδέψουν. Κάποιοι, μάλλον η πλειοψηφία, θα ακούσουν τις κυβερνήσεις τους και θα πάνε για διακοπές σε εθνικούς τουριστικούς προορισμούς. Άλλοι, επίσης πολλοί, που θα έχουν χτυπηθεί οικονομικά από τα μέτρα δεν θα έχουν τους οικονομικούς πόρους για να ταξιδέψουν στο εξωτερικό. Είναι αυτοί που κυρίως γεμίζουν τα all inclusive ξενοδοχεία. Οι κρουαζιέρες είναι ακόμη κλειστές, αλλά και αν άνοιγαν, λίγοι θα τολμούσαν να συνταξιδέψουν με άλλους 1000 ή 2000 σε ένα κατάκλειστο περιβάλλον. Τα λιμάνια στα οποία κάνουν στάση θα υποφέρουν. Πολλές αεροπορικές εταιρείες ακυρώνουν πτήσεις είτε γιατί δεν έχουν πλέον το προσωπικό να τις καλύψει, είτε γιατί δεν υπάρχουν αρκετοί επιβάτες. Έτσι πολλοί πελάτες με κρατήσεις σε τουριστικούς προορισμούς δεν θα μπορέσουν να ταξιδέψουν.
Ποιοι θα είναι οι τουρίστες της μετά κορωνοϊού εποχής; Κυρίως τα εύπορα στρώματα που θα προσπαθήσουν να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο ασφαλείς και απομονωμένοι. Ποια είναι τα καταλύματα που θα επιβιώσουν; Ασφάλεια και ιδιωτικότητα μπορούν να προσφέρουν:

• Τα πολύ ακριβά ξενοδοχεία με κλειστές παραλίες και με ιδιωτικές πισίνες μπροστά από σουίτες.
• Τα πολυτελή σκάφη αναψυχής μηχανοκίνητα ή όχι με επιλεγμένο προσωπικό για οικογένειες ή παρέες φίλων.
• Εξοχικές βίλες κυρίως όσες έχουν ιδιωτικές πισίνες ή/και είναι πάνω στη θάλασσα.
• Αφίξεις με ιδιωτικά αεροπλάνα.

Το Υπουργείο Τουρισμού έχει εκδώσει αυστηρά πρωτόκολλα για ξενοδοχεία, κάποια από τα οποία μπορεί και να μην ανοίξουν. Η νησιωτική χώρα θα χωριστεί σε τρεις ζώνες σχετικά με την προσβασιμότητα των τουριστών σε σχετικές δομές Υγείας. Θα πρέπει όμως τα πρωτόκολλα αυτά να εξειδικευθούν για τις βίλες και τα σκάφη αναψυχής και τα καταλύματα αυτά να αποκτήσουν μία πιστοποίηση ασφάλειας. Πώς αλλιώς θα προσελκύσουμε τον «υψηλό» τουρισμό που θέλουμε;
Ο Economist αναρωτιέται αν ο Covid-19 σκότωσε την παγκοσμιοποίηση με την επιβράδυνση των ροών των ανθρώπων, του εμπορίου και των κεφαλαίων που είχε ήδη τραυματιστεί με τον Αμερικανό-κινεζικό εμπορικό πόλεμο. Ο αριθμός των επιβατών στο Heathrow έπεσε κατά 97% από την προηγούμενη χρονιά, οι εξαγωγές αυτοκίνητων από το Μεξικό έπεσαν τον Απρίλιο κατά 90% και ακυρώθηκε το 21% των απόπλων containers. Σιγά σιγά οι οικονομίες ανοίγουν αλλά δεν μπορούμε να ελπίζουμε σε μια γρήγορη επιστροφή ενός ανέμελου κόσμου μετακινήσεων χωρίς δεσμεύσεις και του ελευθέρου εμπορίου. Η προσωρινή μείωση των μετακινήσεων έχει συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής αλλά δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα διατηρηθεί.
Οι μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί, όπως τα Ηνωμένα Έθνη και η Παγκόσμια Τράπεζα έχουν πάρει πολύ στα σοβαρά τον κίνδυνο της ανεξέλεγκτης εξάπλωσης της πανδημίας στις χώρες του τρίτου κόσμου, αλλά μπορεί πλέον να είναι πολύ αργά για βελτιώσεις στις παραγκουπόλεις. Στη Νιγηρία το 50% του αστικού πληθυσμού ζει σε παραγκουπόλεις και 100 εκατομμύρια ζουν στην Ινδία σε παρόμοιες συνθήκες. Η Βραζιλία, το Πακιστάν, η Ινδονησία, το Μεξικό και η Νότια Αφρική αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα: άθλιες συνθήκες υγιεινής και σχεδόν ανύπαρκτα Εθνικά Συστήματα Υγείας.
Επιστρέφοντας στα σύνορα μας, ήρθε η ώρα να ξαναδούμε τον αστικό και χωροταξικό σχεδιασμό της χώρας και να προσαρμόσουμε τις χρηματοδοτήσεις εθνικές και ευρωπαϊκές στο νέο πλαίσιο και στις νέες απαιτήσεις. Η “επιβίωση” κάθε χώρου εξαρτάται από την ικανότητα αυτών που τον διαχειρίζονται, να τον επανασχεδιάζουν και να τον ανανεώνουν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News