Flash back, Ιούνιος του 2003. Σύνοδος Κορυφής της ΕΕ στη Χαλκιδική. Μόλις τον Απρίλιο είχε υπογραφεί στην Αθήνα η συμφωνία προσχώρησης της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ευρωπαϊκή στρατηγική της Τουρκίας έχει μπει σε τροχιά. Ο Κώστας Σημίτης υποδέχεται τον Ταγίπ Ερντογάν, με αέρα και γλώσσα του σώματος  να θυμίζουν έναν  αστό που καλωσορίζει, στη δεξίωση που οργανώνει, τον μελλοντικό σημαντικό επαρχιώτη συνεργάτη. Η Ελλάδα έχει ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) $202 δισ. και η Τουρκία $312 δισ.

Η ελληνική οικονομία επεκτεινόταν μα με δανεικά, μα με κατανάλωση, αλλά και εκμεταλλευόμενη τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα και ζούσε στο όνειρο του ευρώ και της μικρότερης χώρας που ανέλαβε Ολυμπιακούς Αγώνες. Είχε το αφήγημα της ισχυρής Ελλάδας με επιχειρήσεις πρωταγωνιστές σε επενδύσεις και κύκλους εργασιών στα Βαλκάνια.

Με βάση τα στοιχεία του 2018 τα αντίστοιχα νούμερα είναι: $218 δισ. η Ελλάδα έναντι $766 δισ. η Τουρκία. Εμείς πιάσαμε το μέγιστο το 2008 ($ 354 δισ.) οι γείτονες το 2014 ($950 δισ.). Η προοπτική  δείχνει αποκλιμάκωση της τουρκικής οικονομίας και μικρή ανάκαμψη για εμάς, όπως και το 1996 (Ίμια) και το 1974 ( εισβολή στην Κύπρο).

Η υπογραφή της συμφωνίας για τα όρια των ΑΟΖ μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας πληγώνει την περηφάνια μας. Η αδυναμία  σύμμετρων ενεργειών είναι προφανής. Αποκαλύπτεται στην κοινή γνώμη ότι οι γεωστρατηγικές  διευθετήσεις στην περιοχή είναι το μεγάλο θέμα των επόμενων ετών. Υπάρχει ανησυχία.

Πάλι, όμως, δεν συζητάμε για τη ταμπακέρα. Άρχισε η προχειρολογία για το αξιόμαχο των στρατευμάτων, τις ευθύνες των συμμάχων, τα κοιτάσματα, τις πολιτικές ευθύνες, γεμίσαμε από «ήρωες των τηλεοπτικών πάνελ» , τουρκολόγους και τουρκοφάγους… όμως η ουσία αποφεύγεται.

Ολοι ευχόμαστε να υπάρχει ελληνικό σχέδιο διπλωματικής μάχης που θα μας βγάλει νικητές από τη τωρινή κρίση, όμως το θέμα είναι μακροχρόνιο και αντιμετωπίζεται μόνο με την αποσαφήνιση και την τήρηση μιας εθνικής  στρατηγικής που έχει τέσσερις συνιστώσες. Τη βασική, που είναι η διαρκής βελτίωση του συσχετισμού των δυνάμεων. Πρωτίστως με την οικονομική ισχύ, γιατί από αυτή ενισχύονται η στρατιωτική και διπλωματική. Συμβαδίζουν η εθνική ενότητα, η εφαρμογή του Διεθνούς Δικαίου και η λύση του Κυπριακού.

Συμμερίζομαι πλήρως όσους έχουν διατυπώσει την άποψη ότι η συμπλήρωση δύο αιώνων από την εθνική παλιγγενεσία είναι ευκαιρία άσκησης αυτογνωσίας και όχι εορταστικών πανηγυρισμών. Να συνειδητοποιήσουμε ότι η πρόσφατη ιστορία μας ουσιαστικά τέμνεται σε δύο ισόχρονα διαστήματα και πως το 1922 είναι τόσο σημαντικό, όσο το 1821.

Αν και στους δύο αιώνες το Εθνος και οι Ελληνες ταλαιπωρήθηκαν και υπέφεραν από διαδοχή πτωχεύσεων και εμφυλίων, τον πρώτο αιώνα εμπνεύστηκαν από τη Μεγάλη Ιδέα των τριών ηπείρων και των πέντε θαλασσών και τον δεύτερο από την ένταξη και ενσωμάτωση στον Πρώτο Κόσμο με την πλήρη συμμετοχή σε όλους τους παγκόσμιους και διακρατικούς θεσμούς του.

Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή για εμάς και την εθνική απελευθέρωση για τους Τούρκους, την πρωτόγνωρη ανταλλαγή πληθυσμών και τη Συνθήκη της Λωζάνης, προέκυψαν δύο κράτη-έθνη των 6,5 εκατ. κατοίκων η Ελλάδα και των 13,5 εκατ. οι Τούρκοι μαζί με τους Κούρδους. Και οι δύο είχαμε δυνατότητες ισχύος και επιρροής στην Εγγύς Ανατολή, τα Βαλκάνια και την Ανατολική Μεσόγειο. Εμείς πήραμε σταδιακά τον δρόμο του «Ανήκομεν εις την Δύσιν» και οι άλλοι το μονοπάτι να καταστούν αυτοτελής περιφερειακή δύναμη, συνειδητοποιώντας πως δεν μπορούν να ενσωματωθούν στην Ευρώπη.

Η Τουρκία ασκεί διεκδικητική, επιθετική πολιτική. Επιδιώκει να είναι ο κυρίαρχος της περιοχής όπου κάποτε εκτεινόταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία. Δεν είναι άτρωτη. Εχει πολλά ανοικτά μέτωπα, μεγάλες ανισότητες, προβλήματα ισχυρών μειονοτήτων, διαφθορά, πολιτισμική σύγχυση, οξείες πολιτικές αντιθέσεις, τεράστια και δυσκίνητη διοίκηση. Δεν αποκλίνει όμως από την κύρια στόχευση του έθνους-κράτους.

Αντίθετα εμείς πελαγοδρομούμε. Ταλαντευόμαστε ανάμεσα στην «πτωχή πλην τίμια πατρίδα», ελκόμαστε από την καθ’ ημάς Ανατολή, κατηγορούμε ως αφερέγγυους συμμάχους, τους Δυτικούς, αλλά επιζητούμε ένα Ναβαρίνο και πάντα μας φταίνε οι άλλοι.

Η χώρα, μετά από μια βαθιά  και παρατεταμένη οικονομική κρίση που έφθασε ως την ουσιαστική χρεοκοπία και επεκτάθηκε στα όρια του εμφύλιου διχασμού, τώρα πρέπει να αλλάξει στρατηγικό προσανατολισμό.

Από τον δεύτερο αιώνα της σύγχρονης ιστορίας της να κρατήσει τα πλεονεκτήματα και τα προνόμια μιας χώρας του ΝΑΤΟ και της Ευρωζώνης, επιδιώκοντας την κανονικότητα των προπορευόμενων ευρωπαϊκών κρατών. Αλλά αυτό δεν αρκεί, γιατί η Δύση δεν έχει ούτε κοινό προσανατολισμό, ούτε κοινούς στόχους.

Επιβάλλεται να αυτενεργήσουμε. Από τον πρώτο αιώνα της σύγχρονης ιστορίας να επανέλθει το όραμα της περιφερειακής δύναμης. Όχι για να δημιουργήσουμε αλυτρωτισμούς ή  ψευδαισθήσεις επανασύστασης αυτοκρατοριών, αλλά σεβόμενοι τα υπάρχοντα σύνορα και όλους τους γείτονες να αναπτυχθούμε ώστε να επηρεάζουμε καθοριστικά οικονομικά, εμπορικά, μορφωτικά και πολιτισμικά την ευρύτερη περιοχή.

Με άλλα λόγια, δεν θα χρειαζόταν, καν, να έχουμε το ΑΕΠ χωρών της Ευρωζώνης με περίπου ισάριθμο πληθυσμό (Βέλγιο $518 δισ., Αυστρία $435 δισ.) αν, αντί για καταβαράθρωση, είχαμε μια διόρθωση αντίστοιχη με την Κύπρο, την Ισπανία και την Πορτογαλία. Σήμερα το ΑΕΠ μας θα ήταν περί τα $280 δισ. και καμιά συμφωνία Λιβύης-Τουρκίας δεν θα είχε υπογραφεί.

Οι προϋποθέσεις για μια νέα ελληνική ανόρθωση είναι γνωστές. Η αλλαγή του επιχειρηματικού προτύπου. Χρειαζόμαστε μια αστική τάξη που δεν θα είναι «για την τσέπη της, την πάρτη της και τα πάρτι της», αλλά «για την τσέπη της και την πατρίδα» και δεν θα συναλλάσσεται  και συναγελάζεται με κάθε «γκουβέρνο». Επιβάλλεται ο διαρκής αγώνας εναντίον του λαϊκισμού, ώστε να αποφεύγεται η στοχοποίηση τεχνητών εχθρών, ο ισοπεδοτισμός, η ήσσον προσπάθεια και η αναξιοκρατία. Απαιτείται η συστηματική προσπάθεια αλλαγής νοοτροπίας στις ομάδες πληθυσμού που η σχέση τους με την παραγωγή έχει στρεβλωθεί, θεωρώντας την εργασία είτε περιττή, είτε αγγαρεία. Απαιτείται τέλος η εξασφάλιση της κοινωνικής κινητικότητας και της αλληλεγγύης.

---

* Ο Γιάννης Δατσέρης είναι συνιδρυτής της Πολιτικής Κίνησης, « Ώρα Αποφάσεων»

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News