805
| Shutterstock / CreativeProtagon

Εθισμένοι στη νοσταλγία

Λένα Παπαδημητρίου Λένα Παπαδημητρίου 23 Φεβρουαρίου 2025, 10:00

Εθισμένοι στη νοσταλγία

Λένα Παπαδημητρίου Λένα Παπαδημητρίου 23 Φεβρουαρίου 2025, 10:00

Πιστέψτε με, εν έτει 2025 δεν υπάρχει τίποτε πιο δύσκολο να βρεις στα μαγαζιά από ένα μεγάλο «φυσικό» φωτογραφικό άλμπουμ. Οσα (ελάχιστα) κυκλοφορούν, είτε κοσμούν ως μουσειακά εκθέματα βιτρίνες καταστημάτων με φωτογραφικά είδη, είτε είναι εγκληματικά κιτς.

Το ένα συμπαθητικό αισθητικά που κατάφερα, με τα πολλά, να εντοπίσω, πρέπει τώρα να το γεμίσω με φωτογραφίες από ολόκληρη τη μέχρι τώρα ιστορία της οικογένειάς μου. Είναι το δώρο που μου παρήγγειλε ο άρτι νυμφευθείς 32χρονος ανιψιός μου, ο οποίος ζει στο εξωτερικό. Αυτό το άλμπουμ θα είναι, σκέφτομαι, η δική του «τροφή εκτάκτου ανάγκης», το δικό του MRE πακέτο για το μέλλον.

Παρατήρησα ότι όλοι όσοι κλήθηκαν από εμένα να συνδράμουν με παλιές φωτογραφίες στο συγκεκριμένο άλμπουμ, το έκαναν με  ιδιαίτερη προθυμία. Το υλικό που άρχισε να συγκεντρώνεται (μικρά καρέ ζωών από τα δύο σόγια) έκανε, είμαι βέβαιη, όλους τους συνδράμοντες να καταδυθούν σε παλιές «καλές» εποχές.

Παιδικές ηλικίες, νεανικοί έρωτες, διαγενεακές συνάξεις, οικογενειακά τραπέζια, κατοικίδια, βαφτίσια, αποφοιτήσεις, πάρτι, διακοπές, πρόσωπα αναλλοίωτα ακόμα από τον χρόνο και τα απανωτά ραπίσματα της μοίρας. Οπως και να το κάνουμε, το παρελθόν είναι απέναντί μας πολύ πιο ευγενικό, πολύ πιο φιλεύσπλαχνο.

Γιατί νοσταλγούμε (και) τις κακές στιγμές;

Εντάξει, σήμερα ζούμε στην εποχή της ακατάσχετης νοσταλγίας. Λογικό, εφόσον ζούμε στην εποχή του «κάθε πέρυσι και καλύτερα», με το παρόν να γίνεται κάθε μέρα όλο και πιο ασήκωτο και το μέλλον να φαντάζει μάγμα που ψάχνει διέξοδο.

Σε λίγο θα φτάσουμε να αναπολούμε την εποχή της Covid-19, η οποία, παρεμπιπτόντως, σε λίγες μέρες κλείνει τα πέντε της χρόνια – στις 26 Φεβρουαρίου είχαμε το πρώτο κρούσμα στην Ελλάδα, στις 11 Μαρτίου ο ΠΟΥ κήρυξε την πανδημία.

Ηδη, μέσα στα πέντε αυτά χρόνια, τα social media έχουν κάμποσες φορές κατακλυστεί από κύματα νοσταλγίας για τους έρημους δρόμους, τo σπιτικό ψωμί, τη συνύπαρξη (μετά από πολύ καιρό) όλων των ενοίκων του σπιτιού, τα χειροκροτήματα στα μπαλκόνια, το διάλειμμα από τους φρενήρεις ρυθμούς της δουλειάς και της καθημερινότητας και, βέβαια, την ελπίδα ότι όλο αυτό κάποια στιγμή θα ξεπεραστεί (κάτι που, υποθέτω, δεν νιώθει κανείς σήμερα βλέποντας π.χ. τον Ελον Μασκ να κραδαίνει ένα αλυσοπρίονο που του χάρισε ο ακροδεξιός αργεντινός πρόεδρος Χαβιέ Μιλέι).

Επιβίωση ή αποχαύνωση;

H νοσταλγία ακόμα και για δύσκολους καιρούς ηχεί παράδοξη, αλλά έχει και αυτή την εξήγησή της, όπως έγραφε προ ημερών η Ολγα Καζάν στο Atlantic. Είναι ένας μηχανισμός που σε βοηθά να αντέξεις και να νοηματοδοτήσεις το παρόν, σύμφωνα με τους ουκ ολίγους επιστήμονες που ασχολούνται τα τελευταία χρόνια με το θέμα. Το να αναστοχαζόμαστε τις δύσκολες στιγμές από τις οποίες έχουμε επιβιώσει, μας δίνει κουράγιο και δύναμη, ακριβώς επειδή έχουμε επιβιώσει. Τις έχουμε, με άλλα λόγια, νικήσει, άρα το ίδιο ευελπιστούμε ότι θα καταφέρουμε να κάνουμε και με τις τωρινές (και μελλοντικές) φουρτούνες μας.

Βασικό συστατικό, βέβαια, αυτής της συνταγής είναι η εξιδανίκευση του παρελθόντος (λίγο πολύ όπως οι άνδρες ρομαντικοποιούν τις κατά κανόνα θλιβερές μέρες τους στον στρατό, οι παλιοί συνάδελφοι θυμούνται «αγαπησιάρικα» το άθλιο αφεντικό και οι γονείς με εφήβους παθαίνουν αμνησία όσον αφορά τον κόπο και τον μόχθο που έχει ένα νεογέννητο). Αυτή, δε, η τάση να εξιδανικεύεις το παρελθόν, κάνοντας όλα τα αρνητικά να εξατμίζονται στο λεπτό, έχει και δικη της επιστημονική ονομασία: «fading affect bias».

Μήπως, όμως, τελικά όλο αυτό το κύμα γλυκανάλατης νοσταλγίας, αυτή η μανία να ατενίζουμε διαρκώς προς τα πίσω (ακόμα και σε εκείνα που θέλαμε να ξεχάσουμε) να μας κρατάει και εμάς πίσω, να μας αποχαυνώνει;

Διόλου τυχαίο και ότι οι αλγόριθμοι κάνουν αυτή τη νοσταλγία να αβγατεύει. Μήπως το ίδιο το διαδίκτυο δεν συντείνει στο να ζούμε στο χθες και να «ναρκώνουμε» εμμονικά το σήμερα; Αραγε ο εξατομικευμένος μας αλγόριθμος, που έχει πλέον γίνει «μανούλα» στο να ενορχηστρώνει τις αναμνήσεις μας, αυτό ακριβώς δεν κάνει;

Η μουσική είναι ένα καλό παράδειγμα. Με τόσα ετοιματζίδικα «daily mix» ειδικά για σένα στο Spotify, γιατί να μπεις στον κόπο να ψάξεις να ακούσεις κάτι καινούργιο και να μην ακούσεις ξανά και ξανά εκείνο το χιτάκι από τα 80s που σου φέρνει μεν δάκρυα στα μάτια –επειδή σου θυμίζει εκείνη την παλιά σου αγάπη που σε εγκατέλειψε ένα χειμωνιάτικο βράδυ–, αλλά είναι σαν το comfort food της μαμάς σου;

Σε μια εποχή που υπαγορεύει την εγρήγορση, εμείς βρισκόμαστε συχνά δέσμιοι της νοσταλγικής μας αυτής φούσκας. Που μας καθιστά εσωστρεφείς και αδρανείς. Που μας κόβει τη φόρα.

Πόσες φορές ακόμα θα ποστάρεις τον ξένοιαστο νεανικό εαυτό σου στα 25; (Ενα από τα αγαπημένα «σπορ» της καραντίνας, που φαίνεται ότι ξέμεινε). Ωραίο το «On this day» του Facebook, αλλά πόση σημασία έχει ότι μαγείρευες χαρωπός λαζάνια πριν από δέκα χρόνια; Πόσες φορές ακόμη θα αναπολήσεις τις παλιές, δύσκολες εποχές που, σύμφωνοι, άντεξες, αλλά μήπως κάποια στιγμή να πάμε παρακάτω;

Καθώς μαζεύω τις φωτογραφίες για να  γεμίσω το άλμπουμ –δώρο του ανιψιού, που τον έφαγε και αυτόν το άτιμο το brain drain–, σκέφτομαι ότι πρέπει συμβολικά να αφήσω μια σελίδα κενή και ελπιδοφόρα. Φωτογενές, δεν λέω, το παρελθόν. Ομως το παρόν και το μέλλον δεν μπορούν να περιμένουν.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News

Διαβάστε ακόμη...

Διαβάστε ακόμη...