Οταν η Ελλάδα αντιμετώπιζε τη μεγάλη έξαρση του τουρκικού αναθεωρητισμού, επέλεξε συνειδητά και με μακροπρόθεσμη στόχευση να αναβαθμίσει τις σχέσεις της με την Αίγυπτο. Ο τότε υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας συναντήθηκε κατά τη διάρκεια της θητείας του με τον Αιγύπτιο Σαμέχ Σούκρι περισσότερες- για την ακρίβεια πολλαπλάσιες- φορές απ’ ότι με οποιονδήποτε άλλο ομόλογό του. Η στρατηγική της Αθήνας κατέληξε το καλοκαίρι του 2020 στην υπογραφή συμφωνίας οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ), στη βάση της των προβλέψεων του Διεθνούς Δικαίου. 

Δεν ήταν μια «αναίμακτη» συμφωνία, καθώς η Ελλάδα ήταν αυτή που τελούσε υπό πίεση. Και συγκεκριμένα υπό την πίεση του παράνομου μεν, αλλά κατατεθειμένου στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, τουρκολιβυκού μνημονίου. Μπορεί η Αθήνα να μην ζήτησε την πλήρη επήρεια της Κρήτης, αλλά και να άφησε εκτός οριοθέτησης την περιοχή ανατολικά του 28^ου μεσημβρινού — περιοχής δηλαδή που διαχρονικά διεκδικεί η Τουρκία— αλλά διεμβόλισε το πρώτο έμπρακτο, επεκτατικό βήμα της Άγκυρας στην Ανατολική Μεσόγειο. 

Μάλιστα, οι δύο προσεγγίσεις ανέδειξαν την πλήρη αντίθεση στον τρόπο σκέψης και δράσης των δύο χωρών. Από τη μία πλευρά η Ελλάδα, η οποία με γνώμονα το Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά και υποχωρώντας όσον αφορά την πλήρη άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της κατέληξε σε μια διμερή συμφωνία με την ισχυρότερη αραβική χώρα της ευρύτερης περιοχής. Απ’ την άλλη πλευρά η Τουρκία, η οποία με τη λογική ενός κράτους-«πειρατή», αγνοώντας πρώτον την ύπαρξη ακόμα και μεγάλων ελληνικών νησιών, δεύτερον τα κυριαρχικά δικαιώματα της Αιγύπτου και τρίτον τις συμφωνίες οριοθέτησης ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, συνυπέγραψε μια συμφωνία με τη διορισμένη και προσωρινή κυβέρνηση της μετεμφυλιακής Λιβύης- μια κυβέρνηση η οποία επί της ουσίας δεν νομιμοποιείται να δεσμεύει τις διεθνείς σχέσεις της χώρας. Η συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου αξιολογήθηκε από τους εμπλεκόμενους παίκτες ως θετικότατη. Το δε τουρκολιβυκό μνημόνιο καταγγέλθηκε πανταχόθεν, πλην φυσικά των δορυφόρων της Άγκυρας. 

Περίπου ένα χρόνο μετά υπογράφθηκε από τους αρμόδιους υπουργούς Ενέργειας η συμφωνία ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας- Αιγύπτου. Σημαντικό τμήμα της όδευσης του καλωδίου προβλέπεται να περάσει μέσα από την οριοθετημένη περιοχή της ελληνο-αιγυπτιακής ΑΟΖ, γεγονός που αφενός δίνει εμπράγματη αξία στις διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών, αφετέρου θωρακίζει ποικιλοτρόπως την ίδια την οριοθέτηση. Η εμπλοκή δε της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο έργο, καθώς και η διάθεση των Ηνωμένων Πολιτειών να προωθήσουν οποιαδήποτε πρωτοβουλία σχετίζεται με την «καθαρή» ενέργεια και συμβάλλει στην απεξάρτηση απ’ το ρωσικό φυσικό αέριο, καθιστά τον άξονα Ελλάδας – Αιγύπτου ακόμα πιο κομβικό για τις ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Πέρσι το φθινόπωρο Νίκος Δένδιας και Νίκος Παναγιωτόπουλος, τότε ως υπουργός Άμυνας, επικύρωσαν με τους Αιγύπτιους ομολόγους τους μνημόνιο κατανόησης για τα ζητήματα Έρευνας και Διάσωσης. Ουσιαστικά το Κάιρο αναγνώρισε με αυτόν τον τρόπο το FIR Αθηνών, το οποίο αμφισβητεί, επίσης διαχρονικά, η Άγκυρα. 

Εύκολα διαπιστώνει κανείς ότι οι σχέσεις Ελλάδας – Αιγύπτου έχουν αποκτήσει στρατηγικό, συμμαχικό χαρακτήρα. Οι δύο χώρες πραγματοποιούν κοινά στρατιωτικά γυμνάσια στην Ανατολική Μεσόγειο, ενώ προσεγγίζουν πανομοιότυπα την κατάσταση στη Λιβύη. Σε πλήρη αντίθεση με την Αγκυρα, απαιτούν την απόσυρση των ξένων στρατευμάτων (μεταξύ αυτών και των τουρκικών) και τη διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών. Ομως, μετά τους φονικούς σεισμούς, αλλά και την εκλογική νίκη του Ερντογάν στην Τουρκία είναι ολοφάνερο ότι οι ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή αναδιατάσσονται. Κι αυτό διότι η Αγκυρα, σε μεγάλο βαθμό εξ ανάγκης, επιχειρεί να επαναπροσεγγίσει τις δυνάμεις με τις οποίες ήρθε τα τελευταία χρόνια σε ρήξη. Πλέον σημαίνουσες εξ αυτών η Αίγυπτος και το Ισραήλ. 

Αγκυρα και Κάιρο συμφώνησαν, μετά 10 χρόνια, να ανταλλάξουν πρεσβευτές, ενώ ο πρόεδρος Αλ Σίσι επρόκειτο να ταξιδέψει στην Τουρκία στις 27 Ιουλίου. Η επίσκεψη δεν πραγματοποιήθηκε — λογικά όμως η συνάντηση των δύο ανδρών είναι θέμα χρόνου. Η σύγκλιση, βέβαια, μόνο απλή δεν είναι. Το χάσμα που χωρίζει τις δύο πλευρές είναι βαθύ, καθώς ο Ταγίπ Ερντογάν ήταν ο πλέον διαπρύσιος υποστηρικτής των Αδελφών Μουσουλμάνων του Μοχάμεντ Μόρσι- αυτού δηλαδή που ανέτρεψε και φυλάκισε ο Σίσι. Κι αν Τουρκία και Αίγυπτος υπήρξαν ιστορικά παραδοσιακοί σύμμαχοι, δεν σημαίνει ότι στη σύγχρονη συγκυρία θα μπορέσουν αγόγγυστα να βρουν κοινό βηματισμό στην Ανατολική Μεσόγειο. Όπως ισχύει και με την Ελλάδα, είναι ο Ταγίπ Ερντογάν αυτός που θα πρέπει να κάνει πολλά βήματα προκειμένου να αποκατασταθούν —έστω και σε κάποιο βαθμό— οι τουρκοαιγυπτιακές σχέσεις ή ακόμα περισσότερο για να δούμε απτά βήματα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διμερείς συμφωνίες γεωπολιτικών διευθετήσεων. Είναι ο Ερντογάν αυτός που θα πρέπει να αναθεωρήσει τη στρατηγική του στη Λιβύη. Είναι ο Ερντογάν αυτός που θα πρέπει να αποσύρει απ’ το τραπέζι το τουρκο-λιβυκό μνημόνιο. 

Η πιθανή επαναπροσέγγιση Τουρκίας – Αιγύπτου αποτελεί, προφανώς, προτεραιότητα και για τους Αμερικανούς, οι οποίοι έχοντας αναβαθμίσει την πολιτική και στρατιωτική επιρροή τους στο Κάιρο, εργάζονται για να μεγιστοποιήσουν τη φιλοδυτική γραμμή άμυνας στην Ανατολική Μεσόγειο. Φέρνοντας Ελλάδα, Τουρκία, Ισραήλ, Κύπρο και Αίγυπτο στην ίδια σελίδα και με την μετατροπή της Λιβύης από πλήρως αποτυχημένο κράτος (failed state) σε πολιτικά νομιμοποιημένη οντότητα, η επαναφορά των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ανατολική Μεσόγειο θα στεφθεί με απόλυτη επιτυχία. Δεν βρισκόμαστε εκεί, αλλά οι διεργασίες προς αυτήν την κατεύθυνση θα συνεχιστούν εντατικά. 

Η Ελλάδα τάσσεται χωρίς την παραμικρή δεύτερη σκέψη υπέρ της πλήρους επαναφοράς της ομαλότητας στην Ανατολική Μεσόγειο. Οφείλει, όμως, πρωτίστως να εμβαθύνει όσο το δυνατόν περισσότερο τις σχέσεις της με την Αίγυπτο. Αυτόν τον στόχο είχε η σύντομη επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Ελ Αλαμέιν, απ’ όπου μαζί με τον Σίσι διαμήνυσαν ότι οι σχέσεις των δύο χωρών ούτε ετεροπροσδιορίζονται, ούτε εξαρτώνται από τρίτους· βλέπε Τουρκία. Ομοίως, ισχύει και με το Ισραήλ. Στις αρχές Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθεί στην Κύπρο η τριμερής μεταξύ Μητσοτάκη – Χριστοδουλίδη – Νετανιάχου. Η Αθήνα έχει κάνει πολλά βήματα μπροστά στην Ανατολική Μεσόγειο. Ήρθε, όμως, η ώρα να κάνει ακόμα περισσότερα. Οι ισορροπίες στην περιοχή είναι λεπτές και ανατρέπονται εύκολα. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News