Αν αυτές τις σχετικά χαλαρές ημέρες (της τηλεργασίας, της απαγόρευσης επίσκεψης κοινού και της χαλάρωσης κάθε διοικητικής πυραμίδας) ακούσετε χάχανα στο κτίριο κάποιας δημόσιας υπηρεσίας, να ξέρετε ότι κάποιος δημόσιος υπάλληλος έχει τυπώσει την έκθεση Πισσαρίδη και τη διαβάζει στους συναδέλφους του για να περάσει η ώρα. Για να είμαι ακριβοδίκαιος, το ίδιο πιστεύω ότι συμβαίνει και σε κάποια υπουργικά γραφεία, μόνο που εκεί τα γέλια είναι μουλωχτά, καθ’ ότι ο Πρωθυπουργός υιοθετεί την έκθεση του κύπριου νομπελίστα και οι χλευασμοί από υπουργούς ενδέχεται να βγουν ξινοί στον επόμενο ανασχηματισμό. Διότι ως γνωστόν, η έκθεση Πισσαρίδη προτείνει (πέραν των κεντρικών πολιτικών) και εκ βάθρων αλλαγή της λειτουργίας του Δημοσίου.

Πλην, το Δημόσιο έχει μάθει να δουλεύει με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Στα χαμηλά κλιμάκιά του βασιλεύει η (με έντονα ενοχλημένο ύφος) ερώτηση «είναι αυτό αρμοδιότητά μου;» και στα ψηλά του πατώματα οι τμηματάρχες-διευθυντές έχουν συνηθίσει πρώτα να λένε «όχι» και μετά να ακούνε την ερώτηση. Κάθε αλλαγή δημιουργεί θύελλα αντιδράσεων και αντιστάσεων, τις περισσότερες φορές συγκαλυμμένη πίσω από παλαιότατους νόμους, διατάξεις, εγκυκλίους, εσωτερικούς κανονισμούς, δεδικασμένα και ερμηνευτικά έγγραφα. Κάθε τι που έρχεται να ταράξει αυτή τη συγκεκριμένη γραμμή παραγωγής αντιμετωπίζεται ως de facto απειλή, ακόμα κι αν μακροπρόθεσμα οι αλλαγές αυτές θα διευκολύνουν και θα απλουστεύσουν τον τρόπο δουλειάς τους.

Οι υπουργοί, οι υφυπουργοί και οι γενικοί γραμματείς έχουν μάθει επίσης να εργάζονται μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο. Κι αν μπαίνοντας στο υπουργείο τους είχαν άλλες αντιλήψεις, η δημοσιοϋπαλληλική πυραμίδα που τους περιστοιχίζει σιγά σιγά επιβάλλει τους ρυθμούς και τη λογική της στους πολιτικούς της προϊσταμένους. Εκεί, οι φράσεις-κλειδιά είναι άλλες: «Δεν το προβλέπει ο νόμος, κύριε υπουργέ.» Επίσης, «θα μας τυλίξουν σε μια κόλλα χαρτί» ή «θα καταπέσει στο πρώτο δικαστήριο» ή «θα μας κρεμάσουν στα μανταλάκια, κύριε υφυπουργέ». Κοινή επωδός όλων των αντιρρήσεων, ο ρυθμός.

Ο έξυπνος υπάλληλος του Δημοσίου δεν αντιτίθεται στις εντολές του διευθυντή του, σε περίπτωση που αυτές ξεφεύγουν της πάγιας υπηρεσιακής ρουτίνας. Τουναντίον, δείχνει τη μέγιστη προθυμία να τις υλοποιήσει και στη συνέχεια φλομώνει τον προϊστάμενό του με ένα βουνό από αντικειμενικά προβλήματα που ανακύπτουν, αφήνοντας τον διευθυντή να καταλάβει ότι εν τέλει οι εντολές του είναι πρακτικά ανεφάρμοστες. Και ο έξυπνος γενικός διευθυντής δεν λέει ποτέ στον υπουργό του «αυτό δεν γίνεται», ίσα-ίσα που υπερθεματίζει πάνω στην «καταπληκτική» υπουργική ιδέα. Μόνο που όλα πρέπει να γίνουν «σιγά σιγά και με προσοχή, για να μην έχουμε παρατράγουδα, κύριε υπουργέ. Εγώ να σας προφυλάξω θέλω».

Ο ασφαλέστερος τρόπος είναι να δημιουργηθεί «μια επιτροπή που θα μελετήσει όλες τις πτυχές του θέματος και δυο-τρεις υποεπιτροπές με σαφώς προκαθορισμένο αντικείμενο». Μόλις υπογραφεί η υπουργική απόφαση για τη λειτουργία των επιτροπών, η ουσία της σχεδιαζόμενης αλλαγής μεταφέρεται τόσο μακριά στο άδηλο μέλλον, που έχει ήδη χωθεί δυο μέτρα κάτω απ’ την γη με μια ωραία ταφόπλακα από πάνω της. Μια επίσης όμορφη τακτική της διοικητικής πυραμίδας, είναι ότι οι αλλαγές που προτείνει η κυβέρνηση στο αντικείμενο της πρέπει να εντάσσονται σε κάποιες «ευρύτερες ανακατατάξεις» ή σ’ ένα «γενικότερο πλαίσιο» ή σε κάποιο «εθνικό σχέδιο». Μόλις τα ακούσετε αυτά από υπουργικά χείλη, να ξέρετε ότι ο υπουργός είναι αιχμάλωτος της υπηρεσίας του και ότι οι υπάλληλοι από κάτω τρίβουν τα χέρια τους. Δεν θα γίνει ποτέ τίποτα.

Ασφαλώς υπάρχουν δημόσιοι υπάλληλοι όλων των βαθμίδων που σιχτιρίζουν τη στενοκεφαλιά που βασιλεύει στην υπηρεσία τους και χαίρονται όταν δουν κάτι πιο ανοιχτόμυαλο να πέφτει στα χέρια τους. Είναι όμως ελαχιστότατοι. Και ασφαλώς υπάρχουν υπουργοί που γαμοσταυρίζουν όσους υπηρεσιακούς σηκώνουν αναχώματα στις αλλαγές που σχεδιάζουν. Είναι όμως κι αυτοί πολύ λίγοι, παρά το διαφημιζόμενο μεταρρυθμιστικό προφίλ της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Φτάνουν αυτοί για μια επανάσταση; Δυσκολεύομαι να το πιστέψω, αν και η ιστορία διδάσκει ότι τις επαναστάσεις τις κάνουν κάτι αποφασισμένες μειοψηφίες με έναν αρχηγό που ξέρει τι θέλει.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News