Ρισκάρω μια πρόβλεψη: εάν το πακέτο της τελικής συμφωνίας με τους θεσμούς περιέχει, όπως όλα δείχνουν, κυρίως φόρους και ελάχιστες μειώσεις, θα περάσει σχετικά αναίμακτα και η κυβέρνηση θα βάλει πλώρη για τετραετία.

Παρόλο που αποτελούν και τα δύο επιθέσεις στο εισόδημα του πολίτη, φόροι και μειώσεις δεν προσλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο. Ο φόρος θεωρείται μέρος της φυσικής τάξης πραγμάτων. Κάτι σαν φυσική καταστροφή, μια θεομηνία, act of God ανεξάρτητη από την ανθρώπινη βούληση. Eχει εμπεδωθεί στην κοινή συνείδηση ότι ελάχιστα μπορείς να κάνεις να τον αποφύγεις. Σε επίπεδο πρόληψης τουλάχιστον.

Αντίθετα, οι μειώσεις εκλαμβάνονται ως μείζων προσβολή, όχι μόνο στο πορτοφόλι αλλά και απευθείας ταπείνωση που πλήττει τον πυρήνα της προσωπικότητας. Αν μου μειώσεις το μισθό ή τη σύνταξη με μειώνεις ηθικά, ένα είδος έργω εξύβρισης που υπερβαίνει τη στενή οικονομική/μετρήσιμη ζημία.

Υπάρχει εδώ η έννοια του status quo, να αφήνουμε τα πράγματα ως έχουν, να μην τα πειράζουμε. Αντίληψη που χαρακτηρίζει τις λεγόμενες «κοινωνίες της συνήθειας», όπως η ελληνική, οι οποίες βρίσκονται σε προγενέστερο εξελικτικό στάδιο από την αναπτυγμένη Δύση, τις «κοινωνίες του ρασιοναλισμού».

Ο φόρος θεωρείται μέρος της φυσικής τάξης πραγμάτων. Αντίθετα, οι μειώσεις εκλαμβάνονται ως μείζων προσβολή και απευθείας ταπείνωση

Αυτή η στατική νοοτροπία λειτουργεί αμφίπλευρα.

Αφενός ο έλληνας αποδέχεται πως όποιος φόρος μπαίνει, δύσκολα καταργείται. Ενσωματώνεται στη φυσική τάξη πραγμάτων. Εξ ου και οι σχεδόν μηδενικές αντιδράσεις για τη διατήρηση του ΕΝΦΙΑ από τον ΣΥΡΙΖΑ.

Αφετέρου απαιτεί, ως αντιστάθμισμα, να μην του πειράξεις τα κεκτημένα δικαιώματά του. Αυτό μεταφράζεται στο να μην υπάρξει καμία ονομαστική μείωση του εισοδήματος του. Αν το πραγματικό του εισόδημα μειώνεται λόγω της φορολογίας, είναι κάτι που μπορεί να το καταπιεί. Το ουσιώδες είναι να τηρηθούν τα προσχήματα. Να μην μετατραπεί η οικονομική ζημία σε ηθική. Να διατηρήσει άτρωτη την τιμή του, όπως αρμόζει σε μια μεσογειακή κουλτούρα «της τιμής και της ντροπής».

Μια άλλη σημαντική διαφορά του φόρου και της μείωσης είναι ότι ο φόρος αφήνει χώρο για εξατομικευμένη αντίδραση και προσωπικές στρατηγικές. Πιο απλά, ο καθένας μας ελπίζει ότι με την καπατσοσύνη του, επειδή είναι μόρτης και αλάνι, θα βρει κάποιο πλάγιο τρόπο να αποφύγει την πληρωμή του, ή έστω να τον μετριάσει. Με φοροδιαφυγή, μαύρη εργασία, μη έκδοση αποδείξεων, λογιστικά τερτίπια, προσαρμογή των καταναλωτικών συνηθειών μας. Oλο και κάτι θα βρεθεί. Για αυτό και αντιδρούμε πολύ λιγότερο. Με την ελπίδα ότι εμείς θα τη σκαπουλάρουμε και ο αφελής γείτονας θα πάει ταμείο. Αντίθετα μια μείωση είναι αυτό που είναι. Δεν υπάρχει δυνατότητα qualified αντίδρασης.

Το ότι ο έλληνας τσάκαλος ελπίζει να γλιτώσει το φόρο, δεν σημαίνει φυσικά ότι το καταφέρνει. Την ώρα της πληρωμής ο καθένας είναι μόνος του αντιμέτωπος με το κρατικό θεριό

Το ότι ο έλληνας τσάκαλος ελπίζει να γλιτώσει το φόρο, δεν σημαίνει φυσικά ότι το καταφέρνει. Η «αποφυγή» παραμένει σε μεγάλο βαθμό μια κομπαστική ρητορεία για ιδιωτική κατανάλωση, μια φαντασιωτική υποκατάσταση και αυτοεξαπάτηση. Αλλωστε καμιά σοβαρή παράδοση φορολογικής ανυπακοής δεν υπάρχει στη χώρα μας, σύμπτωμα και αυτό της καχεξίας της πολιτικής κοινωνίας. Ο τρισκατάρατος ΕΝΦΙΑ εμφανίζει εκπληκτικά ποσοστά εισπραξιμότητας, όπως προσφάτως δήλωσε περιχαρής ο κ. Γιάννης Στουρνάρας. Την ώρα της πληρωμής ο καθένας είναι μόνος του αντιμέτωπος με το κρατικό θεριό.

Τέλος, ο φόρος ικανοποιεί το βαθύ αίσθημα ισότητας του Ελληνα. Ο άμεσος, από τη στιγμή που είναι προοδευτικός και πλήττει δυσανάλογα τους πλούσιους, είναι ούτως ή άλλως ευλογία σε μια κοινωνία με μαχητική αντιπλουτοκρατική ιδεολογία. Ο έμμεσος ικανοποιεί και αυτός διότι μας χτυπά όλους το ίδιο: όλοι θα βάλουμε βενζίνη, όλοι θα πάμε σουπερμάρκετ, όλοι χρησιμοποιούμε κινητή τηλεφωνία κ.ο.κ. Ο φόρος είναι διαυγής, διαφανής. Αντίθετα οι μειώσεις καλύπτονται από πέπλο αδιαφάνειας. Υπάρχει πάντα η θεμελιώδης καχυποψία: «ναι οκ εξαγγέλθηκαν μειώσεις για όλους, αλλά κοίτα να δεις που σε αυτούς τους [βάλτε όποια κατηγορία θέλετε] τελικά δεν θα κόψουν τίποτα, μόνο εμείς θα πληρώσουμε τη νύφη». Η αιώνια δυσπιστία απέναντι σε ένα κράτος που προσλαμβάνεται a priori ως εχθρικό και ύπουλο. Ολα συντείνουν στην προτίμηση των φόρων από τις περικοπές. Μη χείρον, άρα βέλτιστον.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News