Ζούμε στην εποχή της μετά-αλήθειας. Οπότε ποιος θα μπορούσε να μας καθοδηγήσει καλύτερα εκεί όπου «τίποτα δεν είναι αλήθεια και όλα επιτρέπονται» από τον Φρίντριχ Νίτσε, τον φιλόσοφο του νιχιλισμού; Αλλά ο Νίτσε, αντίθετα με την επικρατούσα άποψη, δεν είχε στόχο να εκθειάσει τον μηδενισμό. Αυτό που επιδίωξε ήταν να τον διαγνώσει και να διαπιστώσει εάν υπάρχει κάποια θεραπεία. Για τον Νίτσε η αναζήτηση της Αλήθειας, με κεφαλαίο το άλφα, ήταν κατά βάση μια χριστιανική αναζήτηση. Αλλά στο διάσημο έργο του «Η Γενεαλογία της Ηθικής» κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Αλήθεια θα έκανε το τελευταίο λογικό βήμα ενάντια στην ίδια της την υπόσταση, ανακαλύπτοντας πως ο Θεός δεν υπάρχει.

Oταν ο Νίτσε δήλωσε ότι «ο Θεός είναι νεκρός», υπονοούσε ότι οι παλιές υπερβατικές αξίες της θρησκείας δεν πρόσφεραν πλέον μια κοινή βάση με την οποία θα συμφωνούσαν όλοι. Καθώς δεν υπάρχει μια βάση για την Αλήθεια, ο καθένας θα μπορούσε να διακηρύσσει τις δικές του αλήθειες. Ο Νίτσε θεωρούσε ότι η είδηση πως «ο Θεός είναι νεκρός» ήταν πρόωρη για την εποχή του. Μήπως όμως σήμερα είναι επίκαιρη; Διέκρινε, οπότε, εκείνος κάποιον τρόπο για να πορευτούμε στον κόσμο της μετά-αλήθειας;

Το ενδιαφέρον του Νίτσε ήταν στραμμένο κυρίως στους ανθρώπους που θεωρούσε πως εξακολουθούσαν να ζουν κάτω από τις αποκαλούμενες, σύμφωνα με τον ίδιο, «Σκιές του Θεού», σε εκείνους που παρότι γνωρίζουν ότι ο Θεός είναι νεκρός, συνεχίζουν να ζουν ωσάν να είναι ζωντανός. Ο Νίτσε δεν είχε πρόβλημα με το γεγονός ότι η πλειονότητα των ανθρώπων θα μπορούσε να συνεχίσει να ζει ωσάν να υπήρχε ο Θεός. Αλλά για εκείνους που γνωρίζουν ότι είναι νεκρός, δεν υπάρχει επιστροφή.

Η επιστροφή είναι η πτώση στον νιχιλισμό που ο Νίτσε αποκήρυσσε. O Ρίτσαρντ Σπένσερ, για παράδειγμα, ένας εκ των ηγετών της Εναλλακτικής Δεξιάς στις ΗΠΑ, ο οποίος υποστηρίζει ότι «αφυπνίστηκε» από τον Νίτσε, αλλά αποδέχεται ούτως ή άλλως τις χριστιανικές αξίες, ως μέρος της κληρονομιάς που έλαβε ως λευκός Αμερικανός. Η στάση αυτή είναι μηδενιστική, αν όχι ρατσιστική, ακριβώς ό,τι πολεμούσε ο Νίτσε.

Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τα «εναλλακτικά γεγονότα» που θεμελιώνουν την αρχή της εναλλακτικής αλήθειας. Μια τέτοια αλήθεια, πλέον, δεν υπάρχει και γι’ αυτό ο Νίτσε συνιστούσε να παρατηρούμε τον κόσμο μέσα από το δυνατόν περισσότερες οπτικές. Το να συμπεριφερόμαστε ωσάν να υπάρχει, αποτελεί απλώς μία υποχώρηση σε μία μηδενιστική προσέγγιση των προσωπικών αξιών μας.

Αντιθέτως, θα πρέπει να κινηθούμε προς τα μπροστά. Πρέπει να βρούμε νέες πηγές νομιμότητας. Ήδη τα παραδοσιακά ΜΜΕ αντεπιτίθενται. Πέρυσι, έπειτα από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, σημειώθηκε έκρηξη στις συνδρομές ψηφιακών εφημερίδων. Ενεργό ρόλο καλούνται να διαδραματίσουν και τα πανεπιστήμια, προσεγγίζοντας τους απλούς ανθρώπους, αλλά και η δημοκρατία. Ο Νίτσε πίστευε πως το αποτέλεσμα θα ήταν η άνοδος μιας νέας πολιτισμικής ελίτ καθώς μία αισθητική αιτιολόγηση είναι απαραίτητη για τη ζωή. Ο Θεός είναι νεκρός και πρέπει να εξέλθουμε από τις σκιές του σε ένα νέο φως.

© Copyright PROJECT SYNDICATE

---

* Ο Hugo Drochon διδάσκει Πολιτικές Επιστήμες στo Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ και είναι συγγραφέας του βιβλίου «Nietzsche’s Great Politics»

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News