Οταν ο Στεφάν Μαέ* πατούσε το κουμπί της Canon 5D Mark III φωτογραφικής μηχανής του, 17 άτομα έμπαιναν στο πλάνο που έμελλε να γίνει ένα από τα ιστορικότερα όχι μόνο της γαλλικής, αλλά της ευρωπαϊκής ιστορίας. Το ημερολόγιο έγραφε 11 Ιανουαρίου 2015, η τοποθεσία είναι η Place de la Nation στο ανατολικό Παρίσι και είχαν περάσει τέσσερα 24ωρα από την ώρα που ο κόσμος είχε δει με κομμένη την ανάσα τα δύο αδέρφια Κουατσί να μπαίνουν στα γραφεία του Charlie Hebdo και να γαζώνουν με σφαίρες δημοσιογράφους και σκιτσογράφους του Μέσου.

Οσες φορές κι αν κοίταξα αυτή τη φωτογραφία σκέφτηκα το ίδιο πράγμα. Ηταν η πρώτη φορά που -στη γειτονιά του πλανήτη που ζούμε- τόσος πολύς κόσμος βγήκε στους δρόμους ειρηνικά. Τόσο ετερόκλητο πλήθος βρήκε κοινό σκοπό για να διαδηλώσει. Κεντροαριστεροί του Ολάντ, κεντροδεξιοί του Σαρκοζί, ακομμάτιστοι, αναρχικοί, όψιμοι οπαδοί της Λεπέν, όλοι σε δρόμους και πλατείες. Κατέλαβαν δημόσια κτίρια, ανέβηκαν σε μπρούτζινα μνημεία και έγραψαν με σπρέι πάνω σε μαρμάρινα αγάλματα. Και τα συνθήματα ξεπερνούσαν την πολιτική και την οικονομία. Αφορούσαν πολύ βασικότερα ζητήματα, αφορούσαν τη δημοκρατία, την ελευθερία, τον ανθρωπισμό, τις προσωπικές και κοινωνικές ελευθερίες. «Je Suis Charlie», από το Παρίσι και τη Ναντ, μέχρι τη Μασσαλία και τη Χάβρη. Κι από εκεί στο Βερολίνο, στην Κοπεγχάγη, στην Κρακοβία, στο Λονδίνο και στην Αθήνα.

Ολη η Ευρώπη σοκαριζόταν για τα καλά. Και το σοκ ήταν το φυσικό επακόλουθο για μία Ευρώπη που είχε 10 χρόνια να ζήσει μαζικό τρομοκρατικό χτύπημα (με εξαίρεση το μακελειό του Μπρέιβικ σε μια Νορβηγία που ούτε εμείς τη θεωρούμε… πολύ Ευρώπη, ούτε η ίδια η Νορβηγία το επιζητεί). Χρόνια ηρεμίας, χρόνια που όλος ο κόσμος ασχολούνταν είτε με την οικονομία, είτε με άλλα μικρότερης σημασίας σε σχέση με την ανθρώπινη ζωή θέματα. Τα τελευταία 20 χρόνια στην Ευρώπη ήταν ήρεμα, Τα τρομοκρατικά χτυπήματα που προκάλεσαν εντύπωση και μαζικές απώλειες ήταν λίγα, μόλις τρία (Ισπανία 2004, Αγγλία 2005, Νορβηγία 2011).

Το μακελειό στο Charlie Hebdo ήταν σαν την πρώτη γροθιά που τρως όταν μπλέκεις σε τσακωμό αλάνας. Αντί να ξυπνήσεις και να δράσεις έξυπνα μπαίνεις σε τσαμπουκά με άτσαλα αντίποινα

Στην πυγμαχία, μία από τις πιο αποτελεσματικές κινήσεις για να βγάλεις νοκ-άουτ τον αντίπαλο είναι το uppercut, το χτύπημα στο σαγόνι με την κίνηση του χεριού από κάτω προς τα πάνω. Το μακελειό στο Charlie Hebdo ήταν σαν την πρώτη μπουνιά που τρως σε έναν τσακωμό αλάνας. Δεν σε αφυπνίζει για να αντιδράσεις αποτελεσματικά και να κερδίσεις τη μάχη με τον αντίπαλο, απλώς σε κάνει να μπεις σε έναν καυγά με τσαπατσούλικες λαβές και ερασιτεχνικά χαστούκια. Χαμένος βγαίνεις σε κάθε περίπτωση. Η προειδοποίηση έγινε έγκαιρα, η Γαλλία και η Ευρώπη δεν ξύπνησαν και μέσα σε λίγους μόνο μήνες φτάσαμε στην 13^η Νοεμβρίου στο Παρίσι. Και μπορεί να είχαμε κι άλλα, όπως το μακελειό που απετράπη τελευταία στιγμή στο Αμβούργο.

Ωστόσο, το συμβάν στο Charlie Hebdo έκανε ένα πολύ μεγάλο καλό. Αφησε πίσω του μια πνευματική παρακαταθήκη που πολύ δύσκολα θα χαθεί. Εφερε στο προσκήνιο ουμανικές ιδέες που είναι η ώρα τους να ακουστούν και πάλι. Κι όπως έγραφε ο – επίσης Γάλλος – Βίκτορ Ουγκό πριν από σχεδόν 200 χρόνια, «τίποτα δεν μπορεί να αντισταθεί σε μια ιδέα που έχει έρθει η ώρα της».

Το τρομοκρατικό χτύπημα στο Παρίσι ομαδοποίησε και ομογενοποίησε ανθρώπους που πιστεύουν πως το να αιτείσαι και να παλεύεις για ατομικές και κοινωνικές ελευθερίες είναι πολύ σημαντικότερο από το εάν ο ΦΠΑ είναι στο 23% ή στο 19% (αν και εδώ στη χώρα μας είναι εμφανές το πόσο το σπουδαιολογούμε αυτό και πόσο εύκολα βάζουμε στην άκρη δημοκρατικές ευαισθησίες όταν αυξάνεται ο φόρος). Γκετοποίησε ψυχολογικά (ναι, γκέτο είναι, δεν είναι η πλειοψηφία δυστυχώς) ανθρώπους που πιστεύουν πως η απάντηση στο φόβο και σε τέτοιου είδους επιθέσεις είναι η ακόμη περισσότερη δημοκρατία, η ακόμη πιο έντονη ανεκτικότητα στη διαφορετικότητα. Εφερε κοντά και ζύμωσε πολίτες που έχουν αντιληφθεί τη μάστιγα της ισλαμοφοβίας και είναι πρόθυμοι να γκρεμίσουν ταμπού και στερεότυπα που έχουν δημιουργηθεί στις μικροκοινωνίες μας.

Ο Τσόρτσιλ έλεγε πως αν περπατάς στην κόλαση το μόνο που έχεις να κάνεις είναι να συνεχίζεις να περπατάς. Είναι ο μόνος τρόπος να βρεθείς στο μέλλον που ονειρεύεσαι. Να διασχίσεις το παρόν που έχεις μπροστά σου

Δεν έχουμε την πολυτέλεια εφησυχασμού. Εχει περάσει μόλις 365 μέρες και το περιστατικό του Charlie Hebdo είναι στο μυαλό σου λες και έγινε πριν 7-8 χρόνια. Αντιλαμβανόμαστε τον χρόνο πολύ πιο γρήγορα, κάποτε ακολουθούσαμε τον τηλεοπτικό χρόνο, τώρα ακολουθούμε τους χαοτικούς διαδικτυακούς ρυθμούς. Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να οργανώνουμε καλύτερα τον μικρόκοσμό μας, να δρούμε σε ενεστώτα χρόνο. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να αφήνουμε πράγματα για το μέλλον, ειδικά πράγματα που αφορούν την ασφάλεια και την ελευθερία της κοινωνίας μας. Το μέλλον μπορεί να είναι τελείως διαφορετικό. Μπορεί να έχουμε συνηθίσει στο χάος, να έχουμε συνηθίσει στην απώλεια, να έχουμε συνηθίσει στον φόβο. Είναι αυτό που έλεγε κι ο Τσόρτσιλ άλλωστε: «Αν περπατάς στην κόλαση, συνέχισε να περπατάς. Όλα τα σπουδαία πράγματα είναι απλά και μπορούν να εκφραστούν με μία μόνο λέξη: Ελευθερία, δικαιοσύνη, τιμή, καθήκον, έλεος, ελπίδα».

Θυμάμαι τα πάντα από τότε. Τις μαζικές προσελεύσεις σε Γαλλικό Ινστιτούτο και Πρεσβεία στην Αθήνα, τα post στα social media, τις συζητήσεις που έγιναν κατ’ ιδίαν. Τις φωτογραφίες από τα νεογέννητα παιδιά με το αντίστοιχο σλόγκαν, τις εικόνες από το μετρό. Αν κάτι κρατώ από όσα έγιναν στο Παρίσι, τόσο λίγους μήνες πριν, αλλά κυρίως μια μέρα σαν σήμερα, το 2015, είναι το πόσο υπερήφανος ένιωσα. Ενιωσα να θέλω να μείνω στην Ευρώπη για αυτόν ακριβώς τον λόγο, για να συνεχίσω να είμαι ένα απειροελάχιστο κομμάτι του πολιτισμού της ανοχής και της ελευθερίας. Να μπορώ να χαζεύω τη σάτιρα για όλα τα θέματα, όπως χαζεύει ένα 10χρονο παιδί που βλέπει πρώτη φορά ακροβατικά κόλπα σε τσίρκο.

Εχουμε κάνει τεράστια βήματα τα τελευταία χρόνια στις κοινωνίες μας, αδύνατο να καταλάβεις άμεσα το μέγεθός τους. Αυτό που έχουμε, αυτό που ζούμε δεν είναι δεδομένο. Κερδίζεται μέρα με τη μέρα. Στις συζητήσεις με τους γύρω μας, στα μπαρ και στα σχολεία, στα social media, παντού. Αλλά κυρίως μέσα μας.

*Η φωτογραφία του Μαέ τυπώθηκε σε γιγαντοαφίσα και αναρτήθηκε έξω από το πολιτιστικό κέντρο Ζορζ Πομπιντού, μία εβδομάδα μετά από την στιγμή που τραβήχτηκε. Ο ίδιος ο φωτογράφος είπε σε συνέντευξή του: «Μένω στη Ναντ, αλλά εκείνες τις ημέρες ήμουν στο Παρίσι για να καλύψω τις διαδηλώσεις. Βρισκόμουν στην Place de la Nation όταν άρχισε να φτάνει ο κόσμος. Από την αρχή, αρκετοί ανέβηκαν πάνω στα κεφάλια των λιονταριών που είναι κάτω από το μεγάλο άγαλμα. Μετά έκανα μια βόλτα στα γύρω στενά για να φωτογραφίσω και την υπόλοιπη πορεία, να δω τον κόσμο που κρατούσε πανό και σημαίες. Πέρασε η ώρα και την ώρα που σουρούπωνε επέστρεψα στην πλατεία και άρχιζα να φωτογραφίζω ξανά το άγαλμα. Σκεφτόμουν τον “Θρίαμβο της Δημοκρατίας” και έψαχνα για μια πόζα με το μεγάλο μολύβι που κρατούσε ο διαδηλωτής και τη γαλλική σημαία στο πλάνο. Ημουν τυχερός γιατί μετά από λίγο το κάδρο ήρθε από μόνο του, συνδυάζοντας μια δυναμική χειρονομία, την έκφραση στα πρόσωπα του κόσμο κι έναν πολύ καλό φωτισμό από το δειλινό. Είδα κόσμο στο twitter να γράφει πως η φωτογραφία θυμίζει τον πίνακα του Ντελακρουά, με την Ελευθερία να οδηγεί τα πλήθη. Πραγματικά εξεπλάγην με την ανταπόκριση που είχε η φωτογραφία».

La photo de @stephanemahe est déployée sur la façade du @centrepompidou pic.twitter.com/Qv7WEox5ze

— Centre Pompidou (@centrepompidou) January 17, 2015

#JeSuisToujoursCharlie Tweets

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News