Ετυχε ως οικονομικός συντάκτης να παρακολουθήσω από πολύ κοντά την περιπέτεια των μνημονίων. Από την αρχή της περιδίνησης, το φθινόπωρο του 2009, και την υπογραφή του πρώτου μνημονίου, τον Μάιο του 2010, έως το πέρασμα στη μεταμνημονιακή εποπτεία, τον Αύγουστο του 2018.

Αυτά τα τραυματικά έτη –«η δεκαετία των μνημονίων»– επανήλθαν στη μνήμη μας με αφορμή τον θάνατο του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε τον Δεκέμβριο. Την Τετάρτη (7/2) ο Γιάννης Στουρνάρας θύμισε σε μια εκδήλωση το πνεύμα της τρόικας, την οποία ήλεγχε ο Σόιμπλε, και αναφέρθηκε εμμέσως στον Πόουλ Τόμσεν, τον επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ στην Ελλάδα.

Ο διοικητής της ΤτΕ είπε ότι μετά από τη συνταξιοδότηση του Τόμσεν, υψηλόβαθμο στέλεχος του ΔΝΤ τού είπε με αφοπλιστική ειλικρίνεια για τα μέτρα που ζητούσε: «Αν τα γνωρίζαμε αυτά, θα έπρεπε να είχε απολυθεί για ρατσισμό εναντίον της χώρας σας». Βεβαίως, την περίοδο των μνημονίων, όπως γνώριζαν όλοι οι ενημερωμένοι δημοσιογράφοι, ο Τόμσεν ήταν αδύνατο να απολυθεί, καθώς είχε τη στήριξη του Βερολίνου.

♦ Διαβάστε: «Ο Τόμσεν ήταν ρατσιστής απέναντι στους Ελληνες»

Μετά τον θάνατο του Σόιμπλε, η υπενθύμιση εκ μέρους κάποιων –όπως ο γράφων, εδώ– ότι το παιχνίδι ήταν εξαιρετικά ωμό, προκάλεσε αντιδράσεις. Λογικές και τεκμηριωμένες ως έναν βαθμό, αλλά πάνω στον καμβά μιας εποχής που έχει περάσει. Της διαχωριστικής γραμμής ανάμεσα σε «μνημονιακούς» και «αντιμνημονιακούς». Οι αντιδράσεις έλεγαν με λίγα λόγια ότι, ακόμη και σήμερα, η κριτική για τα λάθη των δανειστών ισοδυναμεί με πριμοδότηση του λαϊκισμού, που μπορεί να μας οδηγήσει ξανά σε περιπέτειες.

Το σκεπτικό αυτό αποτελεί κατά τη γνώμη μου μια μεταφορά των αντανακλαστικών της περασμένης δεκαετίας στην τωρινή. Γιατί, αλίμονο, αν στην προσπάθεια να κατανοήσουμε όσα συνέβησαν, μείνουμε μόνο στην περίοδο ως το 2009 και δεν εξετάσουμε, εκτός από τη στάση των κυβερνήσεων, και τη συμπεριφορά των δανειστών από το 2010 ως το 2018.

Πριν μιλήσουμε για τον Τόμσεν και τη συνέντευξη της τρόικας το 2011, ας ανοίξουμε εδώ –για την αποφυγή παρεξηγήσεων– μια παρένθεση. Είναι προφανές ότι τα ελλείμματα προκάλεσαν τη χρεοκοπία και ότι δεν ισχύει η μεταφυσική θεωρία ότι τη χρεοκοπία την έφερε το μνημόνιο. Είναι προφανές ότι στήθηκε ένα κυνήγι μαγισσών για τον Ανδρέα Γεωργίου της ΕΛΣΤΑΤ και ότι χωρίς τα 110 δισ. ευρώ του πρώτου μνημονίου και το κούρεμα του χρέους το 2012, η Ελλάδα θα κατέρρεε.

Είναι επίσης προφανές ότι στήθηκαν εγχειρήματα πολιτικής αλλά και δημοσιογραφικής κερδοσκοπίας πάνω στην πλάτη όσων αναγκάστηκαν να λάβουν σκληρά μέτρα, λειτουργώντας πατριωτικά. Και ότι την ίδια στιγμή, πέρα από τους πολιτικούς της εκάστοτε αντιπολίτευσης, εμφανίζονταν ως πατριώτες ορισμένοι εκδότες και δημοσιογράφοι με μεγάλη περιουσία στο εξωτερικό. Η οποία, αν η χώρα περνούσε σε εθνικό νόμισμα, θα είχε στην Ελλάδα πολλαπλάσια αγοραστική δύναμη (κάποιοι έχουν μετοικήσει πλέον εις τας αιωνίους μονάς). Κλείνει η παρένθεση.

Με αφορμή όσα είπε ο Γιάννης Στουρνάρας και κατέγραψε ο Ζώης Τσώλης στο Protagon, το μυαλό μου επέστρεψε στις ημέρες του πρώτου μνημονίου. Και συγκεκριμένα στη συνέντευξη Τύπου της τρόικας μετά το κλείσιμο της τρίτης αξιολόγησης, τον Φεβρουάριο του 2011. Η χώρα βρισκόταν σε σοκ από τα σκληρά μέτρα και οι υπολογισμοί που είχε κάνει η τρόικα το 2010 είχαν ήδη πέσει δραματικά έξω.

Η ύφεση ήταν πολύ μεγαλύτερη και η ανεργία αυξανόταν με αλματώδη ρυθμό. Οι επιλογές που επέβαλαν οι δανειστές έφεραν τους φορολογούμενους στη θέση να κωπηλατούν μέχρις εξαντλήσεως κόντρα σε ένα ορμητικό υφεσιακό ρεύμα, το οποίο τροφοδοτούσε το λάθος μείγμα λιτότητας. Πρόκειται για διαπιστώσεις που παραδέχθηκε το ίδιο το ΔΝΤ σε έκθεσή του το 2015.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο Τόμσεν και τα άλλα δύο μέλη της τρόικας ζήτησαν – στην περίφημη συνέντευξη του Ζαππείου– από την κυβέρνηση έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις 50 δισ. ευρώ από το 2011 ως το 2015, εκ των οποίων τα 15 δισ. εντός της διετίας 2011-2012. Ποσά όχι απλώς ανεδαφικά, αλλά απολύτως προκλητικά για την αξιοπρέπεια (κακοποιημένη λέξη) ενός ανεξάρτητου κράτος που είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Ενδεικτικά, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, τα έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων από το 2011 ως το 2020 έφθασαν μόλις τα 9 δισ. ευρώ.

Ηταν η πρώτη και η τελευταία φορά που η τρόικα επιχείρησε με συνέντευξη επί ελληνικού εδάφους να απευθυνθεί ανοιχτά στους έλληνες πολίτες. Στην εισαγωγή, οι δημοσιογράφοι που ήμασταν εκεί νομίσαμε ότι δεν ακούσαμε καλά το ποσό. Το fifty (50) ακούστηκε σαν fifteen (15), που παρότι ήταν κι αυτό ένα τεράστιο νούμερο, δεν θα ήταν ίσως τόσο εξωφρενικό. Ζητήσαμε διευκρίνιση. Δόθηκε: «Πενήντα δισ. ευρώ».

Πήρα τον λόγο και ρώτησα τον Τόμσεν αν για να συγκεντρωθεί το ποσό θα ζητούσε από την κυβέρνηση να πουλήσει και αρχαιότητες. Ηταν, προφανώς, μια ερώτηση που σχολίαζε δηκτικά όσα είχαμε ακούσει. Απάντησε εκνευρισμένος. Γενικόλογα, αλλά επέμεινε στον «στόχο». Είχε φυσικά την εμπειρία να μην απαντήσει «δεν ζητάμε να πουλήσετε αρχαία», γιατί ήξερε ότι ακόμη και αυτό θα γινόταν τίτλος.

Η απαίτηση της τρόικας –και όχι, φυσικά, η ερώτηση ενός δημοσιογράφου– προκάλεσε πολιτική θύελλα. Η κυβέρνηση κατηγόρησε την τρόικα ότι πρόσθεσε απροειδοποίητα έναν μη συμφωνημένο στόχο, η τρόικα το αμφισβήτησε και στην πορεία ο στόχος και το επεισόδιο ξεχάστηκαν. Αλλωστε, εκείνη την εποχή, η μια δραματική εξέλιξη ακολουθούσε την άλλη, σαν μια αλληλουχία από σοκ.

Η πρωτοβουλία σε επίπεδο τρόικας ήταν του Τόμσεν και ήταν η πρώτη φορά που εξέφρασε ανοιχτά τη γραμμή Σόιμπλε για τη δημόσια περιουσία της Ελλάδας. Η γραμμή αυτή γέννησε το 2015 το Υπερταμείο, λίγες ημέρες μετά το δημοψήφισμα. Νωρίτερα, την περίοδο 2012- 2014, και τις τρεις φορές που συνάντησε τον Σόιμπλε ο έλληνας υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας, παρών ήταν και ο Τόμσεν. Ο οποίος απέρριπτε τις ελληνικές προτάσεις και απευθυνόμενος στον Σόιμπλε ζητούσε σκληρότερα μέτρα.

Τώρα, με την απόσταση του χρόνου, κάθε μέρα θα μαθαίνουμε όλο και περισσότερα από τους πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής…

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News