Οι παλιοί έλεγαν ότι «δεν υπάρχει γάμος δίχως δάκρυ και κηδεία δίχως γέλιο». Αυτά είναι τα δύο άκρα στα οποία μπορεί να φθάσει το ανθρώπινο πρόσωπο, μεταλλάσσοντας, ξεχειλώνοντας τα χαρακτηριστικά του. Είτε για να γελάσει δυνατά ξορκίζοντας ακόμα και το πιο τραγικό γεγονός, είτε για να ξεσπάσει κλαίγοντας, αντιμετωπίζοντας με αυτόν τον τρόπο όλη την ένταση που του έφερε μια απρόσμενη ευτυχία.

Ο κόσμος, όλο και περισσότερο, όλο και πιο επικίνδυνα, φοβάται αυτά τα δύο άκρα, γι’αυτό και προτιμά να τα ξορκίσει κολλώντας πάνω τους ταμπέλες: αν είσαι πολύ χαρούμενος, είσαι σχεδόν χαζοχαρούμενος και μάλλον «τα έχεις όλα λυμένα». Αν πάλι ζεις ό,τι κακό σου συμβαίνει στις πραγματικές του διαστάσεις μιλώντας ανοιχτά γι’ αυτό, μάλλον τα παραλές, υπερβάλλεις, «είσαι drama queen».

Ο κοσμογυρισμένος σεφ και συγγραφέας Αντονι Μπουρντέν, με εκατοντάδες χιλιάδες φαν παγκοσμίως, είχε ταξιδέψει παντού προκειμένου να μεταδώσει σε όλους, με χαρά μικρού εξερευνητή και σοφού παραμυθά ταυτόχρονα, την απόλαυση του καλού φαγητού και κυρίως, της καλής παρέας. Η είδηση της αυτοκτονίας του στα 61 του, αν δεν είχε μεταδοθεί από το έγκριτο CNN, θα ακουγόταν σαν μια πρώτης τάξεως φάρσα: πώς μπορεί να επιλέξει την «έξοδο» κάποιος που δήλωνε πανευτυχής στη θέα και μόνο ενός καλομαγειρεμένου κρέατος στη Γαλλία ή μιας γενναίας μερίδας γεμιστών στην Ελλάδα;

Η είδηση της αυτοκτονίας της αμερικανίδας σχεδιάστριας Κέιτ Σπέιντ σόκαρε πολλούς, κυρίως επειδή τα επιτυχημένα αξεσουάρ της ήταν μέσα στο χρώμα, αντιπροσώπευαν τη χαρά της ζωής. Ανάμεσά τους, και μία πιο casual πάνινη τσάντα με τυπωμένη τη φράση «Seize the day» (Αδραξε τη μέρα).

Πώς λοιπόν μια γυναίκα που προέτρεπε τους πάντες να ζήσουν τη ζωή τους, αποφάσισε να βάλει τέλος στη δική της; Και μάλιστα διαλέγοντας να κρεμαστεί από ένα κόκκινο φουλάρι που έδεσε στο πόμολο της κρεβατοκάμαράς της;

Τη φράση αυτή, το «Αδραξε τη μέρα», οι περισσότεροι τη μάθαμε από την εξαιρετική ταινία «Ο κύκλος των χαμένων ποιητών» του Πίτερ Γουίαρ, με πρωταγωνιστή τον Ρόμπιν Γουίλιαμς στον ρόλο του καθηγητή Κίτινγκ. Ο Κίτινγκ μπαίνει σε ένα αυστηρό σχολείο αρρένων και διδάσκει στα παιδιά πώς είναι να αναζητάς τη δική σου αλήθεια. Σε εκείνη την ταινία, ένας μαθητής, ο Νιλ, αυτοκτονεί όταν ο αυστηρός πατέρας του δεν του επιτρέπει να γίνει ηθοποιός αλλά τον πιέζει μέχρι τέλους να γίνει στρατιωτικός, όπως και ο ίδιος.

Η αυτοκτονία του Ρόμπιν Γουίλιαμς, ο οποίος απαγχονίστηκε στις 11 Αυγούστου του 2014, είχε παγώσει τους πάντες: πώς είναι δυνατόν να αυτοκτονήσει ένας τόσο αστείος άνθρωπος; Αυτή ήταν η παγκόσμια απορία. Ολοι είχαν μπερδέψει τον ρόλο, με τον άνθρωπο. Δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν αυτά τα δύο.

Αν και όσοι δεν αρκούνταν στην επιφάνεια, μπορούσαν να διακρίνουν την έμφυτη μελαγχολία του σπουδαίου ηθοποιού ακόμη και στις πιο αστείες στιγμές του. Είναι το δάκρυ που καραδοκεί πίσω από κάθε χαμόγελο. Σαν τη διττή αρχαιοελληνική μάσκα, που απεικονίζει την κωμωδία και την τραγωδία-αιώνες προτού ανακαλυφθούν οι γελαστές και λυπημένες φατσούλες των ιμότικονς.

Η αδερφή της Κέιτ Σπέιντ, Ρίτα Μπρόσναχαν Σάφο, αποκάλυψε ότι η αμερικανίδα σχεδιάστρια είχε πάθει εμμονή με την αυτοκτονία του Ρόμπιν Γουίλιαμς. «Εβλεπε την είδηση του θανάτου του ξανά και ξανά. Πιστεύω ότι από τότε της είχε μπει η ιδέα», είπε, όπως μεταδίδουν πολλά ξένα δημοσιεύματα. Και τέσσερα χρόνια αργότερα επέλεξε να φύγει από τη ζωή με παρόμοιο τρόπο.

Γύρω από τέτοιες ιστορίες, υπάρχουν πολλές άβολες για την κοινή γνώμη λέξεις. Η κοινή γνώμη όμως, προτιμά να τις κρύψει μαζί με τους φόβους της όπως – όπως, κάτω απ’ το χαλάκι της εισόδου: κατάθλιψη, μελαγχολία, διπολική διαταραχή, ψυχοφάρμακα, κρίσεις άγχους.

Η αγωνία όλων είναι να στοιβαχτούν στο καραβάνι με τους «φυσιολογικούς», δαιμονοποιώντας οποιαδήποτε αντίδραση ξεφεύγει από το περίγραμμα. Κλαις πολύ; Γελάς πολύ; Μιλάς πολύ; Δεν μιλάς καθόλου; Θυμώνεις και ξεσπάς; Ολα αυτά είναι λάθος σύμφωνα με τον «μέσο άνθρωπο» που ορίζει ποια συμπεριφορά είναι νορμάλ και ποια όχι και τόσο.

Οι αυτοκτονίες ανθρώπων που είτε ήταν διάσημοι, είτε βρίσκονταν στο ευρύτερο κοινωνικό μας περιβάλλον και δεν είχαμε ως τότε ακούσει κάτι που να μαρτυρά την εύθραυστη ψυχολογική τους κατάσταση, συνοδεύονται από τέτοιου είδους κλισέ: «δεν του φαινόταν καθόλου… / έδειχνε τόσο χαρούμενη… / ήταν η χαρά της ζωής… / ήταν η ψυχή της παρέας… / τα είχε όλα, γιατί να κάνει κάτι τέτοιο; ».

Πόσο επικίνδυνο είναι να βάζουμε ταμπέλες σε κοντινούς ή και μακρινούς μας ανθρώπους επειδή «φαίνονται» καλά, ενώ δεν έχουμε ιδέα πώς πραγματικά είναι; Και πόσο δύσκολο είναι να βάλεις έστω για λίγα λεπτά της ημέρας τον υπερπολύτιμο εαυτό σου στην άκρη; Για να αναλογιστείς ότι οι «χαρούμενοι άνθρωποι» ίσως να είναι και οι πιο θλιμμένοι. Το χαμόγελο συχνά χρησιμοποιείται ως μια απλή άμυνα, μια ασπίδα προστασίας για να αντέξεις τον έξω κόσμο, αλλά και όσα σε ταλαιπωρούν μέσα στην ίδια την ψυχή σου.

Στοιβαγμένη λοιπόν, η φοβισμένη πλειοψηφία σε αυτό το καραβάνι της κανονικότητας, κοιτάζει από απόσταση ασφαλείας πότε με οίκτο και πότε με αποστροφή όσους επέλεξαν να δώσουν μάχη-ακόμα κι αν αποβεί μοιραία-με τους δαίμονές τους. Συναισθήματα όπως ο θυμός, ξεσπάσματα όπως το έντονο κλάμα, διώκονται από εκείνους που θεωρούν ότι είναι εντελώς φυσιολογικοί, ως ποινικά αδικήματα.

Ομως το να απαιτείς από έναν άνθρωπο να μην εκφράζει όλα τα συναισθήματά του, ακόμα και τα πιο «ακραία», είναι σα να επιμένεις να του λες ότι δεν υπάρχει το κόκκινο χρώμα στη φύση, ενώ κρατάς στα χέρια σου μια παπαρούνα.

Και κάπως έτσι, οι πιο εύθραυστοι άνθρωποι καταφεύγουν στη δική τους αυτοσχέδια πανοπλία, που δεν είναι ο θυμός, ή το κλάμα, ή άλλα ποινικοποιημένα συναισθήματα, αλλά το χαμόγελο. Γιατί αυτοκτονούν οι χαρούμενοι άνθρωποι; Ισως επειδή ποτέ δεν ήταν τόσο χαρούμενοι όσο θέλανε να νομίζουμε. Και όσο θέλαμε να νομίζουμε.

* Η γραμμή 1018 – 24ωρη γραμμή παρέμβασης για την αυτοκτονία, http://suicide-help.gr/, βρίσκεται εκεί για να βοηθήσει όσους το έχουν ανάγκη. Αν νιώθεις ότι οι «φίλοι» σου έχουν γυρίσει την πλάτη, υπάρχουν άνθρωποι που θα σηκώσουν το τηλέφωνο ανά πάσα στιγμή.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News