Το βράδυ της 31^ης Μαρτίου 2024 οι δρόμοι στο κέντρο της Κωνσταντινούπολης ήταν γεμάτοι. Πολλές δεκάδες χιλιάδες κόσμος, κατά μεγάλη πλειοψηφία νέες και νέοι, κατευθύνονταν στο δημαρχιακό μέγαρο για να πανηγυρίσουν τη μεγαλειώδη νίκη του Εκρέμ Ιμάμογλου έναντι του Μουράτ Κουρούμ- τότε εκλεκτού του Ταγίπ Ερντογάν. Ουσιαστικά, όμως, ήταν η δεύτερη, συνεχόμενη, φορά που ο Ιμάμογλου επικρατούσε του τούρκου προέδρου. Παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν πήρε πάνω του την εκστρατεία για τον μητροπολιτικό δήμο, ο Ιμάμογλου έλαβε το εκκωφαντικό 51% και μάλιστα από την πρώτη Κυριακή.

Η ήττα του επί 22 συναπτά έτη ηγέτη της χώρας δεν περιορίστηκε εκείνο το βράδυ στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν η πρώτη φορά από το 2002 που το κόμμα του, το ΑΚΡ, έπεσε στη δεύτερη θέση σε όλη την επικράτεια. Το πρόβλημα, όμως, για τον Ερντογάν ήταν ότι τότε εκατομμύρια Τούρκοι είδαν στο πρόσωπο του επανεκλεγέντος δημάρχου έναν άνθρωπο ο οποίος είχε βάσιμες ελπίδες να ανατρέψει την παντοδύναμη κυριαρχία του πολιτικού Ισλάμ. Να οδηγήσει τη χώρα σε μια νέα άνοιξη: για ένα πιο κοσμικό κράτος, με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, στη βάση των αρχών του κράτους δικαίου, χωρίς τη νεο-οθωμανική λογική που χαρακτηρίζει την ηγεσία του ΑΚΡ.

Γιατί τώρα;

Το 51% του Ιμάμογλου δεν ήρθε μόνο από τους ψηφοφόρους του CHP, του Ρεπουμπλικανικού κόμματος του. Ήταν αποτέλεσμα μιας πολυεπίπεδης συσπείρωσης που ξεπερνούσε το κλασικό διχαστικό δίπολο μεταξύ κεμαλιστών- ισλαμιστών. Στην κάλπη του δημάρχου πήγαν Κούρδοι, εθνικιστές, αλλά και το μεγαλύτερο μέρος της νεολαίας των παραλίων που δεν γοητεύεται από τις παλαιολιθικές διαιρέσεις. Η δυναμική αυτή συντάραξε τον Ερντογάν, ο οποίος παραλλήλως αδυνατούσε να απεγκλωβιστεί από τα εσωτερικά προβλήματα με κυρίαρχο την διαρκώς καθοδική πορεία της οικονομίας. Πριν συμπληρωθεί ένας χρόνος από την άνοιξη του 2024, ο Ιμάμογλου κρατείται από τις τουρκικές αρχές, έχοντας να αντιμετωπίσει δύο κατηγορίες: μία περί συνεργασίας με την τρομοκρατική οργάνωση του ΡΚΚ και μία για διαφθορά.

Ανεξαρτήτως της βασιμότητας ή μη των κατηγοριών, το πρώτο ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί ο Ερντογάν επέλεξε να περιορίσει τώρα τον Ιμάμογλου. Για τον Εμρέ Ερντογάν, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Μπιλγκί της Κωνσταντινούπολης, όλα είναι θέμα timing: «Βρισκόμασταν ουσιαστικά μόλις λίγες ώρες πριν από τη συμβολική λαϊκή ψήφο για την ανάδειξη του “εκλεκτού” του CHP για τις επόμενες προεδρικές εκλογές. Είναι λοιπόν εντελώς διαφορετικό να συλληφθεί ο Ιμάμογλου ως δήμαρχος, παρά ως υποψήφιος πρόεδρος από την πλευρά της αντιπολίτευσης», λέει στο Protagon.

Για τον Ραγκίπ Ντουράν, επί χρόνια αυτοεξόριστο τούρκο δημοσιογράφο, αυτό που έπαιξε βασικό ρόλο για τον Ερντογάν ήταν ότι «ακόμα και για τις φιλοκυβερνητικές εταιρείες δημοσκοπήσεων ο Ιμάμογλου ήταν μπροστά με περισσότερες από 10 μονάδες διαφορά. Το CHP ζητούσε πρόωρες εκλογές και ο Ιμάμογλου εμφανιζόταν ως βέβαιος νικητής». Ο Εμρέ Ερντογάν προσθέτει στη συζήτηση ακόμα και τον παράγοντα του Μπαϊραμιού, αναδεικνύοντας τη μεθοδικότητα του τούρκου προέδρου: «Την επόμενη εβδομάδα θα έχουμε ένα μακρύ Σαββατοκύριακο και ως μεσογειακοί δεν μας αρέσει να επαναστατούμε τα Σαββατοκύριακα».

Είναι σχεδόν βέβαιο, αλλά ακόμα και αν δεν προφυλακιστεί, ο Ιμάμογλου δεν πρόκειται να κατέλθει στις επόμενες προεδρικές εκλογές. «Καλώς ή κακώς έχει τελειώσει ως πολιτικός. Ο Ερντογάν τον έχει “δεμένο”», λέει στο Protagon έμπειρος έλληνας διπλωμάτης που έχει υπηρετήσει επί πολλά χρόνια στην Τουρκία. Όσο δε για την οικονομία και τη νέα πτώση της λίρας μετά τη σύλληψη του Ιμάμογλου; «Η βραχυπρόθεσμη οικονομική ζημιά μπορεί να γίνει ανεκτή καθώς απομένουν τουλάχιστον άλλα δύο χρόνια για τις εκλογές», υποστηρίζει ο κ. Ερντογάν.

Η διεθνής διάσταση

Το δεύτερο ερώτημα σχετίζεται με τη διεθνή διάσταση της κίνησης του Ερντογάν. Εν μέσω μιας εποχής επικίνδυνης ρευστότητας ίσως δεν ήταν πολλοί αυτοί που θα περίμεναν ότι ο τούρκος πρόεδρος θα οδηγούσε τη χώρα του στο χείλος ενός νέου διχασμού, προκαλώντας ταυτοχρόνως σειρά αντιδράσεων από τη Δύση. Οι συνομιλητές μας σκέφτονται με διαφορετικό τρόπο.

«Στη διεθνή σκηνή, οι κυβερνήσεις και δη η διοίκηση του Τραμπ δεν ενδιαφέρονται για τέτοιου είδους αντιδημοκρατικές κινήσεις. Η δε Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται τη στρατιωτική δέσμευση της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια», επισημαίνει ο καθηγητής Ερντογάν και προσθέτει τη διάσταση της επόμενης μέρας που διακυβεύεται στη Συρία: «Τόσο οι Άραβες όσο και οι Κούρδοι πρέπει να βρίσκονται σε διάλογο με την Άγκυρα, πράγμα που σημαίνει ότι η κυβέρνηση του Ερντογάν είναι πολύτιμη για σχεδόν όλους τους διεθνείς παράγοντες». Πράγματι, πάντως, οι αντιδράσεις από τη Δύση εξακολουθούν να είναι προσεκτικές, επικεντρωμένες στην ανάγκη αποφυγής παραβιάσεων του κράτους δικαίου.

Ο κ. Ντουράν συμφωνεί ότι αυτήν την περίοδο δεν είναι πολλοί εκείνοι που εναντιώνονται σε αυταρχικές κινήσεις, ενώ αναδεικνύει τις εξελίξεις στη Συρία ως μια από τις αιτίες που ο Ερντογάν έσπευσε να ενορχηστρώσει τη σύλληψη του Ιμάμογλου. «Δεν είχε την ολοκληρωτική νίκη που θα ήθελε στη Συρία. Πίστευε ότι θα είχε πλήρη επιρροή στον Αλ Σάαρα, αλλά για παράδειγμα αυτός μόλις πριν από λίγες ημέρες υπέγραψε πρωτόκολλο συνεργασίας με τους Κούρδους. Ο τούρκος πρόεδρος λοιπόν ψάχνει συνέχεια να βρει κάτι άλλο. Τις τελευταίες ώρες λοιπόν όλοι ασχολούνται με τον Ιμάμογλου», επισημαίνει.

Η επόμενη μέρα

 Μαθημένη καθ’ όλη τη διάρκεια του 20^ου αλλά και του 21^ου από ταραχές, πολιτικές συγκρούσεις, απόπειρες και πραξικοπήματα, η Τουρκία μπαίνει και πάλι σε μέρες σκληρές πόλωσης. Ο Ερντογάν, άλλωστε, ζει μέσα από τις συγκρούσεις. «Υπάρχει ήδη πάρα πολύ μεγάλη πόλωση. Το πολιτικό Ισλάμ και ο κεμαλισμός δεν μπορούν πλέον να έρθουν κοντά σε καμία περίπτωση», υποστηρίζει ο Ντουράν, υπενθυμίζοντας ότι ήταν ο ίδιος ο νέος αρχηγός του CHP, o Οζγκιούρ Οζέλ, αυτός που όταν εξελέγη ζήτησε να συναντηθεί με τον τούρκο πρόεδρο προκειμένου να μεταδώσει μια εικόνα κανονικότητας. «Είμαστε ήδη βαθιά διχασμένοι», προσθέτει ο καθηγητής Ερντογάν, υπογραμμίζοντας ότι οι τρέχουσες εξελίξεις θα εδραιώσουν την υπάρχουσα διαίρεση: «Οι δευτερεύοντες εταίροι του προηγούμενου συνασπισμού της αντιπολίτευσης θα εξαφανιστούν και το CHP θα εδραιώσει την εξουσία του ως η ναυαρχίδα της αντιπολίτευσης. Εν τω μεταξύ οι υπερεθνικιστές όπως το κόμμα Iyi και το Zafer δεν έχουν καμία πιθανότητα να επιβιώσουν. Κάποιοι θα πάνε με το MHP και άλλοι με τους κεμαλιστές του CHP».

Άρα, οι επιλογές του Ταγίπ Ερντογάν συσπειρώνουν γύρω από το CHP τον πυρήνα της αντιπολίτευσης- ο υποψήφιος του για το 2028 ή νωρίτερα θα είναι αυτός που θα επιχειρήσει να κερδίσει τον Ερντογάν ή τον διάδοχό του. Τι θα κάνουν οι κεμαλιστές χωρίς τον Ιμάμογλου; «Θα κρατήσουν ψηλά το θέμα για αρκετό καιρό», μας λέει ο έλληνας διπλωμάτης, «αλλά όχι πολύ αργά θα πρέπει να προχωρήσουν, διότι το διακύβευμα δεν είναι το μέλλον του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, αλλά η ανατροπή του “σουλτάνου”». Πράγματι, το CHP είναι ένα κόμμα του τουρκικού κατεστημένου και θα πρέπει να προχωρήσει όσο πιο απρόσκοπτα γίνεται έως τις προεδρικές εκλογές. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ηγεσία των κεμαλιστών θέλει τον κόσμο στους δρόμους, αλλά έως ένα βαθμό, χωρίς τον κίνδυνο να ξεφύγουν τα πράγματα. «Στην αντιπολίτευση μιλούν για δημοκρατία και δικαιοσύνη. Δεν θέλουν να καταλάβουν την αληθινή φύση του καθεστώτος. Δεν υπάρχει ούτε σύνταγμα, ούτε κράτος δικαίου, ούτε τίποτα. Ο Ερντογάν μπορεί να κάνει ό,τι θέλει χωρίς να ρωτάει κανέναν».

Τι θα κάνει, όμως, ο Ερντογάν για να βγει από τη δίνη του εσωτερικού; Ήδη από τις πρώτες παρεμβάσεις του επικαλείται το επιχείρημα του «Αιώνα της Τουρκίας». Υπό τη δική του ηγεσία, προπαγανδίζει, η χώρα μπορεί να γίνει ξανά ο ρυθμιστής της ευρύτερης περιοχής, ένας ισχυρός περιφερειακός παίκτης που καθορίζει και δεν ακολουθεί απλώς τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Και όλα αυτά μάλιστα σε μια συγκυρία που για την Άγκυρα ανοίγει μια βεντάλια επιλογών.

Ο τούρκος πρόεδρος βρίσκεται ξανά μπροστά σε ένα μεγάλο στοίχημα: θα προσφύγει σε διάλυση της Βουλής και πρόωρες εκλογές ή θα αλλάξει, μόνο μαζί με τους Κούρδους, το Σύνταγμα για να μπορέσει να κατέβει ξανά σε εκλογές; Αρκετές φορές, ουκ ολίγοι προέβλεψαν το πολιτικό τέλος του. Πλησιάζει άραγε η ώρα της άνοιξης που πολλοί ονειρεύονται στην Τουρκία;

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News