Οι μεγάλες ιδέες είναι σπάνιες και απέχουν χρονικά πολύ η μία από την άλλη. Η πρόοδος συνήθως έρχεται σταδιακά. Αλλά κάποιες φορές συμβαίνει μια μεγάλη ιδέα – ακόμα και αν γεννιέται σιγά σιγά – να αλλάξει πλήρως την άποψή μας για αυτά που είναι δυνατόν να γίνουν.

Την περασμένη εβδομάδα ολοκληρώθηκε ένα μικρό κοινωνικό πείραμα που σχεδιάστηκε και ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια στο Πίτερσμπρο στην Ανατολική Αγγλία για να βοηθήσει στην ένταξη 2.000 νέων που είχαν καταδικαστεί για παραβατικές συμπεριφορές. Πιο σημαντικό είναι ότι το πείραμα του Πίτερσμπρο έγινε το παράδειγμα για επενδύσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων σε ό,τι αφορά τα προγράμματα κοινωνικής αναμόρφωσης και επανένταξης.

Κατά τη θητεία της τελευταίας κυβέρνησης των Εργατικών συνεργάστηκα με έναν από τους σημαντικότερους επιχειρηματίες και φιλάνθρωπους στη Βρετανία, τον σερ Ρόναλντ Κοέν, σε ένα σχέδιο το οποίο κατέληξε στη δημιουργία του πρώτου Social Impact Bond (ομόλογο κοινωνικής ανταπόδοσης σε ελεύθερη απόδοση). Προβληματισμένος από τα υψηλά ποσοστά υποτροπής στην εγκληματικότητα των νέων που αποφυλακίζονται ο σερ Ρόναλντ και οι συνεργάτες του έπεισαν μία ομάδα επενδυτών να στηρίξουν οικονομικά ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα καθοδήγησης και στήριξης φτιαγμένο ειδικά για αυτούς τους νέους.

Μέσα σε διάστημα λίγων μηνών ο Κοέν κατόρθωσε να συγκεντρώσει 5 εκατομμύρια στερλίνες από 17 επιχειρήσεις και ιδρύματα για να εκδώσει το ομόλογο. Τα κονδύλια χρησιμοποιήθηκαν για τη χρηματοδότηση της «One Service» μίας οργάνωσης-ομπρέλα η οποία σχεδιάστηκε για να στηρίξει τις περίπλοκες ανάγκες αυτών των νέων και για να θέσει τέλος στον φαύλο κύκλο της υποτροπής στην εγκληματικότητα.

Επί μία πενταετία η «One Service» προσέφερε στήριξη σε 2000 νέους που είχαν μείνει στη φυλακή για μικρά διαστήματα. H πλειοψηφία των νέων που μετείχαν στο πρόγραμμα παρότι είχαν και παλαιότερα αφεθεί ελεύθεροι υπό όρους, κάθε φορά επέστρεφαν στην προηγούμενη ζωή της παρανομίας. Πολλοί όμως από αυτούς είχαν ανάγκες τις οποίες κανείς δεν προσπάθησε να καλύψει: σημαντικό ποσοστό υπέφερε από ψυχολογικά προβλήματα ή ήταν εξαρτημένοι από ουσίες. Αλλοι πάλι ήταν άστεγοι, δεν διέθεταν τα προσόντα για να βρουν εργασία ή δεν είχαν πρόσβαση σε κανενός είδους εισόδημα και ήταν χρεωμένοι σε δανειστές: το ιδανικό πλαίσιο για επιστροφή στην παρανομία.

Το να επενδύσει κανείς σε ένα τέτοιο ομόλογο ήταν ένα ρίσκο, αλλά η επιδίωξή μας ήταν να αποδείξουμε ότι η ιδιωτική επένδυση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ακόμα για τα πιο σύνθετα και δυσεπίλυτα κοινωνικά προβλήματα.

Σύμφωνα λοιπόν με το σχήμα που επέλεξα η κυβέρνηση θα πλήρωνε τους κατόχους των ομολόγων αυτών αν το πρόγραμμα κατόρθωνε να μειώσει την υποτροπή στην εγκληματικότητα των νέων κατά 7,5%. Πράγματι το πρόγραμμα κατάφερε να πετύχει μείωση κατά 9%. Αυτό σημαίνει ότι οι 17 επενδυτές θα πάρουν πίσω τόσο το αρχικό τους κεφάλαιο όσο και ένα ποσό που αντιστοιχεί περίπου σε ετήσιο επιτόκιο 3% για τον χρόνο που διέθεσαν το ποσό αυτό.

Κατά την πορεία του το πρόγραμμα λειτούργησε διεθνώς και ως παράδειγμα για το πώς μπορούν να οργανωθούν παρόμοιες πρωτοβουλίες. Σήμερα ανάλογα ομόλογα κινητοποιούν επενδύσεις άνω των 300 εκατομμυρίων δολαρίων για ένα ευρύ πλαίσιο προγραμμάτων: παρόμοια ομόλογα χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση οργανώσεων που βοηθούν μετανάστες να βρουν εργασία στις ΗΠΑ, προσφέρουν βοήθεια σε αστέγους στη Βρετανία, στηρίζουν προγράμματα για την εκπαίδευση κοριτσιών στην Ασία ή για την πρόληψη του διαβήτη στο Ισραήλ.

Η κυβέρνηση πληρώνει μόνο σε περίπτωση επιτυχίας. Το κλειδί για να προωθήσουμε την κοινωνική πρόοδο είναι ο ακριβής υπολογισμός των επιπτώσεων –  συμπεριλαμβανομένων των κερδών που προέρχονται από την πρόληψη – και η μετατροπή των κοινωνικών κερδών σε οικονομικό όφελος ικανό να προσελκύσει επενδύσεις από την αγορά κεφαλαίου.

Αυτή την περίοδο εργάζομαι σε ένα νέο σχέδιο με τον σερ Ρόναλντ ο οποίος εκτιμά ότι ως το 2020 θα είναι δυνατόν να συγκεντρωθούν δισεκατομμύρια δολάρια σε νέες επενδύσεις από τους εκατό μεγαλύτερους παγκόσμιους θεσμικούς επενδυτές – 50 ιδρύματα και 50 ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Σήμερα τα κοινωνικά ομόλογα μπορούν να βοηθήσουν να ανεβάσουμε στο επόμενο επίπεδο τις καινοτόμες κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, όπως συνέβη πριν από λίγα χρόνια όταν τα επενδυτικά κεφάλαια στήριξαν χρηματοδοτικά την επανάσταση της πληροφορικής.

Οπως μου ανέφερε πρόσφατα ένας υποστηρικτής του προγράμματος, όποιος καταφέρει να δείξει με ποιον τρόπο το επενδυτικό ρίσκο με στόχο το οικονομικό κέρδος μπορεί να συνδυαστεί με την επίτευξη στόχων κοινωνικού ενδιαφέροντος θα αξίζει το επόμενο Νομπέλ για την οικονομία.

© Project Syndicate, 2017 www.project-syndicate.org

__________________________________________

* Ο Gordon Brown είναι πρώην πρωθυπουργός και υπουργός Οικονομικών της Βρετανίας, ειδικός απεσταλμένος των Ηνωμένων Εθνών για την Παγκόσμια Εκπαίδευση και πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής για τη Χρηματοδότηση της Παγκόσμιας Εκπαιδευτικής Ευκαιρίας

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News