Πολύς λόγος για το πρωτογενές πλεόνασμα του 2016, που σε όρους Μνημονίου ανήλθε σε €7,4 δισ. ή 4,2% του ΑΕΠ.

Κατ΄αρχάς, η είδηση είναι πολύ θετική. Εξαιρετική! Και η κριτική ότι το πλεόνασμα προήλθε από την αφαίμαξη της ελληνικής οικονομίας, μάλλον είναι άστοχη. Όχι γιατί δεν αληθεύει, πράγματι, η υπερφορολόγηση έχει εξουθενώσει την ελληνική οικονομία. Αλλά για σκεφτείτε το: μετά από ένα βουνό μέτρα, φόρους πάνω στους φόρους, εισφορές πάνω στις εισφορές και περικοπές συντάξεων, περικοπές ΕΚΑΣ κ.λπ. με δεδομένα δηλαδή τα μέτρα, ασφαλώς είναι προτιμότερο να έχουμε Π.Π. 4,2% παρά 0,5%, ή 1% ή 2%.

Ομως τα μέτρα δεν ήταν δεδομένα, δεν ήταν αναπόφευκτα. Ήταν το αποτύπωμα που ανεξίτηλα άφησε πάνω στην ελληνική οικονομία η περήφανη διαπραγμάτευση. Εξηγούμαι: Υπάρχουν δύο τρόποι να επιτευχθούν πλεονάσματα α) με ενεργητική και β) με παθητική λιτότητα.

Η ενεργητική λιτότητα είναι αυτό που γνωρίζουμε όλοι: μείωση δαπανών και αύξηση φόρων. Η μέθοδος της παθητικής λιτότητας είναι λιγότερο επώδυνη για τους πολίτες και την οικονομία αλλά προϋποθέτει ανάπτυξη. Όταν μια οικονομία αναπτύσσεται, η πίτα μεγαλώνει, τα εισοδήματα αυξάνονται και τα έσοδα του κράτους από φόρους και εισφορές αυξάνονται. Κρατώντας σταθερές τις δαπάνες (παγωμένους μισθούς & συντάξεις), χάρις στα αυξημένα έσοδα το κράτος επιτυγχάνει αύξηση των πλεονασμάτων χωρίς νέα μέτρα, χωρίς νέους φόρους και περικοπές.

Στον σχεδιασμό του 2ου Μνημονίου, το τελευταίο τμήμα της δημοσιονομικής προσαρμογής, δηλαδή η μετάβαση από ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς σε προϋπολογισμούς με υψηλά Π.Π., θα γινόταν σε περιβάλλον υψηλών ρυθμών ανάπτυξης μέσω, κυρίως, παθητικής λιτότητας, με πολύ λιγότερα μέτρα. Με ευθύνη της σημερινής κυβέρνησης αυτή η προοπτική ανατράπηκε. Το 2015 & 2016 αντί για υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης είχαμε στασιμότητα στην οικονομία και μικρή ύφεση. Και η ελληνική οικονομία κλήθηκε μέσω του 3ου Μνημονίου να επιτύχει υψηλά Π.Π. σε περιβάλλον όπου τα capital controls ασκούν ισχυρή υφεσιακή πίεση. Εφαρμόστηκαν επώδυνα μέτρα ακριβώς επειδή η ανάπτυξη απουσίαζε. Και γι’ αυτό έχει δίκιο η αντιπολίτευση, όταν σημειώνει πως η κυβέρνηση έχει υποβάλλει τους πολίτες σε μια σειρά από θυσίες που δεν θα ήταν απαραίτητες, αν είχαμε αποφύγει τους τραγικούς χειρισμούς του 2015.

Θεωρητικά, όσο υψηλότερο το Π.Π. του 2016, τόσο ευκολότερα θα επιτευχθούν οι στόχοι του 2017 και του 2018 χωρίς πρόσθετα μέτρα.

Δυστυχώς, βέβαια, όλοι γνωρίζουμε πως τον επόμενο μήνα θα ψηφιστούν πρόσθετα μέτρα 2% του ΑΕΠ, μείωση συντάξεων και αφορολόγητου κ.α. Οπότε τα ουσιαστικά ερωτήματα είναι: α) πώς (και γιατί) πετύχαμε αυτό το εντυπωσιακό πρωτογενές πλεόνασμα το 2016; β) είναι προϊόν παρεμβάσεων στην ελληνική οικονομία, άρα διατηρήσιμο ή μια συγκυριακή εικόνα δημιουργικής λογιστικής;

Για να το απαντήσουμε, πρέπει να δούμε πώς φτάσαμε στο υπέρογκο αυτό πλεόνασμα.

Α) Στον προϋπολογισμό (Νοέμβριος 2015) είχε προϋπολογισθεί ΠΠ 0,53% του ΑΕΠ ή 0,9 δισ.€. Ρεαλιστικός στόχος. Το 2014 είχαμε Π.Π. 0.4% του ΑΕΠ και 0,2% το 2015. Με τα πρόσθετα μέτρα που ελήφθησαν το καλοκαίρι του 2015, ήταν εύκολο να πιάσουμε το στόχο του 2016.

Β) Αργότερα, το Μάιο 2016, στο πλαίσιο της 1ης αξιολόγησης, νομοθετήσαμε σειρά μέτρων που θα είχαν θετική συνεισφορά στο Π.Π. 1,4 δισ.€ το 2016 (εισηγητική έκθεση Προϋπολογισμού, πίνακας 3.32 σελ. 123 εδώ). Αρα, ακόμη και στο δυσμενέστερο σενάριο, το 2016 περιμέναμε Π.Π. ύψους €2,3 δισ. (0,9+1,4). Για την ακρίβεια, με τόσα μέτρα που ελήφθησαν το 2015 κι άλλα τόσα το 2016, θα ήταν παράδοξο να παρέμενε στα επίπεδα του 2014 το Π.Π. Μέχρι εδώ λοιπόν, απλώς απέδωσαν κάποια μέτρα που ελήφθησαν!

Γ) Υπήρξε όμως και μια ευχάριστη έκπληξη το 2016. Ηταν τα φορολογικά έσοδα. Εισπράξαμε €2,8 δισ. περισσότερα από τα προϋπολογισθέντα, ενώ υπολογίζαμε (από τους νέους φόρους του 2016) μόλις 600 εκατ. περισσότερα.

Η υπέρβαση στα φορολογικά έσοδα κατά €2,2 δισ. δεν ήταν αποτέλεσμα πάταξης της φοροδιαφυγής. Αν η μαύρη οικονομία περιοριζόταν, θα μεγάλωνε η λευκή οικονομία, το ΑΕΠ. Όμως το ΑΕΠ παρέμεινε στάσιμο. Εισπράξαμε, ωστόσο, από το ίδιο ΑΕΠ 2,2 δισ. περισσότερα απ’ όσα δικαιολογούσαν οι νέοι φόροι που εφαρμόστηκαν. Η υπέρβαση αυτή ήταν κυρίως αποτέλεσμα της αυξημένης φορολογικής συμμόρφωσης (εδώ) εκείνων που στο παρελθόν, ενώ είχαν τη δυνατότητα, δεν εκπλήρωναν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις διατηρώντας την προσδοκία ότι ο Σύριζα θα χάριζε φόρους. Τώρα, που η προσδοκία φορολογικής αμνηστίας χάθηκε και οι ευαγγελιστές της κάνουν κατασχέσεις, η κοινωνία δείχνει να έχει αποδεχθεί το δικαίωμα του κράτους να διεκδικεί τα οφειλόμενα.

Με λίγα λόγια, είχε πολύ θετική επίδραση στα δημόσια έσοδα το γεγονός ότι ο Σύριζα δεν ασκεί πια τοξική αντιπολίτευση.

Δ. Συνυπολογίζοντας, λοιπόν, και τη θετική έκπληξη των φορολογικών εσόδων εξηγείται Π.Π. ύψους €4,5 δισ. (2,3+2,2). Ανακοινώθηκαν όμως 7,4 δις. πλεόνασμα. Τα υπόλοιπα €2,9 δισ. προέρχονται από μείωση δαπανών (πέραν των μειώσεων που σχετίζονται με την 1η αξιολόγηση και τα μέτρα του Μαΐου 2016).

Όταν δεν λαμβάνονται μέτρα μείωσης των δαπανών, οι δαπάνες δεν μειώνονται, ανεξαρτήτως του λογιστικού αποτελέσματος. Γι’ αυτό πιθανότατα η μείωση των δαπανών του 2016 είναι συγκυριακή και δεν θα επαναληφθεί στο μέλλον

Φαινομενικά λοιπόν, οι δαπάνες το 2016 μειώθηκαν κατά 3 δισ.! Πώς, από πού; Η δαπάνη για συντάξεις ή μισθούς της Γενικής Κυβέρνησης -αποτελεί το 70% των συνολικών πρωτογενών δαπανών- δεν μειώθηκε. Και δεν πάσχει από έλλειμμα επικοινωνίας η κυβέρνησή μας. Αν είχε ανακαλύψει πού δαπανούσαν ασύστολα οι «παλιοί, κακοί Σαμαροβενιζέλοι», δεν θα είχε περικόψει απλώς τη δαπάνη. Θα το είχαμε μάθει με ομοβροντία δηλώσεων. Πολλώ μάλλον που πρόκειται για τεράστιο ποσό, 3 δισ.!

Ένα είναι βέβαιο. Όταν δεν λαμβάνονται μέτρα μείωσης των δαπανών, οι δαπάνες δεν μειώνονται, ανεξαρτήτως του λογιστικού αποτελέσματος. Γι’ αυτό πιθανότατα η μείωση των δαπανών του 2016 είναι συγκυριακή και δεν θα επαναληφθεί στο μέλλον.

Προσέξτε, όμως! Η λογιστική μείωση των δαπανών είναι βεβαιωμένη από τη Eurostat και σύμφωνη με τους κανόνες της. Οπότε δεν πρόκειται για δαπάνες που τιμολογήθηκαν αλλά δεν εξοφλήθηκαν. Εχει δίκιο (τυπικά) το υπουργείο Οικονομικών ότι η μείωση των δαπανών δεν οφείλεται σε στάση πληρωμών.

Την ακριβή λογιστική διαχείριση θα τη μάθουμε στο μέλλον. Προσφέρουν οι κανόνες της λογιστικής δυνατότητα ωραιοποίησης των αποτελεσμάτων εντός του πλαισίου τους. Απλώς αυτή η ωραιοποίηση είναι προσωρινή και ενίοτε επιστρέφει ως επιδείνωση των αποτελεσμάτων σε επόμενες χρήσεις¹.

Ανακεφαλαιώνοντας, η υπέρβαση του Πρωτογενούς Πλεονάσματος κατά 3,66% οφείλεται:

Α) Κατά 0,8% σε επιπλέον μέτρα λιτότητας, που εφαρμόστηκαν το 2016. Και είναι ευχάριστο να βλέπουμε πως οι θυσίες του ελληνικού λαού αποδίδουν.

Β) Κατά 1,2% σε βελτίωση της εισπραξιμότητας των φόρων που οφείλεται στην αυξημένη φορολογική συμμόρφωση των πολιτών. Κι εδώ πρόκειται για θυσίες –φορολογικά βάρη- που είχαν νομοθετηθεί τα προηγούμενα χρόνια, αλλά δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα λόγω της στάσης πληρωμών μέρους της κοινωνίας. Η ήττα, η αποδυνάμωση του κινήματος «δεν πληρώνω», είναι καλοδεχούμενη και υποστηρικτική για τα δημόσια οικονομικά.

Γ) Κατά 1,6% οφείλεται σε μη επαναλαμβανόμενη-συγκυριακή & τεχνητή «μείωση» δαπανών που επιβάρυνε την οικονομία με αχρείαστη λιτότητα.

Παραμένει, ωστόσο, εξαιρετικά θετική είδηση ότι η εκκίνηση του Π.Π. για τα επόμενα χρόνια θα γίνει από ένα επίπεδο του 2% επαναλαμβανόμενων πλεονασμάτων. Αυτό, θεωρητικά, θέτει τις βάσεις για την επίτευξη και υπέρβαση των στόχων τα επόμενα χρόνια. Τα μέτρα της 1ης αξιολόγησης έχουν ουρά 2,6 δισ. (1,5% του ΑΕΠ) για το 2017, καθώς οι νέοι φόροι θα «τρέξουν» για 12 μήνες το 2017 έναντι έξι μηνών του 2016, περισσότεροι δικαιούχοι θα χάσουν το ΕΚΑΣ το 2017 κλπ. Ολα αυτά θα συνεισφέρουν στην αύξηση του Π.Π. κατά 1,5% το 2017 χωρίς κανένα επιπλέον μέτρο. Αρα και το αποτέλεσμα του 2017 θα μπορούσε να είναι πολύ θετικό.

Το κλειδί είναι η ανάπτυξη. Ανάπτυξη που η παρούσα κυβέρνηση συστηματικά υπονομεύει και αναβάλλει με συνεχείς καθυστερήσεις. Αν η οικονομία πάρει μπρος, θα πετύχουμε τους στόχους τα επόμενα χρόνια με λιγότερα μέτρα. Αν όμως παραμείνει στάσιμη στο τέλμα, τα επόμενα χρόνια θα δούμε το έργο που παίχτηκε το 2009-10

Προσοχή, όμως, υπάρχουν ή δημιουργούνται «μαύρες τρύπες» που μπορεί να αναστρέψουν τις αισιόδοξες προβλέψεις.

Α) Μια ορατή μαύρη τρύπα είναι η ουρά των συνταξιούχων σε αναμονή. Η είσοδός τους στο σύστημα θα επιβαρύνει την αντίστοιχη δαπάνη επιδεινώνοντας το τελικό αποτέλεσμα του Π.Π.

Β) Οι χειρισμοί του υπουργείου Εργασίας δημιουργούν τρύπα στον ΕΦΚΑ. Τώρα είναι προσωρινή απειλεί όμως να λάβει μόνιμες διαστάσεις. Εξηγούμαι. Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση που νομοθετήθηκε μείωσε τις εισφορές για τμήμα των ασφαλισμένων και τις αύξησε για άλλους. Αργότερα το υπουργείο δήλωσε πως όσοι αντιμετωπίζουν αυξημένες εισφορές λόγω της αλλαγής, μπορούν να δίνουν λιγότερα –όσα και προ της αλλαγής. Αρα, σε αντίθεση με ό,τι είχε προϋπολογιστεί, ο ΕΦΚΑ θα εισπράττει από κάποιους λιγότερες εισφορές, από κάποιους άλλους τις ίδιες και, συνεπώς, αντί για θετικό ταμειακό αποτέλεσμα στα έσοδα του ΕΦΚΑ θα έχουμε αρνητικό, με αντίστοιχη επιδείνωση στο αποτέλεσμα του Π.Π.

Γ) Η συνεχώς αυξανόμενη προκαταβολή επιχειρήσεων και επαγγελματιών έφτασε στο 100% και από το 2018 θα πάψει να υποστηρίζει τα δημόσια έσοδα κλπ.

Ας το επαναλάβουμε μια φορά ακόμη: το κλειδί είναι η ανάπτυξη. Ανάπτυξη που η παρούσα κυβέρνηση συστηματικά υπονομεύει και αναβάλλει με συνεχείς καθυστερήσεις. Αν η οικονομία πάρει μπρος, θα πετύχουμε τους στόχους τα επόμενα χρόνια με λιγότερα μέτρα. Αν όμως παραμείνει στάσιμη στο τέλμα, τα επόμενα χρόνια θα δούμε το έργο που παίχτηκε το 2009-10: Μια ωραιοποιημένη λογιστική εικόνα που ανατρέπεται από την πραγματικότητα. Η απερχόμενη κυβέρνηση θα ισχυρίζεται πως παρέδωσε πολύ βελτιωμένη δημοσιονομικά κατάσταση, την οποία η επόμενη κυβέρνηση επιδείνωσε με λογιστικές αλχημείες και φόρτωσε στις πλάτες του ελληνικού λαού κι άλλα μέτρα ή, όπως θα είναι η συγκυρία του 2018-19, τον πίστωσε με λιγότερα αντίμετρα. Και θα κυνηγάμε πάλι κάποιον «Γεωργίου»…

Τα νέα λοιπόν από το Π.Π. ήταν θετικά. Ας μην βιαστούμε όμως να προεξοφλήσουμε καλύτερη και ευκολότερη πορεία στο μέλλον. Η κυβέρνηση έχει επιδείξει μοναδικό ταλέντο στο να καταστρέφει αξίες, να χάνει ευκαιρίες και να ρίχνει το φταίξιμο σε άλλους.

---

Σημειώσεις
¹Εκτός από στάση πληρωμών υπάρχει και η μεταχρονολόγηση πληρωμών και η στάση παραγγελιών. Στάση πληρωμών σημαίνει να πας το αυτοκίνητο για σέρβις και να χρωστάς το λογαριασμό. Μεταχρονολόγηση πληρωμών σημαίνει να πας το Δεκέμβριο για σέρβις αλλά το σχετικό τιμολόγιο να κοπεί τον Ιανουάριο. Στάση παραγγελιών σημαίνει να αφήσεις το σέρβις για το Γενάρη, διακινδυνεύοντας ζημιές ή και διπλά έξοδα/τιμολόγια για σέρβις την επόμενη χρονιά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News