Είναι μια παρηγοριά να σου λέει ένας Ιταλός ότι του μοιάζεις όταν ζεις με την φρικτή υποψία που αρνείσαι πεισματικά να μετατρέψεις σε βεβαιότητα ότι είσαι μίξη με τους βαλκάνιους γείτονές σου ή – ακόμη χειρότερα – με τους Τούρκους. Το έκανε ο Ντάριο Φο με το «una faccia una razza». Κι έκανε εκείνο το «Ανήκομεν στη Δύση» του Καραμανλή να ακούγεται πιο φιλικό, πιο οικείο. Στο κάτω κάτω ο Ντάριο Φο ήταν καλόκαρδος πολιτικός προβοκάτορας, όχι ένας βλοσυρός δεξιός πολιτικός. Κι έπειτα οι Ιταλοί είχαν ωραία αμάξια, μόδα, όμορφες γυναίκες, μοναδική κουζίνα. Γιατί όχι;

Ετσι χτίστηκε η σχέση – πάνω σε τέσσερις λέξεις. Που μπορεί να τις ξέχασε ο Ντάριο Φο, αλλά όχι εμείς. Το «una faccia una razza» πρέπει να έχει αναπαραχθεί στον ελληνικό Τύπο περισσότερες φορές απ’ όσες παίχτηκε το «A casa d’ Irene» στα πάρτι. Και να έχει ειπωθεί στα ελληνικά νησιά από Ελληνες σε ιταλούς τουρίστες όσοι είναι και οι κόκκοι της άμμου στις παραλίες τους. Και πόσες φορές παίχτηκε το «Δεν πληρώνω δεν πληρώνω» από το ζεύγος Ληναίου – Φωτίου στο θέατρο; Η μονάδα μέτρησης εδώ  δεν είναι οι παραστάσεις αλλά τα χρόνια. Οσοι περνούσαν έξω από το θέατρο «Αλφα» στην Πατησίων ήταν σαν να ζούσαν την ημέρα της μαρμότας: Η αφίσα με τα πηχυαία γράμματα του τίτλου ήταν εκεί από το 1979 έως το 1981 για να παιχτεί  ξανά και ξανά τα επόμενα χρόνια – το θεατρικό ζεύγος γιόρτασε τις 1500 παραστάσεις το 2013 ανεβάζοντας και πάλι το έργο του Φο Παρασκευές και Σάββατα.

Ο Φο είχε γράψει το «Δεν πληρώνω δεν πληρώνω» το 1974. Κεντρική ηρωίδα είναι η Αντόνια, μια φτωχή γυναίκα που ζει σε μια εργατική πολυκατοικία με τον συντηρητικό και καθολικό σύζυγό της. Μια μέρα, στο σούπερ μάρκετ, γίνεται μάρτυρας μιας εξέγερσης από γυναίκες που σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την ακρίβεια αρνούνται να πληρώσουν και επιβάλλουν τις δικές τους τιμές αποκαθιστώντας έτσι τη σχέση κόστους και κέρδους. Η Αντόνια επωφελείται της κατάστασης και γεμίζει το καλάθι της.

Δεν μπορεί να ξέρει κανείς πόσα από τα μέλη του κινήματος «Δεν πληρώνω» είχαν δει την παράσταση. Αλλά δεν μπορεί να έχει καμία αμφιβολία από πού εμπνεύστηκαν το όνομά τους. Μόνο το πεδίο της δράσης άλλαξε – το σούπερ μάρκετ έδωσε τη θέση του στα διόδια. Α, και κάτι ακόμη: οι φτωχές νοικοκυρές του Φο έδωσαν το κατιτί τους στο σούπερ μάρκετ, ενώ οι μπάρες ανέβαιναν στα διόδια χωρίς να μπαίνει ούτε ένα σεντ στα ταμεία του κράτους. Λεπτομέρειες. Ο Ντάριο Φο μας είχε δείξει και πάλι τον δρόμο σαν ένας μακρινός αλλά τόσο οικείος θείος από την Ιταλία.

Και σαν προφήτης του καιρού του. Σε μια συνέντευξη που μου είχε δώσει για τον «Ταχυδρόμο» το 2008 έβλεπε την οικονομική καταστροφή να έρχεται. «Η παγκόσμια οικονομία είναι έτοιμη να καταρρεύσει σαν χάρτινος πύργος» μου είχε πει. Αλλά μετά μου σέρβιρε και μια θεωρία συνωμοσίας: «Δυστυχώς, αυτό που παρατηρούμε είναι ότι οι εταιρίες πετρελαίου και οι πολιτικοί προσπαθούν να αποκρύψουν τον κίνδυνο». Πώς να μην τον λατρέψεις; Και πώς να μην ταυτιστείς μαζί του; Εμείς μπορεί να μην είμαστε ακριβώς Ιταλοί κι ας πιπιλίζουμε το «una faccia una razza». Αλλά ο Ντάριο Φο είναι ένας από εμάς. Τόσο πολύ που το 2013 στήριξε μια ελληνικής έμπνευσης πρωτοβουλία με την οποία καλείτο η UNESCO να δηλώσει πως «τα μνημόνια και οι ιδιωτικοποιήσεις απειλούν τα αρχαία μνημεία».

Τι ήταν για τον Ντάριο Φο η Ελλάδα; Μια χώρα που, όπως πάμπολλοι Ιταλοί, αγαπούσε χάρις στην αγάπη του για την κλασσική αρχαιότητα. Και τι ήταν ο Ντάριο Φο για μας; Μα το τρίτο μας Νομπέλ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News