Οι δυσοίωνες προβλέψεις υπήρξαν διαχρονικά πολύ δημοφιλείς. Προβλέποντας κανείς το χειρότερο δυνατό σενάριο για το μέλλον, αυτομάτως φαντάζει στα μάτια του κοινού σοβαρός και άξιος εμπιστοσύνης, καθώς είναι απείρως ευκολότερο να πείθεις ακουμπώντας στους φόβους και τις φοβίες των ανθρώπων παρά στη λογική τους. Εξάλλου, στο πεδίο της οικονομίας, κανείς δεν αμφιβάλλει ότι οι αγορές σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με την ψυχολογία, άρα μια γενικευμένη μεμψιμοιρία των αναλυτών θα μπορούσε να επιδεινώσει δραματικά την ήδη αρνητική παγκοσμίως κατάσταση. Όμως πρέπει να γίνει έτσι;

Δεν είναι στις προθέσεις μου να αμφισβητήσω τα στοιχεία και τις προβλέψεις. Η ανάγνωση ιδίως τoυ Executive Summary του World Economic Outlook του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την πορεία των οικονομιών ανά τον κόσμο μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας μελαγχολίας. Επειδή όμως το να παραθέτουμε στοιχεία για την προβλεπόμενη ύφεση και τα ελλείματα ανά τον κόσμο είναι πιο εύκολο από το να προβαίνουμε σε συγκρίσεις με το παρελθόν, αντλώντας χρήσιμα συμπεράσματα για το μέλλον, ας διαλέξουμε τη δύσκολη οδό.

Ποια είναι λοιπόν τα μοναδικά χαρακτηριστικά της επερχόμενης οικονομικής περιόδου, αυτά που την κάνουν ξεχωριστή;

Πρώτον, ο γενικός της χαρακτήρας. Οσο και αν τα επιμέρους στοιχεία διαφέρουν από χώρα σε χώρα και η εξάρτηση της οικονομίας από διακρατικές μετακινήσεις και υπηρεσίες είναι επιβαρυντικός παράγοντας, καμία χώρα δεν φαίνεται να γλιτώνει από μια οικονομική κρίση παράγωγη της υγειονομικής. Έτσι, αυτή τη φορά δεν θα γίνουμε μάρτυρες ασύμμετρων φαινομένων, με άλλες χώρες σε καθεστώς ευημερίας και άλλες με ύφεση και ανεργία. Αλλά ας μην περιοριστούμε στις χώρες: το αίσθημα της αβεβαιότητας για το οικονομικό μέλλον, ακόμα και αν δεν είναι ακριβώς το ίδιο, πάντως θα υπάρχει και για το στέλεχος του hedge fund και για τον σύμβουλο μιας εθνικής κυβέρνησης. Σε αυτή την κρίση κανείς δεν θα βρίσκεται σε ένα ασφαλές λιμάνι. Κι ίσως όταν το συνειδητοποιήσουμε πλήρως να αντιληφθούμε ότι πρέπει να δράσουμε όλοι μαζί. Το ζήτημα είναι, ιδίως σε θεσμούς με έντονα διαβουλευτικά χαρακτηριστικά, όπως αυτοί της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, το βήμα αυτό να γίνει το γρηγορότερο δυνατόν, γιατί όσο καθυστερεί τόσο δυσανάλογα ανεβαίνει και ο λογαριασμός. Μια μέτρια απόφαση στην ώρα της είναι προτιμότερη από μια άριστη απόφαση όταν έχει περάσει ο χρόνος.

Το δεύτερο μοναδικό στοιχείο αυτής της κρίσης είναι ότι δεν έχει αιτιοκρατικά χαρακτηριστικά. Κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει ένα κράτος για τα αρνητικά οικονομικά στοιχεία. Υφεση δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση έλλειψη εργατικότητας και το έλλειμμα δεν μεταφράζεται σε δημοσιονομικές ατασθαλίες. Ολα είναι απότοκος μιας παγκόσμιας πανδημικής κρίσης για την οποία κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει πειστικά τους πολίτες μιας χώρας. Ενα από τα σημαντικότερα όπλα του λαϊκισμού των μεγάλων χωρών, η υπεραπλουστευτική επίρριψη ευθυνών σε αδύναμα οικονομικά κράτη, δεν θα υπάρχει, υπό αυτή τουλάχιστον τη μορφή. Μαζί της θα αλλάξει περιεχόμενο -γιατί κανείς δεν ελπίζει στο να εξαλειφθεί- και η πίεση που ασκεί ο λαϊκιστικός Τύπος σε κυβερνήσεις ισχυρών κρατών στη λήψη των οικονομικών αποφάσεων.

Ο γενικός χαρακτήρας και τα μη ντετερμινιστικά χαρακτηριστικά της κρίσης δίνουν λοιπόν μια αχτίδα αισιοδοξίας μέσα σε ένα πέλαγος δυσάρεστων -και εύκολων- προβλέψεων. Στην εικόνα αυτή αξίζει να προσθέσουμε και κάτι που δεν βλέπουμε βέβαια για πρώτη φορά: ο εξωγενής χαρακτήρας μιας κρίσης προμηνύει και μια αντίστοιχα μεγάλη ανάκαμψη όταν ο παράγοντας που την προκαλεί εξαλειφθεί. Για να συμβεί αυτό το τελευταίο γρήγορα, εναποθέτουμε τις ελπίδες μας στην ιατρική έρευνα και τους ειδικούς. Όπως όμως και να έχει η κατάσταση, η ισοπεδωτική απαισιοδοξία δεν είναι υποχρεωτική.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News