Η Ρούλα Πατεράκη σκηνοθετεί τους «Εξόριστους» του Τζέιμς Τζόις στο Από Μηχανής Θέατρο και μιλά για προσωπικές εξορίες αλλά και για πολιτικά παιχνίδια μειωμένων ευθυνών.

Τι είναι «Οι εξόριστοι»;
Το μοναδικό θεατρικό έργο που έγραψε ο Τζέιμς Τζόις στις αρχές του περασμένου αιώνα και σε μεγάλο σημείο αυτοβιογραφικό. Το κείμενο βασίζεται στον Ιψεν και στον ιψενισμό, ιδιαίτερα στο τελευταίο έργο που έγραψε ο Νορβηγός συγγραφέας, «Το ξύπνημα των νεκρών» και το οποίο θα παιχτεί στη συνέχεια στο Από Μηχανής Θέατρο. Η ιστορία αφορά έναν συγγραφέα και διανοούμενο κατά την επιστροφή του στην Ιρλανδία όταν ταλανίζεται από τους φόβους του αν η γυναίκα του τον απατά με τον καλύτερό του φίλο. Ποτέ όμως δε θα μάθουμε αν πραγματικά συντελέστηκε η μοιχεία.

Εσείς έχετε νιώσει ποτέ εξόριστη μέσα στην τέχνη σας;
Σε συγκεκριμένες εποχές ένιωσα περισσότερο εξόριστη στη πατρίδα μου και λιγότερο στην τέχνη μου. Στην τέχνη του νιώθει κανείς εξόριστος επειδή δεν έχει πάντοτε τις συνθήκες που το περιβάλλον του τού επιτρέπει να έχει ή να μην έχει. Εξόριστος, κατ’ ουσία, νιώθει κανείς όταν τον πετάξουν έξω από έναν έρωτα, από την κοινωνία, από την οικογένεια. Εκεί νιώθεις κανονικά την εξορία. Στην τέχνη λοιπόν, όχι, δεν έχω αισθανθεί εξόριστη. Στη χώρα μου όμως θα έλεγα ότι νιώθω εξόριστη σε μόνιμη βάση. Μπορεί σε μια άλλη πατρίδα να αισθανόμουν περισσότερο ενσωματωμένη.

Ποιες συνθήκες σας κάνουν να αισθάνεστε εξόριστη στη χώρα αυτή;
Οι άνθρωποι που δεν κατανοούν αυτό για το οποίο εσύ αγωνίζεσαι και προσπαθείς, αυτό το οποίο εσύ πιστεύεις ενώ οι άλλοι καθόλου δεν το πιστεύουν ή το προσπερνούν. Κι ενώ ο καλλιτέχνης επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το κοινωνικό του περιβάλλον, αυτό συχνά αδιαφορεί για τον καλλιτέχνη. Εκεί, νιώθεις άσχημα, ότι δεν ανήκεις κάπου, στο κοινωνικό σύνολο στο οποίο αναφέρεσαι. Κάνοντας αυτή τη δουλειά, δεν αισθάνεσαι πάντοτε οικεία, ότι ανήκεις κάπου.

Σε σχέση με τον ίδιο σας τον εαυτό έχετε νιώσει ανοίκεια;
Δεν ξέρω τον εαυτό μου καθόλου. Δεν μπορώ να τον εντοπίσω. Εκεί που λέω «είμαι αυτό», εκεί μου προκύπτω διαφορετική. Υπάρχουν φορές που με σιχαίνομαι, άλλες που με λατρεύω. Ποιος άλλωστε μπορεί να πει με βεβαιότητα πως ξέρει ποιος είναι;
Ο Τζόις σημειώνει για το έργο του ότι είναι «τρεις πράξεις παιχνιδιού γάτας-με-ποντίκι». Αν ο πρωθυπουργός μιας χώρας, εν προκειμένω της Ελλάδας, είναι ο μέγας σκηνοθέτης στην πολιτική ζωή του τόπου, νιώθετε πως παίζει ένα αντίστοιχο παιχνίδι γάτας-ποντικιού με τους πολίτες;
Εχω την αίσθηση πως οι άνθρωποι που έχουν την εξουσία στα χέρια τους εδώ και πάρα πολύ καιρό έχουν χάσει τα αυγά και τα πασχάλια. Δεν ξέρω αν παίζουν τη γάτα με το ποντίκι με τους πολίτες ή με τον εαυτό τους. Μια φορά, μου φαίνονται απολύτως αδύναμοι να ανταπεξέλθουν και να σηκώσουν ακόμα και τις ελαχιστότατες ευθύνες ή βάρη που μπορεί να φέρει ένα πολιτικό εγχείρημα. Πιστεύω δηλαδή ότι δεν τα καταφέρνουν καθόλου στον τομέα της ανάληψης της πολιτικής ευθύνης. Θα τους έδινα, δε, πολύ μεγάλη αξία αν θεωρούσα ότι μπορούν να παίξουν οποιοδήποτε παιχνίδι, έστω και χυδαίο. Είναι κατώτεροι και του χυδαιότερου παιχνιδιού. Τους έχει ξεπεράσει η τωρινή κατάσταση, την οποία σε μεγάλο βαθμό οι ίδιοι δημιούργησαν. Και πλέον είναι και οι ίδιοι έρμαια αυτής της κατάστασης, όπως και οι πολίτες. Είναι σαν τα ποντίκια που τρέχουν να σωθούν γιατί το πλοίο βυθίζεται.

Φως βλέπετε στο βάθος του τούνελ;
Φοβάμαι πως όχι. Γιατί αυτή η κρίση δεν αφορά μόνο εμάς αλλά ολόκληρο το δυτικό κόσμο. Στην Ελλάδα φαίνεται με πολύ σαφή και γλαφυρό τρόπο το πείραμα. Αλλά είναι παντού φανερό ότι ο καπιταλισμός πάει κατά διαόλου. Και το τι κραδασμοί θα υπάρξουν ή τι θα προκύψει μετά από αυτή την κρίση, δεν μπορώ να το προβλέψω. Θεωρώ ότι βρισκόμαστε σε πολύ δύσκολη κατάσταση γιατί τα πράγματα είναι οριακά. Ισως, βέβαια, εκτός από τη δυσχερή οικονομική κατάσταση που βιώνουμε σήμερα, να συμβούν κι ορισμένες ανατροπές του όλου σκηνικού και να δημιουργηθεί κάτι άλλο, μια νέα συνθήκη, πολύ ελπιδοφόρα. Γιατί τώρα υπάρχει υπερκορεσμός στα πάντα. Και αυτό το μπούκωμα, δεν μπορεί, κάπου θα σπάσει, θα ξεσπάσει.

INFO: «Οι εξόριστοι»: Από Μηχανής Θέατρο (Ακαδήμου 13, Μεταξουργείο, 210-5231131).
 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News