Ένα από τα πιο συνηθισμένα ερωτήματα-προ(σ)κλήσεις που μου απευθύνουν, μετά από άρθρα που σχετίζονται με την εποχή της δικτατορίας του Ενβέρ Χότζα, είναι το εξής: Τι έχεις να πεις, όμως, για το γεγονός ότι στην κηδεία του ο Μανώλης Γλέζος τον τίμησε με υψωμένη γροθιά; Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Εφόσον, όμως, μου τίθεται συχνά (μέχρι και από τον διευθυντή του γραφείου τύπου του πρωθυπουργού έχει γίνει), και με αφορμή το γεγονός πως οι μέρες είναι για να θυμηθούμε όσους αντιστάθηκαν σε δικτατορία, καταθέτω μια άποψη.

Ο Ενβέρ Χότζα, απόλυτος «μονάρχης» της Αλβανίας για 40 χρόνια, πέθανε στις 11 Απριλίου 1985. Ήμουν μαθητής της πρώτης Λυκείου και έχω περιγράψει εδώ, τη σουρεαλιστική (για σήμερα) ατμόσφαιρα που επικρατούσε. Ωστόσο, θα ήταν καθαρό ψέμα αν ισχυριζόμουν ότι το 1985, εκτός ελαχίστων -που είτε βρισκόταν φυλακή είτε είχαν «φυλακίσει» οι ίδιοι τις σκέψεις τους- υπήρχαν άνθρωποι στην Αλβανία, που εξέφρασαν ανοιχτά κάτι διαφορετικό από ειλικρινή οδύνη για τον θάνατό του. Σχεδόν οι πάντες τον θρηνήσαμε ειλικρινά. Είχαμε πειστεί απόλυτα, μετά από 45 χρόνια έντονης, καθημερινής, μονόπλευρης προπαγάνδας, ότι αυτός ήταν σχεδόν ο θεός μας. Για 45 ολόκληρα χρόνια! Οι ειδήσεις για το τι γινόταν στον υπόλοιπο κόσμο ήταν ή ανύπαρκτες ή τόσο καλά «φιλτραρισμένες», που έπειθαν και τον πιο δύσπιστο ότι ζούμε στον «παράδεισο».

Αυτό, όμως, δεν έχει μόνο μία ανάγνωση. Πόσοι από αυτούς, που σήμερα δηλώνουν «αυθεντίες», ήξεραν, έστω στο περίπου, τι γινόταν στην Αλβανία; Πόσοι είχαν τη δυνατότητα να επισκεφθούν στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας και εξόριστους; Πόσοι μπορούσαν να επισκεφτούν ένα μαγαζί, για να δουν τι πουλάει; Πόσοι μπορούσαν να μιλήσουν με αντιφρονούντες; Πόσοι μπορούσαν να διαβάσουν λογοτεχνία, γραμμένη από ελεύθερους συγγραφείς; Πόσοι μπορούσαν να παρευρεθούν σε μια πολιτική δίκη; Θα μπορούσα να θέσω αμέτρητα παρόμοια ερωτήματα, που η απάντηση είναι μία και ξεκάθαρη: Κανείς! Μηδέν. Επίσης, ποια ήταν η εικόνα που είχαν οι Έλληνες για την Αλβανία, πριν το 1990; Μιλάμε πάντα για τους απλούς ανθρώπους.

Ο Μανώλης Γλέζος για εμάς στην Αλβανία ήταν μυθική φιγούρα. Ήταν εκείνος που είχε κατεβάσει τη σημαία των ναζί από την Ακρόπολη. Ήταν ήρωας. Ο ίδιος ο Ενβέρ Χότζα, σε ανύποπτο χρόνο, τον είχε αναφέρει για τον ηρωισμό του και για να ξεχωρίσει τους Έλληνες Αντιστασιακούς από αυτούς που εκείνος ονόμαζε «μοναρχοφασίστες». Λόγω του μικρού της ηλικίας μάλιστα, ο ίδιος δεν ήξερα καν ότι ζούσε, και όταν τον είδα στη κηδεία, που ο εκφωνητής των ειδήσεων τον προσφώνησε ως ό «ο ήρωας του αντιφασιστικού αγώνα, Μανώλης Γλέζος», περισσότερο δέος ένιωσα. Ήρωας που ζούσε.

Αν κρίνουμε τον Γλέζο σήμερα επειδή παραβρέθηκε στην κηδεία του Ενβέρ Χότζα πριν 29 χρόνια, δίχως να λάβουμε υπόψη μας τις συνθήκες εκείνης της εποχής, την αδυναμία να ξέρει κανείς, ακόμα και αν αυτός ήταν ο Γλέζος, ποιος ήταν ο Ενβέρ Χότζα, το μόνο που κάνουμε είναι να αδικούμε τον Γλέζο αλλά και τους εαυτούς μας. Τον Χότζα τον θρήνησαν με μαύρο δάκρυ ακόμα και αυτοί που μόνο πέντε χρόνια μετά θα γινόταν οι πιο σκληροί πολέμιοι της ιδεολογίας του. Ο ίδιος ο Σαλί Μπερίσα, που πρωτοστάτησε μαζί με άλλους διανοούμενους και τους φοιτητές στις διαδηλώσεις που έφεραν την αλλαγή, υπήρξε για χρόνια «αυλικός» του. Μέχρι διακοπές με την οικογένεια, δηλαδή. Τον θρήνησαν άνθρωποι σαν τον Ισμαήλ Κανταρέ, που είχαν ταξιδέψει έξω, από τους λίγους που τους επιτρεπόταν, και είχαν δει τι γινόταν. Αλλά, προφανώς, έχοντας προσβληθεί από το «σύνδρομο της Στοκχόλμης» ή υπό τον φόβο του φοβερού δυνάστη, δεν είχαν το θάρρος να αρθρώσουν λέξη. Ο Ενβέρ Χότζα του 1985, δεν ήταν, για μας και για τον υπόλοιπο κόσμο, αυτός που μάθαμε μετά το ’90. Στα μάτια μου, ως εκ τούτου, ο Μανώλης Γλέζος, δεν φέρει την παραμικρή ευθύνη επειδή τίμησε το φέρετρό του. Να θυμίσω εδώ επίσης πως δέκα χρόνια νωρίτερα, το 1975, ο  Ούλοφ Πάλμε, ο μεγάλος Σουηδός πολιτικός που δολοφονήθηκε, παρέλασε πάνω σε στρατιωτικό όχημα στην Αβάνα, σε μια τεράστια στρατιωτική παρέλαση, μαζί με τον Φιντέλ Κάστρο. Και δεν νομίζω ότι υπάρχουν αρκετοί σήμερα, που θα κατηγορούσαν τον Πάλμε, για έλλειψη δημοκρατικής συνείδησης ή για φιλοδικτατορικές τάσεις. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News