Στο έργο του, εκτεταμένο και αντιπροσωπευτικό της μεταπολεμικής πεζογραφίας, έχει καταγράψει την αστική κυρίως κοινωνία αλλά κι έναν κόσμο λαϊκό. Ήρωες που ζουν στις παρυφές της πόλης. Ζωντανοί κι αυθεντικοί.
Ωστόσο, είχα πάντα την εντύπωση – το έχω γράψει και αλλού – ότι στο βάθος των ηρώων του, ακόμα και στην πλέον σκοτεινή πλευρά τους, υπήρχε ένα παιδί που παρακολουθούσε θαυμαστικά τον κόσμο. Που έβλεπε με καθαρή και έντιμη ματιά. Και με άλλη τόση ενάργεια περιέγραφε τα πράγματα. Πίσω απ’ τα περίτεχνα κάγκελα του «μπαλκονιού» του, σαν από θεωρείο στημένο στην πρόσοψη ενός μεγαλοαστικού σπιτιού, έβλεπε με λαχτάρα τα άλλα παιδιά να παίζουν στην πλατεία• να χτυπιούνται, να κάνουνε παρέες και να ζουν. Κι αυτό συμμετείχε νοερά. Σαν θεατής. Από μακριά και μόνος…

Τι σου έχει προσφέρει η ενασχόληση με τη λογοτεχνία; Περισσότερες χαρές ή λύπες;
Θέλει ρώτημα; Χαρές.

Θυσίασες μέρος της ζωής σου για τη γραφή;
Δεν θυμάμαι να θυσίασα κάτι από τη ζωή μου για να γράψω. Στο κάτω-κάτω τι άλλο από θυσία είναι η πράξη τής γραφής, χωρίς αυτήν δεν αξίζει φράγκο.

Σε τι διαφέρει ο Μένης ως συγγραφέας από τον Μένη ως άνθρωπο;
Ρωτήστε τους φίλους μου. Ελπίζω να με αγαπούν πρώτα ως άνθρωπο και μετά ως συγγραφέα.

Πού νομίζεις ότι απέτυχες ως άνθρωπος; 
Να μάθω εις βάθος την αρχαία μας γραμματεία. Απέτυχα και ως γιος του πατέρα μου, τον πότισα απογοητεύσεις. Για να μπορώ να γράψω, έπρεπε πρώτα να αποτύχω σε πολλά.

Τι σε αναγκάζει να υπερασπίζεις τον χαμένο και τον ηττημένο Έριχ Χόνεκερ (Γενικό Γραμματέα και Πρόεδρο της Λαοκρατικής Γερμανίας) στο τελευταίο σου βιβλίο «Θάνατος στο Βαλπαραΐζο»;
Μόνο οι χαμένοι και οι ηττημένοι έχουν ενδιαφέρον. Οι άρρωστοι. Οι αδικημένοι. Οι άσχημοι. Αυτούς που η ζωή και η κοινωνία συχνά παραμερίζει.

Ξέρω τη βαθιά σχέση σου με τη Λιλή. Μίλησέ μου γι’ αυτήν…
Δεν έχω να πω περισσότερα γι’ αυτήν απ’ όσα γράφω στο μυθιστόρημα το οποίο τελειώνω αυτές τις μέρες και που της είναι αφιερωμένο.

Τι θα της έλεγες, αν μπορούσες, από όσα έγιναν στη ζωή σου τα τρία χρόνια τελευταία χρόνια που λείπει από δίπλα σου;
Και σ’ αυτό, δυστυχώς, απαντά η λογοτεχνία.

Τι είναι ο έρωτας;
Υπάρχουν χιλιάδες ευφυολογήματα για ορισμό του έρωτα, όπως υπάρχουν εκατοντάδες μυθιστορήματα έτοιμα να απαντήσουν. Με ενδιαφέρει κυρίως η αγάπη. Κι αυτή δεν περιγράφεται.

«Αίσθηση μέτρου» και συγχρόνως «ένταση».  Μπορούν να συνυπάρξουν τα δύο αυτά μαζί σ’ έναν άνθρωπο;
Η αίσθηση μέτρου δεν αποκλείει την ένταση. Αυτό ισχύει τόσο στη ζωή όσο και στην τέχνη. Πολλά από τα αριστουργήματα της γραμματείας, της μουσικής και της ζωγραφικής περιέχουν και τα δύο. Αφήνω τον αναγνώστη να τα βρει. Τίποτα απ’ όσα σερβίρονται έτοιμα δεν πιάνει τόπο.

Παρά τα φαινόμενα, είσαι ένας άνθρωπος με απύθμενο χιούμορ. Με ποια πράγματα δεν σηκώνεις αστεία; 
Όντως, το χιούμορ καλλιέργησα σιγά-σιγά, έπρεπε πρώτα να αντιμετωπίσω την αστική μου καταγωγή, όπου εκεί σπανίως υπήρχε χιούμορ. Δεν σηκώνω χιούμορ για δικούς μου ανθρώπους, συγγενείς τους οποίους αγαπώ και φίλους.

Έχεις γνωρίσει κι έχεις ζήσει με ανθρώπους σπουδαίους. Ποιος απ’ αυτούς σου λείπει; Τι είχαν αυτοί που πια δεν υπάρχει σήμερα;
Θα έλεγα ότι μού λείπει ο Χατζιδάκις αν εκείνος δεν φρόντιζε με το έργο του να μη νιώθεις την απουσία του. Μου λείπει ο Κρίτων Χουρμουζιάδης ένας μελετητής της παγκόσμιας λογοτεχνίας, παραδειγματικός φίλος που δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την προσφορά του.
Για τον Λευτέρη Βογιατζή είναι λίγο το διάστημα από τον χαμό του για να τον συλλογίζομαι ως νεκρό.

Τι είναι για σένα αυτό που λέμε «πατρίδα»; 
Εκεί όπου μιλιέται η ίδια γλώσσα με την οποία μιλώ κι εγώ.

Είσαι από τη φύση σου άνθρωπος αισιόδοξος. Πού στηρίζεται η αισιόδοξη διάθεσή σου για τη ζωή; Χωρίς μάλιστα πολιτική προοπτική;
Είμαι άνθρωπος αισιόδοξος ίσως επειδή συχνά βρίσκω τον τρόπο ν’ αντιπαλέψω στις δυσκολίες. Είμαι και άνθρωπος αδύναμος. Η λογοτεχνία μού δίνει κάποια δύναμη κι ας λένε ότι το τέλος σε αρκετά βιβλία μου είναι απαισιόδοξο. Προτιμώ να μη μιλήσουμε για πολιτική προοπτική. Έχω πάψει να καταλαβαίνω τη λέξη πολιτική και πολιτικός.

Τι θα ήθελες να αλλάξει στην Ελλάδα; 
Το μόνο που δεν θα ήθελα ν’ αλλάξει είναι το κλίμα. Απαντώντας κοντόφθαλμα, ναι, θα ήθελα να αλλάξει το σύστημα φορολογίας. Και το Υπουργείο Πολιτισμού, παρακαλώ.

Είδες τον τρόπο που νέοι άνθρωποι, τις προάλλες, σπουδαστές των ΤΕΙ,  ανέκριναν τον δάσκαλό τους: τον είχαν κλειδωμένο και τον απειλούσαν, με έναν τρόπο απαξιωτικό μιλώντας του σε ένα χυδαίο ενικό. Πού αποδίδεις αυτήν την απουσία τρόπου συμπεριφοράς που βλέπει κανείς σε νέους ανθρώπους; 
Υπάρχει ένας χυδαίος ενικός παντού. Δεν είναι ανάγκη να είσαι σπουδαστής, τα παιδιά αυτά αγνοούν τι εστί ανθρωπιστική παιδεία. Δεν έχει σημασία αν μαθαίνεις κομπιουτεράς. Σημασία έχει πώς μαθαίνεις την όποια επιστήμη σου. Φταίνε και μερικά ξόανα που διδάσκουν από καθέδρας. Η κακή διαχείριση του συνδικαλισμού, η πενία στη γλώσσα κατακλύζουν τον κόσμο. Δεν βαριέσαι όμως (για να χρησιμοποιήσω μια νεοελληνική έκφραση αγαπητή) θα μείνουν μερικά μυαλά. Μέσα από τον κόπρο θα φυτρώσουν λουλούδια. Πάντα έτσι γίνεται.

Με ποιες αξίες, με ποιους τρόπους νομίζεις ότι θα βρει η Ελλάδα ξανά τον βηματισμό της; 
Οι αξίες δεν αλλάζουν και είναι περιττό να τις απαριθμήσει κανείς. Με ποιους τρόπους; Δεν είναι εύκολο να το πει κανείς και ακόμα πιο δύσκολο να το εφαρμόσεις.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News