Λίγο πριν την Επιδαύρια πρεμιέρα (22 Ιουλίου) της πολυαναμενόμενης «Μήδειας» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Αντώνη Αντύπα, μιλήσαμε με τον ίδιο και τους ηθοποιούς του, Αμαλία Μουτούση, Χρήστο Λούλη, Αρη Λεμπεσόπουλο, Δημήτρη Ημελλο, Γιάννη Νταλιάνη. Αξιοσημείωτο είναι, πάντως, πως όλοι οι ηθοποιοί έχουν «ανοιχτούς λογαριασμούς» με τη συγκεκριμένη ευριπίδεια τραγωδία καθώς στο παρελθόν είχαν παίξει τον ίδιο με τώρα ρόλο ή διαφορετικούς.
 

Αντώνης Αντύπας (σκηνοθέτης)
Στη «Μήδεια» εστιάζω πολύ στη θεϊκή της καταγωγή. Η Μήδεια ενανθρωπίζεται μέσα από τον έρωτά της για τον Ιάσονα. Η προδοσία του τη μετατρέπει σε Νέμεσι και στο τέλος, περνά στη σφαίρα του Μύθου.

Είναι ενδιαφέρον να παρουσιάζονται αυτά τα αρχαία έργα με μια πιο σύγχρονη, πιο μοντέρνα ματιά, ακόμα και αποδομημένα. Οσον αφορά εμένα όμως, ένα μοντέρνο ανέβασμα δε με εκφράζει. Η δική μου μανία με τα κείμενα είναι να τα ερευνώ και να τα ψάχνω σε βάθος.

Καθόλου δε με φοβίζουν οι αντιδράσεις του κοινού, όπως έγινε στο προηγούμενο ανέβασμα της «Μήδειας» στην Επίδαυρο από τον Βασίλιεφ. Είναι απολύτως φυσιολογικές. Προσωπικά, στη συγκεκριμένη παράσταση είχα βρει μάλιστα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία. Συγκεκριμένα, ο Βασίλιεφ υποστήριξε την καλλιτεχνική του άποψη μέσα από την παράστασή του.

Ο ακραίος τρόπος αντίδρασης κάποιων θεατών σε ένα καλλιτεχνικό γεγονός θα πρέπει να αποφεύγεται. Ιδιαίτερα στην περίπτωση του Βασίλιεφ, ο οποίος δεν είναι τυχαίος κι έχει αναλώσει όλη του τη ζωή στην τέχνη του θεάτρου. Νομίζω ότι χρειάζεται κάποιος στοιχειώδης σεβασμός σε αυτές τις περιπτώσεις.

Είμαι έτοιμος ακόμα και για μια ακραία αντίδραση του κοινού στην παράστασή μας γιατί ο καθένας έχει δικαίωμα στην αποτυχία. Φοβάμαι όμως ότι ως καλλιτέχνης δεν διαθέτω εκείνα τα στοιχεία που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ακραίες αντιδράσεις στο κοινό. Μακάρι να είχα τα φόντα να μπορώ να προκαλέσω τόσο όσο ο Βασίλιεφ.

Είναι αλήθεια πως το κοινό της Επιδαύρου είναι πιο ανεκτικό με τους Ελληνες σκηνοθέτες παρά με τους ξένους. Τι να πω, μας πιάνει ένας ελληνοκεντρισμός σε αυτό το χώρο. Και συχνά βλέπουμε το κοινό να είναι παραπάνω ανεκτικό από όσο πρέπει, πράγμα που δεν μας κάνει καλό καλλιτεχνικά γιατί χάνουμε το μέτρο. Η ανοχή και η πολλή ευγένεια δεν βοηθούν κανέναν. Είναι υγιής και θεμιτή η –κόσμια- αντίδραση των θεατών.
 

Αμαλία Μουτούση (Μήδεια)
Για τη Μήδεια δώσαμε προτεραιότητα στο λόγο κι όχι στις ιδέες που είχα εγώ ή ο Αντώνης Αντύπας για το ρόλο. Συνήθως αυτές είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο στη γνωριμία με το πρόσωπο που θα υποδυθούμε. Από κει και πέρα, άρχισε να εμφανίζεται μια ανάγκη να ισορροπήσουν δύο αντιθετικές δυνάμεις: αυτή της οδύνης και αυτή της ηδονής. Ανάμεσα σε αυτά τα δύο, παίζεται όλο το παιχνίδι στη Μήδεια αυτής της παράστασης.

Οσον αφορά τον πόλεμο των δύο φύλων, που εκφράζεται και μέσα από το έργο του Ευριπίδη, επειδή πρόκειται για δύο διαφορετικούς κόσμους, η μάχη θα συνεχίζεται για πάντα. Αλλά οι άντρες γίνονται όλο και λιγότερο μαχητές, όλο περισσότερο φυγομαχούν χάνοντας τα αντρικά τους χαρακτηριστικά. Ετσι, δημιουργείται ένας χώρος τον οποίο καλύπτουν οι γυναίκες χρησιμοποιώντας –δυστυχώς- αντρικά χαρακτηριστικά.

Εύχομαι κάποια στιγμή να βρουν το δικό τους τρόπο μέσα από το αληθινό τους πρόσωπο.

Επειδή ζούμε αυτές τις μέρες πολλά γεγονότα με τους παντός είδους «Αγανακτισμένους», σκέφτομαι ότι όσο αυτοί διατηρούσαν την ψυχραιμία και το ήθος τους, όλοι ήταν μαζί τους, ακόμα και οι «εχθροί» τους. Όταν άρχισαν οι φασαρίες, οι προπηλακισμοί, τα γιαούρτια, οι σπρωξιές, τα φτυσίματα, τα τσαντίρια, αυτομάτως χάθηκε η αξιοπιστία τους. Αυτό μας λέει κάτι πολύ απλό. Όταν διαμαρτύρεσαι για κάτι που σου φαίνεται ανήθικο ή αντιαισθητικό με έναν εξίσου ανήθικο ή αντιαισθητικό τρόπο, χάνεις οπωσδήποτε το δίκιο σου.
 

Χρήστος Λούλης (Ιάσων)
Ο Ιάσονας είναι ο αντίθετος πόλος της Μήδειας. Ο συνδυασμός των δύο είναι εκρηκτικός, δημιουργεί ένα φαινόμενο που στροβιλίζεται στον ουρανό. Ο Ιάσονας είναι ο υπολογιστής της υπόθεσης. Ο άνθρωπος που βάζει ένα ξεκάθαρο στόχο –να γίνει βασιλιάς πάση θυσία. Η Μήδεια έχει εκπληρώσει το σκοπό της ζωής της: είναι με τον Ιάσονα κι έχει δύο παιδιά μαζί του. Για τον Ιάσονα ο στόχος του δεν έχει επιτευχθεί. Αρα, στην παρούσα φάση δεν του είναι αρκετό αυτό που έχει. Άρα, η προδοσία, που πυροδοτεί τη δράση, είναι στο μυαλό της Μήδειας και όχι στην πραγματικότητα του Ιάσονα.

Για τον Ιάσονα, η προδοσία είναι ένα καπρίτσιο του γυναικείου ψυχισμού, που βλέπει παντού πάθη, προδοσίες, ψέματα και έρωτες. Ο Ιάσονας αυτά τα φοβάται. Ο Ιάσονας έχει ερωτευθεί την Αργώ και μετά την Κόρινθο. Όχι τη Μήδεια.

Ως Χρήστος, δε θα έλεγα ότι είμαι κοντά στον ψυχισμό του Ιάσονα. Ποτέ δεν είχα την ικανότητα να χειρίζομαι το θυμικό μου προς την επίτευξη ενός απώτερου στόχου. Μάλλον το θυμικό μου έχει γίνει πολλές φορές εμπόδιο στην επιθυμία μου. Επίσης, πολύ σπάνια βάζω συνειδητό στόχο, με στρατηγική. Πιο πολύ είμαι «ό,τι βρέξει, ας κατεβάσει».
 

Αρης Λεμπεσόπουλος (Κρέοντας)
Πάντα στους ρόλους μου πιάνομαι από κάποιες λέξεις. Γιατί, οι ρόλοι υπάρχουν έξω από εμάς και θα υπάρχουν και μετά από εμάς. Ο Κρέων είναι ένα «Φύγε!» -προς τη Μήδεια, που είναι μία Ξένη- κι ένα «Φοβάμαι». Σε αυτά τα δύο ρήματα πάτησα για να καταλάβω κάπως τον Κρέοντα.

Ο Κρέων φοβάται για το παιδί του. Και τον καταλαβαίνω γιατί κι εγώ φοβάμαι και τρέμω για τα παιδιά μου με αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Είμαι, όμως, ένας άνθρωπος που πάντα είχε φόβους. Ομολογώ ότι μεγαλώνοντας συχνά προκαταλάμβανα φοβικά τον εαυτό μου.

Η σχέση μου με την Επίδαυρο είναι περίεργη. Την πρώτη φορά, με την «Ελένη» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Γιάννη Χουβαρδά, υπήρχε μια αθωότητα σε σχέση με το χώρο. Εσύ εκεί κάτω και χιλιάδες ανάσες γύρω σου. Κάπνιζαν κιόλας τότε κι έβλεπες κι αυτές τις μικρές φλογίτσες να λαμπυρίζουν στο σκοτάδι. Είχα μια περιέργεια τότε. Μετά η Επίδαυρος απέκτησε μία φόρτιση, που δεν μου αρέσει. Σα να πρέπει να διαπρέψεις ξαφνικά σε ένα κατοστάρι αγώνα.

Παλιότερα οι ηθοποιοί κάθονταν στην Επίδαυρο μήνες ολόκληρους κι εξοικειώνονταν με αυτόν τον ωραίο χώρο. Τώρα, κάνεις τρεις-τέσσερις μήνες πρόβα για δύο παραστάσεις στην Επίδαυρο και μετά παίζεις στα νταμάρια. Εμείς, ευτυχώς, φέτος θα παίξουμε μετά μόνο στο Ηρώδειο.

Δεν σκέφτομαι, δεν με ενδιαφέρει καθόλου η σκέψη της πιθανής γιούχας στην παράσταση. Βέβαια, δεν μου έχει τύχει και ποτέ. Μας πιάνει κάτι πολύ πατριωτικό με την Επίδαυρο. Δεν ξέρω τι είναι. Οι αρχαίοι τάφοι; Τα ιερά και όσια των γονέων και παππούδων; Δεν βλέπω όμως να μας βγαίνει κανένας πατριωτισμός στο οδήγημα, ας πούμε, στους δρόμους. Μια ευγένεια, μια αλληλεγγύη, ένας καθημερινός πολιτισμός. Περνάς από διάβαση πεζών με τα παιδιά σου και ο αυτοκινητιστής δεν φρενάρει. Ε, δεν μου λέει τίποτα ο πατριωτισμός που φωνάζει στην Επίδαυρο! Λες και θα μολύνει ο ξένος σκηνοθέτης την ιερή πολιτιστική μας παράδοση, τα ιερά και τα όσιά μας. Ο τόπος αυτός είναι σημαντικός, έχει μνήμη κι ομορφιά από μόνος του. Δεν τον κάνουν σημαντικό οι άνθρωποι.
 

Δημήτρης Ημελλος (Αγγελος)
Ο Αγγελος είναι αυτός που λέει στο δημιουργό του εγκλήματος, δηλαδή στη Μήδεια, τα αποτελέσματα των πράξεών της. Δεν μπορώ να εξηγήσω στα λόγια ένα ρόλο γιατί ο ρόλος είναι γραμμένος για να γίνει πράξη.

Για μένα έχει ενδιαφέρον ο Αγγελος γιατί στη «Μήδεια» του Στάθη Λιβαθινού το 2003 είχα παίξει τον Κρέοντα. Τώρα, με τον Αγγελο, παίζω, κατά κάποιο τρόπο, το θάνατό του. Είναι μια συνέχεια πάνω στο ίδιο πράγμα, κλείνει για μένα το κεφάλαιο του Κρέοντα.

Ο Ξένος στον Ευριπίδη έχει να κάνει με τον Αλλον, τον διαφορετικό, αυτόν που δεν μας είναι οικείος. Η Μήδεια είναι η Βάρβαρη, το ξένο υλικό, το alien, o άλλος πολιτισμός. Στην εποχή μας, ο Ξένος σημαίνει τουρίστας, αλλοδαπός, μετανάστης. Στη «Μήδεια», ο Ευριπίδης έδωσε φύλο στη βαρβαρότητα, την έκανε γυναίκα, και τον Πολιτισμό τον έκανε άντρα. Κι εκεί βρίσκεται η διπλή σύγκρουση του έργου. Ξεκινά το έργο με μια βάρβαρη εν εξάλλω και τελειώνει με μια βάρβαρη εν απολύτω ηρεμία. Αντιθέτως, ο Ιάσων, ή μάλλον η Κόρινθος, ξεκινά σε απόλυτη ηρεμία, ασφαλής, και τελειώνει σε μια πλήρη βαρβαρότητα. Η Μήδεια έκανε ένα πολύ ωραίο δώρο στην Κόρινθο-Ιάσονα. Το θυμό και την οργή.

Το έργο εστιάζει στην τάση του ανθρώπου να εκπολιτιστεί, όχι με την έννοια να γίνει κάτι καλλιτεχνικό. Με την έννοια, να επέμβει και να δαμάσει τη Φύση, δηλαδή το θυμό, την οργή, το ένστικτο. Να ελέγχει με το νου ό,τι του συμβαίνει. Κάποια στιγμή όμως ο νους δεν αντέχει άλλο να δαμάζει αυτό το τέρας, το τέρας εκρήγνυται και τότε υπάρχει πολύς πόνος, πολύ αίμα.

Η Αθήνα βρίσκεται μονίμως εν οργή. Με μία βόλτα στους δρόμους της Αθήνας τα τελευταία 30-40 χρόνια, βλέπεις συνεχώς οργισμένους οδηγούς, ανικανοποίητους ανθρώπους. Η Αθήνα είναι μια απολίτιστη πόλη.
 

Γιάννης Νταλιάνης (Αιγέας)
Η βάση του ρόλου βρίσκεται στο ότι ο Αιγέας είναι άτεκνος, ένας βασιλιάς χωρίς παιδιά. Κι ενός άτεκνου βασιλιά δεν έχει συνέχεια το βασίλειο, η εξουσία του. Πρόκειται για την πολιτική διάσταση του γεγονότος κι όχι για τη συναισθηματική.

Δε νομίζω να συμβούν έκτροπα, όπως αυτά στη «Μήδεια» του Βασίλιεφ, στη δική μας παράσταση, όχι γιατί είναι καλύτερη ή χειρότερη, αλλά γιατί προσεγγίζει το κείμενο όχι από «γωνία» αλλά από μια πιο ευθεία, πιο «κλασική» ανάγνωση.

Στη «Μήδεια» της Νικαίτης Κοντούρη το 1997 είχα παίξει τον Κρέοντα κι ο Αρης Λεμπεσόπουλος, που εδώ παίζει τον Κρέοντα, εκεί είχε παίξει τον Αιγέα. Εχουμε αλλάξει ρόλους. Τότε, έλεγα στη Μήδεια-Καραμπέτη: «Φύγε». Τώρα, λέω στη Μήδεια-Μουτούση: «Ελα»!»

INFO: «Μήδεια»: Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, 22-23/7 και αρχές Σεπτεμβρίου στο Ηρώδειο. Κρατήσεις εισιτηρίων: Πανεπιστημίου 39 (εντός στοάς Πεσμαζόγλου), τηλ. 210-3272000, στο site www.greekfestival.gr ή από τα βιβλιοπωλεία ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ και ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News