Έφυγε (1/1) πλήρης ημερών ο πρώτος Πρόεδρος της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας (FYROM) Κίρο Γκλιγκόρωφ. Στις αρχές της δεκαετίας του 90 ως υπεύθυνος Εξωτερικής και Ευρωπαϊκής πολιτικής του ΣΥΝ συνάντησα στο πλαίσιο των καθηκόντων μου πολλούς ξένους πολιτικούς ηγέτες. Δυο συναντήσεις χαράχτηκαν στην μνήμη μου ανεξίτηλα. Η μία ήταν με τον Γκλιγκόρωφ και η άλλη με τον Γλαύκο Κληρίδη.

Και οι δύο κατά σύμπτωση ξεπέρασαν τα 90 χρόνια ζωής. Και οι δυό πολέμησαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πρώτος σαν παρτιζάνος στα βουνά της Γιουγκοσλαβίας, ο δεύτερος ως μέλος πληρώματος αεροσκάφους της RAF στην μάχη της Αγγλίας. Κομμουνιστής της μεγάλης του Τίτο Σχολής ο πρώτος, μετριοπαθής δεξιός ο δεύτερος, υπηρέτησαν την πατρίδα τους με σύνεση και με την σοφία με την οποία τους μπόλιασε η εμπειρία από την παγκόσμια  σφαγή και τις κατοπινές αντιφατικές εξελίξεις. Στα 94 ο Γλαύκος Κληρίδης, δίνει εκπληκτικής διαύγειας συνεντεύξεις όπου εξηγεί τις ολέθριες συνέπειες του δεξιού και αριστερού εθνικισμού γενικώς και ειδικότερα στο Κυπριακό. Να είναι καλά και να συνεχίσει αν και αμφιβάλλω αν έχουν μείνει ηγέτες με ανοικτά αυτιά να τον ακούσουν στην πατρίδα του. Στα 94 έφυγε ο Γκλιγκόρωφ και ζήτησε η κηδεία του να γίνει σε στενό οικογενειακό κύκλο. Δεν είχε φαίνεται και μεγάλη διάθεση να έχει πάνω από τον τάφο του την σημερινή ηγεσία της χώρας του.

Σας μεταφέρω την συνάντηση του Γκλιγκόρωφ με την αντιπροσωπεία του ΣΥΝ, ακριβώς όπως την κατέγραψα στο βιβλίο μου «Προχωρώντας και αναθεωρώντας». Ξαναδιαβάζοντας το σχετικό απόσπασμα δεν αισθάνομαι την ανάγκη να αλλάξω ούτε ένα γιώτα.

Σε εφαρμογή αυτής της νέας γραμμής αποτολμήσαμε με τον Κωνσταντόπουλο ταξίδι στην FYROM και συνάντηση με τον Γκλιγκόρωφ. Μας συνόδευε η οργή των εθνικιστών και η καχυποψία μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας. Τα αποτελέσματα του παρθενικού αυτού ταξιδιού αντιπροσωπείας πολιτικού κόμματος στην FYROM συνέβαλαν στην αποδραματοποίηση της κατάστασης και προλείανε το έδαφος για θετικές μετατοπίσεις στην εξωτερική πολιτική. Πήγαμε στην χειρότερη στιγμή για τις σχέσεις των δυο χωρών. Ο Παπανδρέου είχε επιβάλλει το εμπάργκο, στα μάτια της διεθνούς κοινής γνώμης και πρωτίστως της ευρωπαϊκής ενεργούσαμε όπως ένας τοπικός μικροïμπεριαλιστής , που βρήκε ευκαιρία να πατήσει κάτω έναν εμφανώς πιο αδύναμο γείτονα. Η ευέλικτη και λογική πολιτική του Γκλιγκόρωφ –καμία σχέση με τις εθνικιστικές ανοησίες και τη τεχνητή προγονοπληξία του Γκρουέφκσι και των άλλων εθνικιστών- αποδυνάμωνε με συνεχείς πρωτοβουλίες την ελληνική επιχειρηματολογία που υπερτόνιζε τον κίνδυνο για την ελληνική Μακεδονία από  το μικρό κράτος, το οποίο περιφρονητικά για χρόνια αποκαλούσαμε κρατίδιο. Άλλαξε τα σύμβολα στη σημαία, άλλαξε σύνταγμα, τόνιζε με κάθε τρόπο ότι δεν συμμερίζεται η επίσημη FYROM τις εθνικιστικές διαστρεβλώσεις, τα περί Μακεδονίας του Αιγαίου και άλλα παρεμφερή, εξέπεμπε μετριοπάθεια και αυτοπεποίθηση. Όταν επισκεφθήκαμε  με τον Κωνσταντόπουλο την FYROM ο ΣΥΝ ήταν εκτός Βουλής. Μπορούσε κάλλιστα να μην μας δεχτεί, δεν συνηθίζεται ο Πρόεδρος ενός κράτους –και μάλιστα σε ώρες έντασης με το κράτος από το οποίο προερχόταν η ξένη αποστολή- να συναντιέται με αντιπροσωπεία ενός εκτός Βουλής κόμματος. Προφανώς είχε δεχτεί εισηγήσεις προς αυτή την κατεύθυνση. Γι’ αυτό, ενώ είχαν προγραμματιστεί συναντήσεις μας με τον πρωθυπουργό και τους ηγέτες όλων των κομμάτων, μαζί και των δυο Αλβανικών, η συνάντηση με τον Γκλιγκόρωφ ήταν σε εκκρεμότητα. Ήμασταν στα Σκόπια όταν μας ανακοινώθηκε ότι η συνάντηση θα πραγματοποιηθεί. Το πρώτο πράγμα που πρόσεχες στον Γκλιγκόρωφ ήταν το τραύμα στο κεφάλι του. Είχε από θαύμα επιβιώσει της δολοφονικής απόπειρας , η εγχείρηση έσωσε τη ζωή του, αλλά το πρόσωπό του είχε παραμορφωθεί. Ήταν σαν να είχαν συγκοληθεί δυο ξεχωριστά μέρη και το σύνολο δεν ήταν αρμονικό. Όμως όταν άρχισε να μιλάει, η προσοχή μας έφυγε από το όχι και τόσο ευχάριστο θέαμα και πήγε στην ουσία. Το μυαλό του δεν είχε στο ελάχιστο επηρεαστεί από τα θραύσματα που καρφώθηκαν λίγα χιλιοστά πιο δίπλα. Ο βετεράνος παρτιζάνος, της μεγάλης του Τίτο σχολής, ήξερε τι ήθελε και πώς να μιλήσει γι’ αυτό. Μέσα από τη δική του προσωπική ιστορία προσπάθησε να μας παρουσιάσει τη θέση του δικού του έθνους.

«Όταν ήμουν στο σχολείο, την μια χρονιά με δίδασκαν ότι είμαι Βούλγαρος, την άλλη Σέρβος. Στο σπίτι, το βράδυ, η μητέρα μου μού έλεγε ότι είμαι κάτι άλλο, κάτι τρίτο, αλλά να το κρατήσω για τον εαυτό μου, γιατί οι καιροί είναι επικίνδυνοι. Το σοσιαλιστικό όραμα για ένα διάστημα τα σκέπασε αυτά, ούτε εσείς εξάλλου αντιδρούσατε που μια από τις Δημοκρατίες της Γιουγκοσλαβίας είχε το όνομα Μακεδονία . Τώρα, όπως βλέπετε, σ’ όλη την Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια επικρατούν εθνικιστικές διενέξεις. Είναι κρίμα ότι έχουμε εμπλακεί κι εμείς στη δίνη αυτής της παραζάλης γιατί, σε αντίθεση με άλλους, οι λαοί μας δεν είχαν στο παρελθόν διαφορές, δεν τους χώρισε ποτέ αίμα. Δεν μπορούμε να αρνηθούμε την ταυτότητά μας, είμαστε πολυεθνικό κράτος και η ταυτότητα μέσω της ονομασίας αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς και με αυτή την έννοια ύπαρξης. Είμαι βέβαιος, όμως, ότι μπορούμε να βρούμε λύση. Αν το σκεφτείτε ψύχραιμα, η ύπαρξη του δικού μας κράτους στα βόρεια σύνορά σας, σας εξυπηρετεί. Καλύτερα εμείς, παρά άλλοι. Στη γένεση ενός κράτους, είναι φυσιολογικό να βουτάνε ορισμένοι στο παρελθόν και να προσπαθούν να ανακαλύψουν συνέχειες ανύπαρκτες. Αυτά για τον Μεγαλέξανδρο είναι ανοησίες. Είμαστε σλάβικο φύλο, κατεβήκαμε πολύ αργότερα. Όμως θα μου επιτρέψετε μια παρατήρηση. Η Ιστορία έχει τη σημασία της , αλλά δεν μπορούμε να ζήσουμε μόνο μ’ αυτήν. Ζούμε στο σήμερα και σε νέες πραγματικότητες».

Μας ζήτησε να μεταφέρουμε στον ελληνικό λαό και στην κυβέρνησή μας τους χαιρετισμούς του και την απόφασή του να εργαστεί για λύση μέσα στα πλαίσια που είχε προδιαγράψει. Και στην πόρτα, την ώρα που μας χαιρετούσε θερμά, μας είπε: «Έχω το προνόμιο ή την κατάρα να είμαι παλιός και να έχω ζήσει τον πόλεμο. Ξέρω τι σημαίνει μίσος και φανατισμός, πώς ο άνθρωπος γίνεται κτήνος. Αυτό είναι ένα δίδαγμα της Ιστορίας που κρατώ. Η νέα γενιά ευτυχώς δεν τα έζησε. Επειδή δεν τα έζησε, δεν τα ξέρει και τα υποτιμά μερικές φορές, παρασύρεται έτσι από εθνικισμούς και μπορεί να μπει σε περιπέτειες. Έχουμε υποχρέωση να την προστατεύσουμε».

Όσο πιο καθαρά μπορούσε, μας έδινε το μήνυμα. Να βρούμε λύση όσο αυτός είναι στην εξουσία και στη ζωή. Την μετριοπάθεια και την βούληση του Γκλιγκόρωφ για λύση υποθέτω ότι την γνώριζαν πολιτικοί και δημοσιογράφοι στην Ελλάδα. Όμως την αποσιώπησαν. Και όπως ακριβώς στο Κυπριακό, έτσι και στο Μακεδονικό, κοιτάμε πίσω και μετράμε τις χαμένες ευκαιρίες. Και σε αντίθεση με το Κυπριακό, με το πακέτο Πινέιρο είχαμε μια πρόταση πολύ κοντά στις θέσεις μας. Αλλά όχι. Εμείς θέλαμε λύση ακριβώς, εκατό τοις εκατό στις θέσεις μας. Τελικά ο μαξιμαλισμός δεν ήταν αποκλειστικότητα του Ζαχαριάδη, ήταν κουσούρι του πολιτικού μας συστήματος. Έτσι από τον Γκλιγκόρωφ φτάσαμε στον Γκρουέφκσι, με το πρόβλημα ανοιχτό.» 
 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News