Τι είναι λοιπόν ομοφυλοφιλία; Τι είναι ετεροφυλοφιλία; Μια γυναίκα που κάθε φορά ερωτεύεται γυναίκες και κάνει σεξ κυρίως με γυναίκες, αλλά τα φτιάχνει μόνο με άντρες; Ένας άντρας που καυλώνει βλέποντας γκέι τσόντες αλλά δεν κάνει καθόλου ομόφυλο σεξ και τελικά παντρεύεται γυναίκα; Μια γυναίκα που ανέκαθεν έκανε σεξ μόνο με άντρες αλλά ερωτεύτηκε μία γυναίκα και θέλει να ζήσει μαζί της; Ένας άντρας που κάνει σεξ μόνο με άντρες αλλά δεν συνάπτει σχέσεις ούτε με άντρες ούτε με γυναίκες; Πόση ομοφυλοφιλία/ετεροφυλοφιλία χρειάζεται να έχεις για να συμπεράνεις ότι είσαι γκέι/στρέιτ;

Σε προηγούμενο άρθρο μου ανέλυσα το πώς μεγάλο ποσοστό αντρών και γυναικών νιώθει σεξουαλική έλξη για το ίδιο φύλο χωρίς όμως να θεωρεί τον εαυτό του γκέι. Π.χ., σε ολλανδική έρευνα το 9% των γυναικών που είχαν σχέση με άλλη γυναίκα αυτοπροσδιοριζόταν ως αμφιφυλόφιλες, ένα 11% αρνήθηκε να βάλει οποιαδήποτε ταμπέλα και το 80% αυτοπροσδιοριζόταν ως λεσβίες.

Ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων νιώθει ομόφυλη ερωτική έλξη και έχει ομόφυλες ερωτικές φαντασιώσεις (συχνά ως και 25% του πληθυσμού σε διάφορες έρευνες), αλλά το ποσοστό αυτών που υιοθετούν την ταυτότητα του γκέι (ή ακόμα και αμφιφυλόφιλου) είναι πολύ μικρότερο (συχνά υποδεκαπλάσιο).

Είναι εύκολο να κατανοήσουμε το γιατί: Άλλο το να καυλώνω με άτομα του ίδιου φύλου και άλλο το να κάνω σεξ ή, ακόμα δυσκολότερο, να υιοθετώ την ταυτότητα του γκέι, με ό,τι συνεπάγεται αυτό σε κοινωνικό επίπεδο αλλά και σε εσωτερικό, ψυχολογικό.

Ο ετεροσεξισμός (η προώθηση της ετεροφυλοφιλίας ως μοναδικής φυσιολογικής και επιθυμητής σεξουαλικότητας), καθώς και ο κοινωνικός στιγματισμός των ομοφυλόφιλων θα μπορούσαν να εξηγήσουν γιατί μεγάλος αριθμός ανθρώπων που νιώθουν ομόφυλη έλξη αρνούνται την αντίστοιχη ταμπέλα. Όμως δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Μεγάλο ποσοστό ανθρώπων, σύμφωνα με έρευνες, διαφωνεί με την ταμπέλα αυτή καθαυτή, επειδή δεν ανταποκρίνεται στο βίωμά τους. Νιώθουν έλξη και προς τους άντρες και προς τις γυναίκες. Όχι πάντα στον ίδιο βαθμό και όχι πάντα στην ίδια φάση της ζωής τους, αλλά μια ταμπέλα «ομοφυλόφιλος» ή «ετεροφυλόφιλος» είναι υπερβολικά περιοριστική, αφού δεν καλύπτει πλήρως το φάσμα της σεξουαλικής τους επιθυμίας ή/και έκφρασης.

Οι περιοριστικές αυτές ταυτότητες οδήγησαν το λεγόμενο queer κίνημα να τις αμφισβητήσει. Γιατί να πρέπει σώνει και καλά να υιοθετήσω μια από αυτές τις «μονοσεξουαλικότητες», με ό,τι συνεπάγονται όσον αφορά τα χαρακτηριστικά που τους αποδίδονται; Αρκετά άτομα απορρίπτουν τις μονοδιάστατες αυτές ταμπέλες και υιοθετούν τον όρο κουήαρ, ως δηλωτικό μιας ρευστής σεξουαλικότητας: όλα και τίποτα συγχρόνως.

Οι έρευνες μοιάζουν να επιβεβαιώνουν την κουήαρ θεωρία: πολλοί άνθρωποι δεν καλύπτονται από τις μονοσεξουαλικές ταυτότητες ομό/ετερό, ενώ αρκετοί μετακινούνται κατά τη διάρκεια της ζωής τους προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση, καθώς η έλξη τους προς το κάθε φύλο (ή συγκεκριμένους εκπροσώπους του) μεταβάλλεται (ή μάλλον την ανακαλύπτουν). Ακούγεται πολύ απελευθερωτικό και εν πολλοίς είναι, καθώς καταργεί τα εγκλωβιστικά κουτάκια του δίπολου γκέι/στρέιτ. Όμως είναι ρεαλιστικό;

Η κατάργηση των άκαμπτων σεξουαλικών ταυτοτήτων μοιάζει ωραίο πράγμα. Μπορούμε όμως να ζήσουμε χωρίς ταυτότητα, δηλαδή χωρίς μια σχετικά σταθερή ιδέα του ποιοι «είμαστε» σε κάτι τόσο βασικό όσο ο σεξουαλικός προσανατολισμός μας; Διότι ναι μεν, η έννοια του σεξουαλικού προσανατολισμού είναι κατασκευασμένη και δεν υφίσταται στη φύση, όμως αφ’ ης στιγμής κατασκευάστηκε ισχύει και δεν μπορούμε να την καταργήσουμε με το έτσι θέλω. Όταν λέω «είμαι κουήαρ», πώς αυτοπροσδιορίζομαι; Τι μου αποδίδω με αυτόν τον χαρακτηρισμό; Μήπως είναι κι αυτό μια άλλη ταυτότητα, με τα δικά της χαρακτηριστικά, τους δικούς της κώδικες (και ίσως περιορισμούς);

Πιο σοβαρό αντεπιχείρημα κάποιων επικριτών της κουήαρ θεωρίας είναι ότι δεν λαμβάνει υπόψη τα πολύ συγκεκριμένα βιώματα και τραύματα που προκύπτουν από μια ομοφυλοφιλική προσωπική ιστορία. Μήπως επίσης στερεί από τα άτομα την αίσθηση του ανήκειν;

Η κάθε ταυτότητα είναι ταυτόχρονα περιοριστική όσο και ζωογόνος, καθώς εμπεριέχει δυνατότητες αυτοπροσδιορισμού και αυτοπραγμάτωσης. Ίσως η λύση δεν είναι η κατάργηση των ταυτοτήτων (που είναι μάλλον ανέφικτη) ή η αντικατάστασή τους με άλλες πιο νεφελώδεις, αλλά το να ευαισθητοποιηθούμε πάνω στο πόσο αυθαίρετες είναι αυτές οι ταυτοτικές ταμπέλες, όπως ομοφυλόφιλος και ετεροφυλόφιλος. Αναγνωρίζοντας την αυθαιρεσία τους και παύοντας να τις θεωρούμε εκπορευόμενες από τη φύση, νομίζω ότι μπορούμε να τις κάνουμε πιο εύπλαστες, να τις φοράμε όποτε θέλουμε και να διατηρούμε το δικαίωμα να τις αλλάξουμε και να τις ορίσουμε εκ νέου.

Βιβλιογραφία:

1. An Overview of Same-Sex Couples in Relation Ships: A Research Area Still at Sea, Esther D. Rothblum, στο Contemporary Perspectives on Lesbian, Gay, and Bisexual Identities, Debra A. Hope Springer Science & Business Media, 2008
2. Gail L. Hawkes (1995) Dressing‐up — cross‐dressing and sexual dissonance, Journal of Gender Studies, 4:3, 261-270.
3. A Multidimensional Approach to Homosexual Identity, Janna L. Horowitz MSEd, PhD (cand.) & Michael D. Newcomb PhD (2002) Journal of Homosexuality, 42:2, 1-19.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News