Η αναβίωση με εντολή του Βλαντιμίρ Πούτιν του Πανρωσικού Διαγωνισμού Μουσικής, από τον οποίο αναδείχτηκαν σπουδαίες μορφές της κλασικής μουσικής, όπως ο Ρίχτερ, οι Ροστραπόβιτς, Γκέργκιεφ, Τεμιρκάνοφ, επιφύλασσε μια ευχάριστη έκπληξη για την Ελλάδα. Ανάμεσα στους 77 διαγωνιζόμενους που έλαβαν μέρος στον πολύ σκληρό αυτό διαγωνισμό, το πρώτο βραβείο, αυτό του Καλύτερου Μαέστρου Διευθυντή Όπερας και Συμφωνικής Ορχήστρας, το απέσπασε ο 25χρονος Δημήτρης Μποτίνης. Σήμερα ο κ. Δημήτρης Μποτίνης, που εργάζεται στη Φιλαρμονική της Μόσχας μιλάει στο Protagon, για την μουσική, την επιτυχία, την Αγία Πετρούπολη το «δώρο» που του έκανε ο Γκέργκιεφ, τις γυναίκες και για την κρίση στην Ελλάδα. 

-Γεννήθηκες στην Μόσχα;
Ναι. Ο πατέρας μου είναι Έλληνας και η μητέρας μου Ρωσίδα.

-Με πατέρα μαέστρο και μητέρα  πιανίστα, η μουσική αποτέλεσε μονόδρομο για εσένα;
Ναι, γιατί στην ηλικία των 5 ετών δεν καταλαβαίνεις πολλά πράγματα και συνήθως οι γονείς σου είναι αυτοί που σου δείχνουν τον δρόμο. Τα δυο μου αδέλφια είναι επίσης μουσικοί. Ο ένας είναι βιολοντσελίστας, ο άλλος είναι κρουστός, και σπούδασαν μεταξύ Γαλλίας και Ρωσίας. Άρχισα να μαθαίνω βιολί στα πέντε μου χρόνια. Παράλληλα έπαιζα και πάρα πολύ μπάσκετ.  Όταν στα 14 μου έλαβα την απόφαση να ασχοληθώ με την διεύθυνση ορχήστρας  όπως ήταν το λογικό απευθύνθηκα στον πατέρα μου.

-Σε τι ηλικία έφυγες από την Ελλάδα;
Στα 19. Μόλις  τελείωσα τις σπουδές μου στην Ελλάδα, το 2006, έλαβα μέρος στον διεθνή διαγωνισμό διευθυντών ορχήστρας «Αντόνιο Πεντρόντι» της Ιταλίας, τον οποίο και κέρδισα. Ο διαγωνισμός ήταν για μαέστρους μέχρι και 40ετών και ήμουν ο μικρότερος. Εκτός από το πρώτο βραβείο κέρδισα και τα δύο ειδικά: το βραβείο του Κοινού και το βραβείο των Μελών του Οίκου. Επέστρεψα για μια εβδομάδα στην Ελλάδα και αμέσως έφυγα για τις σπουδές μου στην Αγία Πετρούπολη. Από τότε, βρίσκομαι στη Ρωσία.

– Από τα δυο σου χρόνια που έφυγες από την Μόσχα, μέχρι τα 19 σου που επέστρεψες έχουμε ένα κενό 17χρόνων. Φτάνοντας εδώ, αισθάνθηκες πως ήλθες σε μια ξένη χώρα ή σε ένα οικείο μέρος;
Ενδιαφέρουσα ερώτηση, γιατί είναι κάτι που με απασχολεί συχνά.   Όλα τα μέρη ήταν άγνωστα και ταυτόχρονα οικεία. Ακόμα νοιώθω κάποια μυστήρια συναισθήματα. Για παράδειγμα όταν ακούω ρώσικη παραδοσιακή μουσική είναι σαν να είναι δικό μου κομμάτι. Το παράξενο είναι πως ουδέποτε είχα ακούσει ρωσική παραδοσιακή μουσική.  Η ατμόσφαιρα, ο αέρας, αυτό που ακούς(και ας μην καταλαβαίνεις τι ακούς) έστω και αν είσαι βρέφος  σου αφήνουν σημάδια, τα οποία τα βρήκα φτάνοντας στην Ρωσία.

– Σε έχει «φτάσει» λοιπόν ο πατέρας σου καλλιτεχνικά μέχρι ενός σημείου και φτάνοντας στην Αγία Πετρούπολη που πηγαίνεις;
Στο επάγγελμα μας υπάρχουν κάποια βασικά πράγματα που σου μαθαίνουν και κάποια άλλα που οφείλεις να τα ανακαλύψεις μόνος σου για τον ίδιο σου τον εαυτό. Ο πατέρας μου, μου έδωσε τις βάσεις και μια πολύ καλή προσέγγιση για το επάγγελμα αυτό. Το ίδιο έκανε και ο δάσκαλός μου Γιούρι Σίμονοφ στην Αγία Πετρούπολη, ο οποίος μου μετέδωσε όλα όσα ήξερε. Αυτοί είναι οι δύο άνθρωποι που χάραξαν τα ιδεολογικά μου πιστεύω στο χώρο της διεύθυνσης ορχήστρας.

– Ποια είναι αυτά;
Ο μαέστρος πρέπει να είναι βαθύς, συναισθηματικός και αυτό που κάνει πρέπει να βγαίνουν από τα βάθη της ψυχής του. Πρέπει να δουλεύει σκληρά και να είναι αληθινός σαν άνθρωπος. Αυτή είναι η κατεύθυνση την οποία ακολουθώ και θα συνεχίσω να ακολουθώ σε όλη μου τη ζωή. Δεν είμαι ιδιοφυΐα. Ότι έχω κατακτήσει στο επάγγελμά μου είναι χάρη στην σκληρή δουλειά.  

– Το βιολί τελικά το εγκατέλειψες.
Όχι. Σπούδαζα παράλληλα διεύθυνση ορχήστρας, βιολί και βιόλα. Κάποια περίοδο σπούδαζα και κλασική κιθάρα. Παρόλο λοιπόν που είχα αποφασίσει πως θα σπουδάσω διεύθυνση ορχήστρας και γνώριζα πως θα φύγω στο εξωτερικό, ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στο βιολί και πήρα δίπλωμα από το Δημοτικό Ωδείο Πατρών. Οι γνώσεις μου στο βιολί αποτέλεσαν για εμένα ένα μεγάλο όπλο, το οποίο σήμερα το συναντώ στην πράξη.   Ξέρω πώς να «μιλάω με τα έγχορδα», τα οποία αποτελούν και το μεγαλύτερο μέρος της ορχήστρας. Επομένως όταν μπορείς να δουλέψεις με τα έγχορδα και να βγάλεις τον ήχο που θέλεις ή να τον τροποποιήσεις όπως εσύ θέλεις, τότε  έχεις ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα.  Ο πατέρας μου ίδρυσε την ορχήστρα Πατρών το 1991. Το να βρίσκεσαι από τα 5 σου χρόνια μέσα σε μια ορχήστρα και να μεγαλώνεις με τον ήχο των εγχόρδων είναι κάτι που σου αφήνει έναν ανεξίτηλο αποτύπωμα.

-Η ζωή σου στην Αγία Πετρούπολη πως ήταν;
Φανταστική. Αρχικά δυσκολεύτηκα να την καταλάβω. Ήλθα αντιμέτωπος με ένα  εντελώς διαφορετικό περιβάλλον από αυτό που είχα συνηθίσει, αλλά σιγά-σιγά άρχισα να την καταλαβαίνω. Άρχισα να αισθάνομαι την ατμόσφαιρα που έχει αυτή η πόλη, την οποία θα παρουσίαζα σαν ένα  «ζωντανό μουσείο».

– Οι εικόνες της Αγ. Πετρούπολης νομίζεις πως σε βοήθησαν και ως μαέστρο;
Αναμφίβολα. Νομίζω πως είναι μια από τις καλύτερες πόλεις στις οποίες μπορεί κάποιος να σπουδάσει μουσική. Έχουμε να κάνουμε με την τέχνη και το περιβάλλον στο οποίο ζούμε και αυτά που βλέπουμε γύρω μας, επηρεάζουν και διαμορφώνουν  την προσωπικότητα μας.  Ξέρεις τι είναι να κάνεις βόλτες στο Ερμιτάζ τις Κυριακές, στον Νέβα και στα κανάλια, να βλέπεις την αρχιτεκτονική; Ξέρεις τι είναι να πηγαίνεις στις αίθουσες συναυλιών, στις οποίες γνωρίζεις πως πριν 100-200χρόνια, εκεί ήταν οι ίδιοι οι συνθέτες τους οποίους εσύ σήμερα ερμηνεύεις; Όταν μπορείς να ψηλαφίσεις την ιστορία με τα χέρια σου, να την δεις, να την νιώσεις και να την μυρίζεις, αυτό το πράγμα σε επηρεάζει και σου αποκαλύπτει πράγματα και για την ρωσική μουσική.

– Με την κατάρρευση της ΕΣΣΔ χάθηκε ένα μέρος της παράδοσης στην κλασσική μουσική; 
Υπήρχε ο φόβος πως με την  κατάρρευση θα πλήττονταν  και οι τέχνες κάτι που δεν συνέβη. Παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του θεάτρου Μαριίνσκι. Εκείνη την περίοδο ήταν που άρχισε να εκτοξεύεται για να βρεθεί τα τελευταία χρόνια σε ένα πρωτόγνωρο επίπεδο για την ιστορία του. Αυτή τη στιγμή το θέατρο Μαριίνσκι αναγνωρίζεται ως ένα από τα σημαντικότερα θέατρα του κόσμου. Βρίσκεται σε ένα σημείο στο οποίο ουδέποτε είχε βρεθεί κατά το παρελθόν. Είναι στην κορυφή του! Ας μην όμως γελιόμαστε. Αυτό δεν έγινε από μόνο του. Είναι δημιούργημα του καλλιτεχνικού του διευθυντή και αρχιμουσικού Βαλέρι Γκέργκιεφ.  Όταν αναφέρομαι στο έργο του δεν αναφέρομαι «μόνο» στο μουσικό σκέλος. Εκτός από την Ιστορική Σκηνή που υπήρχε, ο άνθρωπος έφτιαξε την αίθουσα συναυλιών η οποία διαθέτη μια από τις καλύτερες ακουστικές του κόσμου, ενώ αυτή τη περίοδο κατασκευάζεται και η νέα σκηνή η οποία μάλιστα αναμένεται να ανοίξει το 2012. Με την διάλυση της ΕΣΣΔ κάποιοι έφυγαν. Κάποιοι άλλοι όμως έμειναν εδώ.

– Πριν λίγες ημέρες στην Μεγάλη Αίθουσα Τσαϊκοφσκι πήρες το βραβείο του  καλύτερου μαέστρου στην Ρωσία θα μας μιλήσεις για αυτή την στιγμή;
Ήταν η συναυλία των νικητών του Πανρωσικού Διαγωνισμού Μουσικής ο οποίος αναβίωσε ύστερα από σχεδόν 25 χρόνια, με εντολή του Βλαντίμιρ Πούτιν. Ουσιαστικά αποτελεί την συνέχεια του θρυλικού Πανσοβιετικού Μουσικού Διαγωνισμού ο οποίος σταμάτησε το 1988. Είναι μεγάλη τιμή για μένα.

– Ως δεύτερο έπαθλο ο Βαλέρι Γκέργκιεφ σου ζήτησε να διευθύνεις την ορχήστρα του στο Μαρίινσκι. Θα μας μιλήσεις για εκείνη την στιγμή.
Οι κύκλοι της ζωής. Ως φοιτητής παρακολουθούσα  όλες τις συναυλίες στο θέατρο Μαριίνσκι. Οι υπάλληλοι του θεάτρου με γνωρίζουν, με έβλεπαν τόσο συχνά και θεωρούσαν πως κάποια σχέση θα έχω με το θέατρο. Η ορχήστρα φυσικά το ίδιο. Πήγαινα και έβλεπα τις πρόβες του Γκέργκιεφ και μάθαινα. Άκουγα τις παρατηρήσεις του, προς τους μουσικούς. Ήμουν δηλαδή μια οικεία φυσιογνωμία. Ύστερα από πρόσκληση του Γκέργκιεφ βρέθηκα εκεί και διεύθυνα την ορχήστρα του στην κατάμεστη ολοκαίνουρια αίθουσα συναυλιών. Ο ταμίας τώρα έδινε εισιτήρια στους φίλους μου για να έλθουν να με δουν! Οι ταξιθέτριες που με ήξεραν ως σπουδαστή τώρα ανέβηκαν στην σκηνή και μου έδιναν λουλούδια και μου χαμογελούσαν δείχνοντας μου, ότι με θυμούνται.

– Είναι η μουσική πιο πλήρης από τις επτά τέχνες;
Η μουσική είναι μαγική. Δεν μπορείς ούτε να την δεις, ούτε να την πιάσεις.  Έναν πίνακα φτάνει να ανοίξεις τα μάτια σου και να σκεφτείς για να τον δεις. Το ίδιο κι ένα ποίημα για να το διαβάσεις. Βεβαίως  η ποίηση είναι πολύ κοντά στην μουσική γιατί ουσιαστικά και η μουσική είναι ποίηση.  Αυτό που θέλω να πω είναι πως η μουσική είναι ήχοι τους οποίους δεν φτάνει να ανοίξεις τα αυτιά σου για να τους ακούσεις. Εδώ ο εκτελεστής δηλαδή ο αναδημιουργός είναι απαραίτητος. Οι ήχοι αυτοί μπορούν να σε οδηγήσουν σε έναν άλλο «ανύπαρκτο κόσμο», ο οποίος δημιουργείται μόνον την στιγμή που ο αναδημιουργός ερμηνεύει. Αυτό είναι που κάνει την μουσική να ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες  τέχνες.

– Επανέρχομαι. Ένας ζωγράφος ή ένας γλύπτης έχει μπροστά του ή στο μυαλό του μια εικόνα ή ένα πορτραίτο και το αποτυπώνει η στον καμβά ή με τον πυλό. Το ίδιο και ένας σκηνοθέτης ή ένας συγγραφέας. Πόσο δύσκολο είναι για έναν συνθέτη, αντίστοιχες εικόνες, να τις μετατρέψει σε νότες.
Ήταν συνθέτες-ιδιοφυίες. Για εμένα είναι απίστευτο το να ακούς την μουσική του Βάγκνερ και να συνειδητοποιείς  πως «αυτό το μουσικό έργο το έχει γράψει ένας άνθρωπος». «Μιλούσε, έτρωγε, έπινε» όπως και εμείς. Και όμως έγραψε αυτά τα αριστουργήματα. Γι’ αυτό και πιστεύω ότι ο  μουσικός πρωτίστως πρέπει να σέβεται τον συνθέτη και να μην λησμονεί πως δεν παίζει για τον εαυτό του αλλά για χάρη της μουσικής. Με αυτό όμως δεν εννοώ πως ο μαέστρος κοιτώντας την παρτιτούρα πρέπει να βλέπει μόνον αυτά τα οποία είναι γραμμένα και τίποτε άλλο. Το λέω διότι υπάρχει και αυτή η άποψη. Στις περισσότερες περιπτώσεις βλέπουμε μόνο νότες και κάποιους χρωματισμούς, ειδικά σε έργα συνθετών που έζησαν τον 18ο αιώνα. Μια νότα όμως σκέτη, έχει τουλάχιστον δέκα διαφορετικούς τρόπους για να παιχτεί. Ο τρόπος με τον οποίον ερμήνευαν οι μουσικοί εκείνοι την περίοδο συνδεόταν με  μια συγκεκριμένη κουλτούρα ερμηνείας η οποία ήταν ευρύτερα αποδεκτή. Σήμερα οι άνθρωποι εκτελούν τα συγκεκριμένα έργα με άλλον τρόπο. Αυτό είναι φυσιολογικό. Ακόμη και οι λεγόμενες «αυθεντικές» εκτελέσεις ή τα «όργανα εποχής» δεν έχουν σε τίποτε να κάνουν με την λογική του «ό,τι δεν είναι γραμμένο – απαγορεύεται». Μπορούμε  να συνεισφέρουμε με την ερμηνεία μας στο έργο που είχε γραφτεί προκειμένου να λάβει σάρκα και οστά. Δεν θεωρώ λοιπόν ότι πρέπει να λέμε πως αυτές είναι οι νότες και τελείωσε. Τότε οι μουσική θα ήταν νεκρή. Όσο όμως πλησιάζουμε στην σύγχρονη εποχή παρατηρούμε όλο και πιο σαφής οδηγίες από τους συνθέτες. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο μαέστρος απλά πρέπει να τις ακολουθήσει πιστά. Για παράδειγμα ο Μάλερ και ο Ραχμάνινοβ, που παράλληλα  ήταν και μεγάλοι  μαέστροι και γνώριζαν αυτά τα προβλήματα, προσπάθησαν να καταγράψουν όσο το δυνατόν πιο αναλυτικά, με διάφορους τρόπους, το τι ακριβώς θέλουν έτσι ώστε να μην αφήνουν περιθώρια διαφορετικής ερμηνείας από εκείνη την οποία οι ίδιοι θα ήθελαν και με τον τρόπο αυτό να βοηθήσουν τον μαέστρο να έχει πλήρη και σαφή εικόνα. Ως μαέστροι, βρέθηκαν μπροστά στις παρτιτούρες του 18ου και 19ου αιώνα και χρειάστηκε να αντιμετωπίσουν αυτά τα προβλήματα. Έτσι, οι ίδιοι έδιναν το δικό τους στίγμα για το πως πρέπει να παιχτεί η κάθε νότα. Αυτές όμως είναι οι εξαιρέσεις. Εάν οι δύο αυτοί συνθέτες δεν έρχονταν αντιμέτωποι με τα προβλήματα τα οποία περιγράφω, δεν θα ένιωθαν και την ανάγκη τέτοιας αναλυτικής επεξήγησης.   Ως αναδημιουργοί οφείλουμε να βάλουμε το δικό μας συναίσθημα και να δημιουργήσουμε την δική μας ερμηνεία, εφόσον οι συνθέτες μας δίνουν αυτό το περιθώριο, προκειμένου να αναγεννηθεί το μουσικό έργο.

– Όταν ακούς μια συμφωνία, τι βλέπεις; Υπόθεση; Εικόνες;
Όχι ξεκάθαρα πραγματικές εικόνες, αλλά σίγουρα διακρίνεις  κάποια συναισθήματα. Όταν έρχεσαι στην μελέτη ενός μουσικού έργου, σαφώς δημιουργούνται κάποιες εικόνες μέσα σου και αυτός είναι κι ο καλύτερος τρόπος για να μελετήσεις την μουσική.

– Όταν είχα ρωτήσει τον διασημότερο ίσως πιανίστα στον κόσμο, Ντενίς Ματσούεφ, τον ρόλο που παίζουν οι γυναίκες στην δουλειά του, μου είχε πει πως όταν παίζει πιάνο η γυναικεία παρουσία τον ντοπάρει.
Στην δική μου περίπτωση νομίζω πως περισσότερο μου αποσπά την προσοχή παρά με βοηθάει να εκφραστώ και να αισθανθώ την μουσική έτσι όπως θα ήθελα. Πρέπει όμως να σου πω, ότι η άποψη που θα ακούσω και η υποστήριξη που θα δεχτώ από μια έξυπνη γυναίκα κατά την διάρκεια της προετοιμασίας μου, μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο για το τελικό αποτέλεσμα..

– Τα επόμενα καλλιτεχνικά σου σχέδια ποια είναι;
Τον Μάρτιο και τον Απρίλιο θα εμφανιστώ σε διάφορες Ρωσικές πόλεις διευθύνοντας τις τοπικές συμφωνικές ορχήστρες. Τον Μάιο έχω δυο μεγάλες συναυλίες πάλι στην Αγία Πετρούπολη. Η πρώτη είναι στις  23 Μαΐου στο Θέατρο του Ερμιτάζ με την ομώνυμη ορχήστρα και στις 29 Μαΐου στην Μεγάλη Αίθουσα της Φιλαρμονικής της Αγίας Πετρούπολης όπου θα διευθύνω την ομώνυμη ορχήστρα. Είναι μεγάλη τιμή για εμένα διότι στην συγκεκριμένη αίθουσα είναι απερίγραπτα δύσκολο να λάβει κάποιος πρόσκληση για να διευθύνει. Αν μπούμε στην διαδικασία να μιλάμε για την ενέργεια που έχει, νομίζω πως δεν θα σταματήσουμε ποτέ να μιλάμε. Ποιους να πρωτοθυμηθούμε τον  Σοστακόβιτς; Τον  Μραβίνσκι που διεύθυνε εκεί για 40 χρόνια ή τον  Γιούρι  Τεμιρκάνοφ ο οποίος είναι ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της, τα τελευταία 20.

– Ροκ ή τζαζ μπορείς να ακούσεις;
Συνειδητά δεν θα άκουγα ούτε τζαζ ούτε ροκ, πόσο μάλλον ποπ μουσική . Εκτός από την κλασσική αγαπάω την παραδοσιακή μουσική διαφόρων χωρών. Ιδιαίτερα βέβαια Ελληνική και Ρωσική.

– Εκτός από την μουσική και τον αθλητισμό τι άλλο αγαπάς;
Την Λογοτεχνία, μου αρέσει πολύ ο Ντοστογιέβσκι και ο Παπαδιαμάντης, από ποιτές ο Καβάφης και ο Πούσκιν, ο οποίος έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην ρωσική λογοτεχνία. Επίσης αγαπώ το θέατρο. Από τις τραγωδίες του Σοφοκλή μέχρι τα θεατρικά έργα του Τσέχοφ. 

– Η κατάσταση στην Ελλάδα, σε στενοχωρεί, σε προβληματίζει, σε φοβίζει;
Περισσότερο με στενοχωρεί και με προβληματίζει, παρά με φοβίζει. Δεν ξέρω ποια θα είναι η κατάληξη, ελπίζω όμως ότι όπως και στο παρελθόν η Ελλάδα έτσι και τώρα θα βγει νικήτρια γιατί πραγματικά η κατάσταση είναι εξαιρετικά δύσκολη.

– Αγαπημένοι σου συνθέτες;
Είναι πάρα πολλοί, αλλά πρώτους θα ονόμαζα τους Τσαϊκόφσκι, Ραχμάνινοφ, Μούσοργκσκι, Βάγκνερ, Ρίχαρντ Στράους και Κλωντ Ντεμπυσί. 

 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News