«Στην τέχνη μας, Κόστια, για μας που γράφουμε, για μας που παίζουμε δεν έχει σημασία η φήμη, ούτε η δόξα, ούτε τα όνειρα που κάναμε νέοι… σημασία έχει να μάθουμε να αντέχουμε.» (η Νίνα, στον «Γλάρο» του Α. Τσέχωφ)

Είναι σταθερή και παγκόσμια αξία, να είσαι αυτοδημιούργητος, ένας τίτλος τιμητικός, το μεγαλύτερο παράσημο. Και ταυτοχρόνως, μια από τις μεγαλύτερες συλλογικές μας αυταπάτες.
Η ιστορία είναι γεμάτη με σπουδαίους ανθρώπους που ξεκίνησαν άγνωστοι φτωχοί, ή εκτός κυκλωμάτων, από το πουθενά και αναγνωρίσθηκαν ως εξαιρετικά λαμπρές προσωπικότητες. Η ιστορία επίσης βρίθει προσωπικοτήτων που γεννήθηκαν και ανατράφηκαν σε προνομιακές συνθήκες και τις αξιοποίησαν στο λαμπρό μέγιστο. Βεβαίως οι δεύτεροι είναι συντριπτικά λιγότεροι, αφού οι επιτυχημένοι, οι προνομιούχοι, οι φέροντες αριστοκρατικούς τίτλους, ήταν πάντα στατιστικά, ελάχιστοι.

Ο Μέγας Αλέξανδρος γεννήθηκε κούκλος. Αθληταράς, ένα χρυσό βασιλόπουλο. Ο Ναπολέων Βοναπάρτης πάλι, καμία σχέση, ένα μισιακό κορσικανό βλαχάκι ήταν.
Η Λίζα Μινέλι και η Βανέσσα Ρέντγκρέϊβ, γεννήθηκαν σε «αριστοκρατικές» φαμίλιες του Χόλυγουντ και του Γουέστ Εντ. Ο Τσάρλι Τσάπλιν μεγάλωσε σε συνθήκες σε απόλυτης φτώχειας. Ο Κωνσταντίνος ο Μέγας ήταν ευγενέστατης καταγωγής Ρωμαίος αριστοκράτης. Ο Χίτλερ ήταν εντελώς αυτοδημιούργητος, Ο Χριστός ήταν «ο γιος του ξυλουργού». Ο Σιντάτρα, ένας ντελικάτος αριστοκράτης.

Βάζουμε τους ανθρώπους σε κλισέ, για να ξεμπερδεύουμε, να μη χρειάζεται να σκεφτόμαστε πολύ για κάθε περίπτωση. Το loser σελεμπριτόπαιδο που σβήνει σε μια γωνιά, με καμένο τον εγκέφαλο, έχει τη «μοίρα των παιδιών των διάσημων». Αλλά η Νάταλι Κόουλ, κόρη του Νάτ (Κίνγκ) Κόουλ, αφήνει μια συγκλονιστική ερμηνευτική διαθήκη. Της επιφύλαξε άραγε, λόγω κληρονομικού άστρου, κάποια ειδική μεταχείριση το «σύστημα»; Βλακείες. Το σύστημα θέλει να τα κονομήσει. Δεν νοιάζεται αν οι εισπράξεις προέρχονται από τη μουσικά γαλαζοαίματη Νάταλι, ή από την άγνωστη λαϊκή κοπελίτσα που λέγεται Εϊμι Γουάινχάουζ.

Βιαζόμαστε να «κατατάξουμε» από τεμπελιά, ίσως και κάποια ζήλεια. Συχνά φοράμε τα γεγονότα πάνω στα συμπεράσματα, αντί για το αντίθετο, επειδή έτσι μας βολεύει. Προσωπικώς, όταν ακούω να εκθειάζεται κάποιος ως «αυτοδημιούργητος», γίνομαι πολύ -πολύ καχύποπτη. Οχι επειδή δεν θαυμάζω τους αγωνιστές της ζωής, αλλά επειδή ο τίτλος αυτός καθίσταται εντελώς κενός, όταν υποκρύπτει φθόνο ταξικό ή προσωπικό. (Είναι πλούσιος; «Καλά, με τα λεφτά του μπαμπά του, γινόμουν κι εγώ». Καταστράφηκε; «Τι περίμενες, έτσι είναι τα πλουσιόπαιδα, άχρηστα».)

Μα δεν μπορεί όλα τα αντικρουόμενα συμπεράσματα να είναι «λογικά», αναλόγως πως μας συμφέρει. Στη δημιουργία, στον πολιτικό στίβο, στην επιστήμη, επιμένω πως κάθε άνθρωπος ξεκινάει με τα δικά του εφόδια και βαρίδια. Μου αρέσει να μαθαίνω λεπτομερώς τις ιστορίες, τις οικογενειακές δυναμικές, τα σόγια, τα «πριν» των ανθρώπων. Οχι για να επιβεβαιώσω βαρετές και προκατασκευασμένες αντιλήψεις, αλλά επειδή βρίσκω συναρπαστικό να μαθαίνω πώς έπαιξαν, οι ξεχωριστοί άνθρωποι, τα χαρτιά που τους μοίρασε η ζωή. Σπάνια ξεκινάς από φλος ρουαγιάλ ή από μαύρη πενταφυλλία. Σημασία για μένα έχει πώς παίζεις το «χέρι» στη συνέχεια. Και βεβαίως, τι πήρες και τι άφησες στο Μεγάλο Τραπέζι όταν – μοιραία και οριστικά- αποχωρήσεις.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News