1333
| Reuters/Shutterstock/Creative Protagon

Αθήνα-Αγκυρα: Αναμονή και προσδοκίες στην εποχή Τραμπ

Πιέρρος Ι. Τζανετάκος Πιέρρος Ι. Τζανετάκος 19 Ιανουαρίου 2025, 20:15
|Reuters/Shutterstock/Creative Protagon

Αθήνα-Αγκυρα: Αναμονή και προσδοκίες στην εποχή Τραμπ

Πιέρρος Ι. Τζανετάκος Πιέρρος Ι. Τζανετάκος 19 Ιανουαρίου 2025, 20:15

Προς την ίδια κατεύθυνση, με διαφορετικές προτεραιότητες, υπόρρητες και μη προσδοκίες αλλά και διακριτές ανησυχίες, στρέφουν το βλέμμα τους Αθήνα και Αγκυρα καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ αναλαμβάνει τα προεδρικά καθήκοντά του. Ο σχεδιασμός της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο από τη νέα διοίκηση, ειδικά σε μια περίοδο ανατροπών, επηρεάζει άμεσα τις θέσεις Ελλάδας και Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή, συνδιαμορφώνοντας παραλλήλως τις ισορροπίες όχι μόνο στις δύο πλευρές του Αιγαίου, αλλά και στο ιδιότυπο τρίγωνο Αθήνας-Αγκυρας-Ουάσινγκτον.

Στην ελληνική πρωτεύουσα επικρατεί η άποψη ότι, όσον αφορά την Ανατολική Μεσόγειο, ο επανεκλεγείς πρόεδρος θα ακολουθήσει τη στρατηγική που καθορίζεται τις τελευταίες δεκαετίες από το κατεστημένο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αμιγώς στη βάση των αμερικανικών συμφερόντων και υπό τους όρους που έχουν επιβληθεί μετά το ξέσπασμα των δύο πολέμων, στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία: η λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου λειτουργεί ως σταθερή δεύτερη γραμμή άμυνας υπέρ των Δυτικών συμφερόντων, αλλά και ως χώρος άμεσης ανάπτυξης των αμερικανικών και συμμαχικών ενόπλων δυνάμεων, δίνοντας στην Ουάσινγκτον το απαραίτητο στρατηγικό βάθος έως και τον Περσικό Κόλπο.

Στη σκέψη των υψηλόβαθμων αμερικανών διπλωματών η Ρωσία παραμένει βασικός αντίπαλος των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ευρασία, πολλώ δε μάλλον σήμερα, που με πυρήνα τη Μόσχα αναπτύσσεται μια δυναμική αντιαμερικανική συμμαχία, περιλαμβανομένων του Ιράν και της Κίνας. Η πάγια αυτή λογική, ταυτισμένη σε μεγάλο βαθμό με τα χαρακτηριστικά της ατλαντικής εξωτερικής πολιτικής την περίοδο του Ψυχρού Πόλεμου, δεν ανατρέπεται εύκολα: το Δυτικό σύστημα ασφαλείας είναι αδύνατο να αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη. Αρα, λοιπόν, οι παράγοντες που δρουν στην Ανατολική Μεσόγειο με γνώμονα την εξασφάλιση της ειρήνης και της σταθερότητας της ευρύτερης περιοχής θα στηριχθούν έτει περαιτέρω από την Ουάσινγκτον.

Ο παράγοντας Μάρκο Ρούμπιο

Ενα από τα πρωτεύοντα διακυβεύματα για την ελληνική διπλωματία είναι να ανοίξει δίαυλο επικοινωνίας με τo περιβάλλον του νέου υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Μαρκ Ρούμπιο, ο οποίος, ως ένας από τους πλέον μετριοπαθείς πολιτικούς που θα στελεχώσουν την κυβέρνηση Τραμπ, υιοθετεί σε μεγάλο βαθμό τις θέσεις του Στέιτ Ντιπαρτμεντ για την Ανατολική Μεσόγειο – ήταν άλλωστε αυτός από την πλευρά των Ρεπουμπλικάνων που το 2019, μαζί με τον Μενέντεζ, προώθησε στο Κογκρέσο το East Med Act, αναδεικνύοντας Ελλάδα και Κύπρο, μαζί φυσικά με το Ισραήλ, ως τους κατεξοχήν ισχυρούς συμμάχους της Ουάσινγκτον στο καίριο σταυροδρόμι μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Παραλλήλως, στο Υπουργείο Εξωτερικών έχει εμπεδωθεί η αντίληψη ότι η συμμετοχή στα συνεργατικά σχήματα της Ανατολικής Μεσογείου πρέπει να προωθηθεί πιο ενεργά. Μετά τη Σύνοδο Κορυφής Ελλάδας-Κύπρου-Αιγύπτου, όπου μεταξύ άλλων συμφωνήθηκαν κοινές θέσεις και έναντι μιας πιθανής οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, στόχος της Αθήνας –όπως είχε σημειωθεί στο Protagon– είναι η εκ νέου ενεργοποίηση του 3+1 με τη συμμετοχή Κύπρου και Ισραήλ, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ.

Αν η στήριξη αυτού του σχήματος από τον Μαρκ Ρούμπιο θεωρείται σχεδόν δεδομένη, ανεξαρτήτως του μέλλοντος του East Med, η στάση του προέδρου Τραμπ αποτελεί ακόμα ερωτηματικό. Διπλωματικές πηγές από την Αθήνα με άριστη γνώση των εξελίξεων έλεγαν, πάντως, στο Ρrotagon ότι ο Λευκός Οίκος θα δώσει βάση και στις πολυμερείς συνεργασίες, ειδικά με την παρουσία του Ισραήλ.

Ιδιαίτερη σημασία στις εξελίξεις θα διαδραματίσει ο βαθμός επιρροής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Συμβουλίου Ασφαλείας στον πρόεδρο Τραμπ. Αντιστοίχως, αναμένεται και το στίγμα του νέου Συμβούλου Ασφαλείας του Λευκού Οίκου, Μάικ Γουόλτς, ο οποίος πάντως συγκαταλέγεται στα στελέχη με περισσότερο «ριζοσπαστική» σκέψη σε σχέση με τις επικρατούσες απόψεις των αμερικανών διπλωματών.

Η συνεργασία με τη Σαουδική Αραβία

Σε παράλληλο επίπεδο, η ελληνική κυβέρνηση δίνει έμφαση στην αναθέρμανση των σχέσεων με τους ισχυρούς του αραβικού κόσμου και δη με τη Σαουδική Αραβία. Οι δύο πλευρές προωθούν πλέον τη συνεργασία τους σε στρατηγικό επίπεδο, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να αναδεικνύει στο πλαίσιο του πρόσφατου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας το Ριάντ ως «παίκτη-κλειδί για τη σταθερότητα και την ευημερία σε ολόκληρη την περιοχή». Η Σαουδική Αραβία αποκτά για την Αθήνα επιπλέον ξεχωριστή διπλωματική σημασία, τόσο διότι θα αποτελεί τον βασικό συνομιλητή του Τραμπ στη Μέση Ανατολή, όσο και επειδή αντιστρατεύεται μια ραγδαία εξάπλωση της τουρκικής επιρροής στη Συρία.

Αλλωστε, χωρίς την έγκριση της Σαουδικής Αραβίας είναι εξαιρετικά δυσχερές να προχωρήσει οποιουδήποτε είδους επαναχάραξη των ισορροπιών στην ευρύτερη περιοχή. Εκτός αυτών, πρέπει να υπενθυμιστεί ότι σε περίπτωση που ο Τραμπ επιχειρήσει την αναβίωση των Συμφωνιών του Αβραάμ, αυτή που εκκρεμούσε ήταν η σύγκλιση μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας. Μια τέτοια εξέλιξη –δυσχερής προς το παρόν λόγω του Παλαιστινιακού– θα βρει την Ελλάδα σε επικοινωνία με τους δύο βασικούς εταίρους του Τραμπ στη Μέση Ανατολή.

Οπως επισημαίνει στο Ρrotagon ανώτερο κυβερνητικό στέλεχος που ταξίδεψε μαζί με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στην αραβική χώρα, «η συνεργασία είναι εξαιρετικά επωφελής, σε αμοιβαίο επίπεδο, και ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο έχουμε το πιο ανεπτυγμένο διμερές σχήμα απ’ ό,τι με οποιονδήποτε άλλο εταίρο, με σταθερή δομή και μηχανισμό που παράγει απτά αποτελέσματα».

Οσον αφορά τα Ελληνοτουρκικά, με δεδομένα αφενός ότι η νέα αμερικανική διοίκηση ουδέν επιθυμεί να ακούσει περί πιθανού νέου μετώπου στην Ανατολική Μεσόγειο και αφετέρου ότι η Τουρκία θα παραμείνει απολύτως συγκεντρωμένη στον έλεγχο των εξελίξεων στη Συρία, αυτό που αναμένει η Αθήνα είναι η διατήρηση των ήπιων τόνων, παρά το γεγονός ότι, όπως αποδείχθηκε κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, η Αγκυρα δεν έχασε καμία ευκαιρία ανάδειξης της αναθεωρητικής στρατηγικής της εις βάρος των ελληνικών συμφερόντων.

Εκ των πραγμάτων, πάντως, προκύπτει ότι η Τουρκία θέτει σε δεύτερη μοίρα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις – όπως λέει έμπειρος έλληνας διπλωμάτης με θητεία σε ανώτατο επίπεδο «οι Τούρκοι παίζουν σε άλλο ταμπλό με τη Συρία, δεν πρόκειται να ασχοληθούν με την Ελλάδα». Είναι χαρακτηριστικό ότι την ώρα που ο σύρος υπουργός Εξωτερικών επισκέπτεται την Αγκυρα, ακόμα δεν έχουν ξεκινήσει οι συζητήσεις μεταξύ των δύο υπουργείων Εξωτερικών προκειμένου να καθοριστεί η ημερομηνία διεξαγωγής του επόμενου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας.

Μπορεί η διάθεση της Αθήνας να είναι υπέρ της απρόσκοπτης συνέχειας της επικοινωνίας με την Αγκυρα, είναι όμως φανερό ότι πλέον καμία από τις δύο πλευρές δεν βιάζεται για την επόμενη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν. Εν τω μεταξύ, τουλάχιστον έως τις αρχές Μαρτίου, όταν και θεωρητικά θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί η επίσκεψη του έλληνα Πρωθυπουργού στην Αγκυρα, τα χρονοδιαγράμματα αρχίζουν να μοιάζουν ασφυκτικά. Ουδείς μπορεί να βγάλει από την εξίσωση και τις εσωτερικές υποχρεώσεις κάθε κυβέρνησης, ενώ την ίδια ώρα βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαβουλεύσεις για τη σύγκληση της άτυπης πενταμερούς για το Κυπριακό.

Τα όρια της σχέσης Τραμπ-Ερντογάν

Αν, πάντως, κάποιος θα έχει ενεργά μέτωπα με τον πρόεδρο Τραμπ, αυτός δεν είναι άλλος από τον Ταγίπ Ερντογάν. Παρά το γεγονός ότι ο αμερικανός πρόεδρος έχει αναφερθεί ήδη δύο φορές δημοσίως με θετικά λόγια στον τούρκο ομόλογό του, η προσέγγιση των δύο πλευρών όσον αφορά το μέλλον της Μέσης Ανατολής και ιδιαίτερα της Συρίας είναι σε μεγάλο βαθμό αντιθετική. Οι εισηγήσεις που δέχεται ο Τραμπ από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είναι να συνεχιστεί απρόσκοπτα η στήριξη των Κούρδων, ενώ την ίδια ώρα η Τουρκία μάχεται εναντίον τους, προς το παρόν δι’ αντιπροσώπων, στη βόρεια Συρία, συγκεντρώνοντας παραλλήλως δικές της ένοπλες δυνάμεις στα νότια σύνορά της.

«Η αμερικανική διοίκηση θα διατηρήσει ενεργούς τους Κούρδους, κυρίως για να έχει τρόπο μόχλευσης μιας ανεξέλεγκτης Τουρκίας στη Συρία» λέει στο Protagon ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Παν. Αθηνών Παναγιώτης Τσάκωνας, αναδεικνύοντας παραλλήλως την κομβική διάσταση της αποτροπής μιας πιθανής επανεμφάνισης της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας, ζήτημα που απασχολεί εντόνως την αμερικανική κοινή γνώμη στο εσωτερικό.

«Ο Λευκός Οίκος δεν θέλει σε καμία περίπτωση να διανοηθεί ότι θα προκύψει ανασύσταση του Ισλαμικού Κράτους» υποστηρίζει ο κ. Τσάκωνας, υπενθυμίζοντας ότι οι Κούρδοι είναι αυτοί που έχουν στο έδαφος της Συρίας τα κλειδιά των φυλακών όπου κρατούνται χιλιάδες τρομοκράτες. Πάντως, τόσο ο Ερντογάν όσο και ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, δεν χάνουν ευκαιρία να καλέσουν τους Αμερικανούς στη δική τους γραμμή: αυτός που πρέπει να στηριχθεί είναι η σύμμαχος στο ΝΑΤΟ Τουρκία και όχι η κουρδική τρομοκρατία.

Χιλιάδες σελίδες έχουν ήδη γραφτεί, ακόμα περισσότερα είναι αυτά που έχουν ειπωθεί για την νέα προεδρία Τραμπ. Μετά την 20ή Ιανουαρίου θα αρχίσει σταδιακά να αποδεικνύεται τι τελικά θα εφαρμοστεί και τι θα μείνει δια παντός στη σφαίρα της φαντασίας. Τόσο στο εσωτερικό των ΗΠΑ όσο, κυρίως, και σε διεθνές επίπεδο, ειδικά στις μεγάλες κρίσεις που ταλανίζουν τον πλανήτη.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News

Διαβάστε ακόμη...

Διαβάστε ακόμη...