Tα επικοινωνιακά πλήγματα κατά του «εχθρού» δεν χρειάζεται να σχεδιαστούν από κεντρικό επιτελείο. Oποιος έχει κινητό τηλέφωνο στο χέρι ή είναι καλός στο photoshop αποτελεί εν δυνάμει ασύμμετρη επικοινωνιακή απειλή. Αλλά στις μέρες μας, πολλές φορές δεν έχει σημασία τι βλέπεις, αλλά τι πιστεύεις
Tα επικοινωνιακά πλήγματα κατά του «εχθρού» δεν χρειάζεται να σχεδιαστούν από κεντρικό επιτελείο. Oποιος έχει κινητό τηλέφωνο στο χέρι ή είναι καλός στο photoshop αποτελεί εν δυνάμει ασύμμετρη επικοινωνιακή απειλή. Αλλά στις μέρες μας, πολλές φορές δεν έχει σημασία τι βλέπεις, αλλά τι πιστεύεις
Το βίντεο μεταφέρει εικόνα από την τουρκική πλευρά των συνόρων. Ενας άνδρας κρατάει παιδί πάνω μία μικρή εστία φωτιάς. Σκοπός του είναι ο καπνός να εξουδετερώσει τα δακρυγόνα που ρίχνονται εκείνη τη στιγμή και από τις δύο πλευρές των συνόρων. Ωστόσο, η εμφάνιση του βίντεο στην ελληνική κοινωνική δικτύωση οδήγησε σε άλλη ερμηνεία: θέλουν να προκαλέσουν δάκρυα στο παιδί για να το φέρουν μπροστά στις κάμερες.
Απίστευτο. Προσπαθούν να κάνουν τα παιδιά τους να κλάψουν, και τρέχουν στις κάμερες για να δείξουν τι περνάνε. Ρε ουστ από εδώ. pic.twitter.com/bNrUPvbMGS
Σε ενημερωτική εκπομπή προβάλλονται πλάνα με ανθρώπους που προσπαθούν να σκαρφαλώσουν ένα συρματόπλεγμα και απωθούνται βιαίως από αστυνομικούς οι οποίοι σίγουρα δεν είναι Ελληνες – μπορείς να το καταλάβεις από στις στολές. Τα πλάνα ήταν από την Ειδομένη, το 2015. Ο σταθμός μετέδωσε ότι οι εικόνες είναι από τον Eβρο. Ήταν λάθος που έγινε από το άγχος της άμεσης ανταπόκρισης στις απαιτήσεις της δημοσιογραφικής κάλυψης.
Μία γυναίκα από την Αφρική βγαίνει από τη βάρκα στη Λέσβο. Πέφτει στα γόνατα, προσεύχεται και κλαίει. Η φωτογραφία είναι του γνωστού φωτορεπόρτερ Μάριου Λώλου, ενός ανθρώπου που υπηρετεί με επιμονή, ήθος και εντιμότητα το ρεπορτάζ.
Ταυτόχρονα όμως με τη φωτογραφία, στα social media διακινείται και βίντεο που δείχνει τους φωτογράφους γύρω από τη γυναίκα. Το βίντεο αναπαράγεται με την εύκολη ερμηνεία: αφού υπάρχουν τόσοι φωτογράφοι, η γυναίκα ποζάρει και το βίντεο είναι στημένο από τις ΜΚΟ.
Κυκλοφορεί και άλλο βίντεο που δείχνει έναν μετανάστη να κολυμπάει απελπισμένος δίπλα στη στεριά, από τη βάρκα του πετούν νερό για να δημιουργήσουν τεχνητό κυματισμό, ενώ κάποιος κινηματογραφεί. Και εσύ το βλέπεις και δεν είσαι σίγουρος. Είναι στημένη σκηνή από ΜΚΟ ή από κάποιον που θέλει να εκθέσει τις ΜΚΟ; Δεν βγάζεις άκρη.
Ο Ερντογάν είπε ότι οι ελληνικές δυνάμεις ασφαλείας σκότωσαν δύο μετανάστες. «Είναι fake news» απαντά η ελληνική πλευρά. Ενας τρίτος, αντικειμενικός παρατηρητής θα βρεθεί σε δίλημμα για το ποιος λέει αλήθεια και ποιος ψέματα. Αλλωστε, αυτός είναι ο κύριος στόχος σε έναν επικοινωνιακό πόλεμο, η διεθνής κοινή γνώμη. Και εν προκειμένω θα είχε ενδιαφέρον να μάθουμε ποιος κέρδισε τις εντυπώσεις. Η Τουρκία με τα παιδάκια και τους «νεκρούς» ή η Ελλάδα με τις εικόνες των «εισβολέων» που εκτοξεύουν δακρυγόνα;
Θα μου πείτε ότι όλα αυτά είναι γνωστά εδώ και αιώνες, η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα και ότι στον επικοινωνιακό πόλεμο μία ψηφίδα μπορεί να καλύψει ή να διαστρεβλώσει ολόκληρη την εικόνα. Ωστόσο η κρίση στα ελληνικά σύνορα μας επιτρέπει να βγάλουμε και μερικά νέα συμπεράσματα.
Πρώτον, τα επικοινωνιακά πλήγματα κατά του «εχθρού» δεν χρειάζεται απαραιτήτως να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν από κάποιο κεντρικό επιτελείο. Οποιος έχει κινητό τηλέφωνο στο χέρι ή είναι καλός στο photoshop μπορεί να αποτελέσει μία εν δυνάμει ασύμμετρη επικοινωνιακή απειλή.
Δεύτερον, αν κάποτε μία φήμη μπορούσε να σέρνεται για μέρες και να μετατρέπεται σε φόβο ή οργή, στους καιρούς μας ζει ελάχιστα, συνήθως μερικές ώρες. Το ψέμα έχει πλέον πιο κοντά ποδάρια.
Τρίτο και κυριότερο, αντιλαμβανόμαστε ότι, όλο και πιο συχνά, δεν έχει σημασία τι βλέπεις, αλλά τι πιστεύεις. Ακόμα και η ατράνταχτη αλήθεια μπορεί να αμφισβητηθεί ως fake news.
