Παρακολουθώ την πόλωση στην ψηφιακή δημόσια σφαίρα με αφορμή την τραγική απόπειρα διέλευσης του Εβρου από την ομάδα των Σύρων και τον θάνατο ενός άτυχου παιδιού.

Η υπόθεση είχε εξαρχής πολλές ασάφειες και αντιφάσεις, γεγονός που έδωσε το απαραίτητο οξυγόνο για να θεριέψουν οι φλόγες της ιδεολογικής αντιπαράθεσης. Εξάλλου, το Προσφυγικό – Μεταναστευτικό είναι ένα κατ’ εξοχήν θέμα υψηλής φόρτισης, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς.

Μου έκανε εντύπωση ότι οποιαδήποτε αναφορά, από οποιαδήποτε πηγή, γινόταν αμέσως αφορμή μιας λυσσώδους αντιπαράθεσης από ανθρώπους που δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν τα γεγονότα και απλώς αναπαρήγαν φανατικά «πληροφορίες» που έμοιαζαν από μακριά προβληματικές. Δεν θα μπω στην ουσία της υπόθεσης, η οποία έχει αρχίσει κάπως να ξεκαθαρίζει, καθώς προκύπτει ότι οι τραγικοί πρωταγωνιστές της δεν βρίσκονταν σε ελληνικό έδαφος όταν οι διαδικτυακοί τους φίλοι ωρύονταν επ’ αυτού, οι τουρκικές δυνάμεις έπαιξαν το πάγιο παιχνίδι τους και κάποιοι γνωστοί οργανισμοί που έχουν συνδέσει την ύπαρξή τους με την ανθρωπιστική κρίση του Προσφυγικού έκαναν αυτό που ήξεραν καλύτερα.

Κρατώ ακόμα πολλές επιφυλάξεις επί του θέματος, διότι η σκοτεινή αυτή υπόθεση παραμένει θολή, τουλάχιστον στα μάτια μου. Θα μείνω όμως στον αντικατοπτρισμό της ή, για την ακρίβεια, στην παραμόρφωσή της στον ψηφιακό κόσμο. Πρόκειται για μια συνηθισμένη συνθήκη, που –όμως– έχω την αίσθηση ότι έχει ενταθεί περισσότερο. Εικάζω ότι στον δρόμο προς τις εκλογές, η ένταση αυτή θα κορυφωθεί. Και αν ισχύει η δέσμευση του Πρωθυπουργού για εκλογές στο τέλος της τετραετίας, έχουμε πολύ δρόμο ακόμα και θα πρέπει να διαχειριστούμε ως κοινωνία την τοξικότητα η οποία αναδύεται από την ψηφιακή αρένα, ώστε να μην φτάσουμε στις κάλπες σε κατάσταση ομαδικής παράκρουσης. Διότι, εκτός των άλλων, δεν παράγεται και τόσο ουσιαστικό πολιτικό αποτέλεσμα. Μη νομίζετε δηλαδή ότι η μάχη των τρολ αναδιαμορφώνει εύκολα ένα εκλογικό τοπίο. Οπότε είναι και λίγο άδικος κόπος όλη αυτή η νοσηρή διαδικτυακή αντιπαράθεση.

Από τα στοιχεία της πανευρωπαϊκής έρευνας που κάναμε στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου (ΚΕΔΕΠΟΔ) σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πολιτικών Ιδρυμάτων (ENOP) προκύπτει ότι η επίδραση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι τόσο καθοριστική στην διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος όσο νομίζουμε.

Πράγματι διαμορφώνεται ένα κλίμα το οποίο όμως δεν σχετίζεται σε τέτοιο βαθμό με την εκλογική απόφαση των ψηφοφόρων, που παραμένει μια πιο σύνθετη διαδικασία.

Το φαινόμενο της ψηφιακής φούσκας (δηλαδή το ψηφιακό περιβάλλον που περιλαμβάνει κυρίως ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα και τοποθετήσεις) ενισχύει την πόλωση, έστω και σε μικροκλίμακες, και περιορίζει τη δυνατότητα κατανόησης της άλλης πλευράς. Ο διχασμός προκαλεί έναν φαύλο κύκλο πολιτικής αντιπαράθεσης, περιορίζοντας τα περιθώρια διαλόγου και συμβιβασμού, που είναι πολύτιμα για την αναβάθμιση της ποιότητας της σύγχρονης δημοκρατίας.

Αξίζει, βεβαίως, να επισημανθεί ότι πολλές φορές το φαινόμενο αποτελεί τρικυμία σε ποτήρι, καθώς η ίδια η φούσκα περιορίζει την έκτασή του. Σε σημαντικό βαθμό, οι ίδιες ιδέες ανακυκλώνονται στους ίδιους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν ήδη διαμορφώσει μια δεδομένη άποψη. Για να το πω απλά: Οι οπαδοί εμψυχώνονται, ίσως και φανατίζονται με τα ψηφιακά γκολ, αλλά το τελικό σκορ δεν επηρεάζεται. Μόνον χαίρεται η διαδικτυακή κερκίδα.

Η συσπείρωση των πιο φανατικών δεν λειτουργεί μηχανιστικά ως εκλογικός μαγνήτης. Ετσι, παρότι διαπιστώνεται αύξηση της δημόσιας συζήτησης πολιτικών ζητημάτων καταγράφεται ολοένα και μεγαλύτερη περιχαράκωση των ομοϊδεατών χρηστών του διαδικτύου. Η πλειοψηφία προτιμά να παραμένει άνετα στα μετόπισθεν, αφήνοντας την ιδεολογική αντιπαράθεση σε λίγους παθιασμένους ή στους επαγγελματίες του είδους.

Είναι προφανές ότι στον πόλεμο των διαδικτυακών χαρακωμάτων τον τόνο δίνουν οι μισθοφόροι, εξ ου και τελικά το αποτύπωμα στην κοινωνία είναι αναντίστοιχα περιορισμένο σε σχέση με αυτό που δείχνει στα trends. Μπορεί να δημιουργούν εντυπώσεις στους πραγματικούς χρήστες, αλλά δεν τους αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο προτίθενται να ψηφίσουν.

Δεν υποβαθμίζω τον πολιτικό ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην προώθηση της διαφάνειας, της αλληλεπίδρασης κ.ο.κ. Επισημαίνω ότι τα στοιχεία της έρευνας, τουλάχιστον αυτής που κάναμε επί πενταετία σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, δείχνουν ότι η τάση είναι τα social media περισσότερο να επιβεβαιώνουν και να ενισχύουν μια πολιτική άποψη σε αυτούς που ήδη την ενστερνίζονται, παρά να την ανατρέπουν στον βαθμό που να επηρεάζεται η επιλογή τους στην κάλπη.

Πιστεύω δηλαδή ότι, παρά ταύτα, η ύπαρξη των social media είναι πολύτιμη για την ανάπτυξη του πολιτικού διαλόγου, εξ ου και παραμένει κεντρικό ζητούμενο η βέλτιστη αξιοποίησή τους για τον εκσυγχρονισμό της δημοκρατίας – ώστε να επιτυγχάνονται ακριβέστεροι αντικατοπτρισμοί και λιγότερες πολιτικές παραμορφώσεις.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News