Προ ημερών βρέθηκα σε ένα επαρχιακό βιβλιοχαρτοπωλείο. Από αυτά τα κομψά και ενημερωμένα, που τις πρώτες φθινοπωρινές ημέρες γίνονται το κέντρο του μικρού τους κόσμου. Ενώ περιμένω στην ουρά για το ταμείο, παρατηρώ μια συμπαθητική γιαγιά δίπλα μου. Συνομιλεί στο FaceTime, υποθέτω, με την εγγονή της. «Σου είπα, είναι πιο πέρα». Λαθροκοιτάζω στην οθόνη του smartphone, η μικρή ανήκει σαφώς στην ηλικιακή γκάμα 12+. «Σου είπα πιο πέρα. Είναι η κοραλί…». Η γιαγιά προσπαθεί επί ματαίω να εντοπίσει την σχολική τσάντα –τυγχάνει το κατάστημα να την έχει τοποθετήσει στις πιο ψηλές προθήκες– υπακούοντας στις επιτακτικές εντολές της νεαρής φράου. «Πιο πέρα. Oχι αυτή λέμε, την κοραλί». Συμπονώ νοερά τη φτωχή γυναίκα με τα λευκά μαλλιά και τη μαύρη, πολυκαιρισμένη τσάντα, που περιέχει το κατοστάρι από τη σύνταξη που προορίζεται για τον trendy σχολικό εξοπλισμό της εγγονής. Βγαίνοντας, λέω μέσα μου σε άπταιστην ελληνικήν: «Spoiled brat» (σε απλή απόδοση «κακομαθημένο βρωμόπαιδο»).

Φέτος το καλοκαίρι συνάντησα πολλές. Νεαρές, αιθέριες υπάρξεις, οι οποίες περιδιαβάζουν τον κόσμο με το τρίπτυχο των κ: «κινητό», «καλά, πας καλά; », «κωλοπαιδισμός». Πρόκειται ως επί το πλείστον για νεαρά κορίτσια (12+), ανεξαρτήτως κοινωνικής τάξεως (την ίδια ψυχοσύνθεση και, λίγο πολύ, το ίδιο αμπαλάζ , θα συναντήσεις και στο Μπουρνάζι και στην Κηφισιά και στη Νέα Σμύρνη), με το ίδιο σορτς, τα πολύ μακριά ίσια μαλλιά, και το ίδιο και απαράλλαχτο μη-με αποσπάς- από το smartphone -μου ύφος στελέχους πολυεθνικής στα όρια του burnout. Τα κορίτσια της Generation Z, αυτές οι εκκολαπτόμενες μαντμουαζέλες με τον αέρα περπατημένης σαρανταπεντάρας στο λιμάνι της Σιγκαπούρης, περιφέρουν μια εφηβεία φτιαγμένη από Netflix, ψεύτικα νύχια και «OMG, μου τελείωσαν τα δεδομένα». Τρελαίνονται να κόβουν βόλτες στην Ερμού και στο «Mall», σου κάνουν διάλεξη για το αγαπημένο σου ροκ συγκρότημα (αυτές που μετά βίας θυμούνται τον 20ο αιώνα), μαραζώνουν χωρίς Wifi , ονειρεύονται να γίνουν influencers. Aν είσαι γονέας, απλά καλείσαι να αποδεχθείς την μετάλλαξη της μέχρι πρότινος χαριτωμένης και ευφυούς κορούλας σου σε ναρκισσευόμενο σαχλοκούδουνο, που όταν δεν κάνει αρειμανίως bingeing, θέλει να πουλήσει τα περσινά μπλουζάκια της στο Instagram (για να βγάλει λεφτά και να αγοράσει καινούργια). Οι γονείς διδύμων (με αγόρι και κορίτσι) σχεδόν σοκάρονται με τη χαοτική διαφορά ανάμεσα στα δύο αδέλφια σε αυτήν την ηλικία.

Εχοντας εισπράξει όλη αυτήν την ακατάσχετη υπερανάλυση περί συμπτωμάτων και σταδίων της εφηβείας, οι γονείς έχουν μετατραπεί σε φοβισμένους και άβουλους κηδεμόνες-ξενοδόχους-κολλητούς που είτε τρέχουν σε παιδοψυχιάτρους, είτε εισπράττουν σκληρό bullying (ακόμα και δημοσίως). Αρκεί, βέβαια, η νεαρά να είναι καλή μαθήτρια. Γιατί οι ακαδημαϊκές επιδόσεις είναι πολύ πιο σημαντικές από οτιδήποτε άλλο. Είναι κάτι που ακούς συχνά σε παρέες με γονείς εφήβων. Από τη στιγμή που οι βαθμοί της είναι καλοί ή θριαμβεύει στο open class του μπαλέτου, δεν πειράζει , το ότι έχει φτάσει να σε διαολοστέλνει στο σπίτι, δεν έχει και τόση, βρε παιδί μου, σημασία. Εφηβεία περνάει, θυμήσου τον εαυτό σου στην ηλικία της, κοκ…

Στο όνομα μιας θεωρητικοποιημένης στο έπακρον εφηβείας, σχεδόν όλα συγχωρούνται (προσωπικώς, ουδέποτε θυμάμαι τον πατέρα μου να λέει «Αφησε το παιδί, έχει νεύρα, είναι στην εφηβεία»). Οι ειδικοί συνιστούν να έχεις υπομονή, είναι μία περίοδος που θα περάσει. Μόνο που πλείστες νέες έρευνες καταδεικνύουν ότι η εφηβεία, όχι απλά παρατείνεται (μέχρι τα 25 και βάλε), αλλά σχεδόν εγκαθιδρύεται στην ενήλικη ζωή. Ισόβιος, δηλαδή, ο προαναφερθείς κωλοπαιδισμός;

Μια ειδοποιός διαφορά με το παρελθόν: παλιά αυτές οι Απαισιότατες ήταν λίγες και δακτυλοδεικτούμενες (παραδέχομαι, όχι τόσο politically correct , αλλά αν μη τι άλλο, όταν παραφερόσουν ήξερες ότι σε περίμενε το περιθώριο, καμιά φορά το επεδίωκες κιόλας). Σήμερα παρουσιάζει ενδιαφέρον το ότι όσο πιο κακομαθημένη, τόσο πιο «popular», κατά την ιδιόλεκτο της σημερινής εφηβείας (και στα δημόσια και στα ιδιωτικά σχολεία). Αυτό μου το εκμυστηρεύτηκαν φέτος κορίτσια 18 και 23 ετών. Με την εφηβεία πίσω τους πλέον, έδειχναν να κατέχουν την κατάσταση. «Σήμερα, εκείνες που τραβούν την προσοχή – συνήθως για τους λάθος λόγους– είναι εκείνες που όλες οι άλλες στο σχολείο θαυμάζουν». Είναι αυτή που πήρε αποβολή, που πάει Β’ Γυμνασίου και τα έχει με 25άρη, που στέλνει ακέφαλες φωτογραφίες της με σουτιέν (αλλά όλο το σχολείο ξέρει ποια είναι), που ρίχνει μπινελίκια στον καθηγητή, αλλά… έχει χιλιάδες followers.

Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι κάτω από αυτό το αντιπαθέστατο περίβλημα κρύβονται πολλά. Εκτός από τις συνήθεις και φυσικές αναταραχές της εφηβείας (κοινές σε πολλές γενιές), υπάρχει μια σειρά από επιβαρυντικούς παράγοντες. Είναι το smartphone, είναι τα social media (με το προς ψήφιση νομοσχέδιο, η ηλικία εκκίνησης στην Ελλάδα θα είναι τα 15), είναι η πρόωρη σεξουαλικοποίηση, είναι οι γονείς που δεν λένε ποτέ «όχι» ή παραμελούν (γιατί είναι κουρασμένοι, γιατί είναι αδιάφοροι, γιατί πήζουν στη δουλειά), είναι η μικροδιαχείριση εκ μέρους των γονέων κάθε ρανίδας του χρόνου και της προσωπικότητάς τους κοκ.  Το αποτέλεσμα είναι ότι κάτω από το αντιπαθητικό καβούκι συσσωρεύονται ρεκόρ αρνητικών «συμπτωμάτων»: υψηλά ποσοστά κατάθλιψης, αυτοτραυματισμών, διατροφικών διαταραχών κοκ.

Θυμάμαι πάντα τις πρώτες λέξεις από το άρθρο μιας αμερικανίδας δημοσιογράφου: «Λίγοι άνθρωποι είναι αυτή τη στιγμή πιο αντιπαθείς από την έφηβη κόρη μου». Οι μικρές της Generation Z και του «Ω ρε φίλε» έχουν ακόμα πολύ δρόμο για να βρουν τον κόσμο και τον εαυτό τους. Ας τις στηρίξουμε σε αυτήν την περίοδο. Ας τις βοηθήσουμε, όμως, να μην θεωρούν τον ναρκισσισμό, την αγένεια και την μόνιμη κατάδυση στη νιρβάνα του Instagram ανεκτές και χαριτωμένες συμπεριφορές.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News