Πόσες φορές έχουμε ακούσει την φράση «Μην το φας αυτό, έχει χημικά!» ή την άποψη «Εγώ δεν προτιμώ αυτό το προϊόν, γιατί έχει πολλά χημικά…»; Θέτοντας ξανά το ερώτημα: πόσες φορές έχουμε πιάσει τους ίδιους μας τους εαυτούς να κάνουν αυτές τις δηλώσεις;

Στα αυτιά ενός χημικού κάτι τέτοιο ακούγεται από ανερμάτιστο και αναληθές έως ερειστικό και ενοχλητικό. Το θέμα δεν είναι, βέβαια, πώς ακούγεται στους χημικούς (φευ), αλλά ποια είναι τα προβλήματα που κρύβει αυτή η χρήση της λέξης, τόσο σε γλωσσικό επίπεδο, όσο και στην επιστημονική και κοινωνική προέκταση που λαμβάνει ασυναίσθητα στη συνείδησή μας.

Είναι μάλλον ατυχές, αν όχι ανησυχητικό, που στο λεξικό του κ. Μπαμπινιώτη η λέξη «χημικά» αφορά στα «προϊόντα που έχουν παρασκευαστεί με τις μεθόδους της χημείας». Αν και όχι λανθασμένη στην ουσία του, ο ορισμός αυτός δεν καθιστά εμφανή τη σχέση της Χημείας με την Φύση, την αδιαμφησβήτητα καλύτερη χημικό στον πλανήτη Γη. Αφήνεται λοιπόν, να εννοηθεί ότι τα χημικά είναι προϊόντα της ανθρώπινης ευρηματικότητας, κάτι αφύσικο και εν δυνάμει επικίνδυνο, όπως άλλωστε είναι και η σημασία που έχει αποκτήσει η λέξη στον καθημερινό λόγο. Για αρχή, χημικό είναι κάθε βασική ουσία που χρησιμοποιείται σε ή παράγεται από μια αντίδραση, συμπεριλαμβάνοντας άτομα ή/και μόρια.

Σε πρώτη προσέγγιση, και σε γλωσσικό/γλωσσολογικό επίπεδο, η χρήση της λέξης αυτής είναι λανθασμένη και μάλλον παραπλανητική. Αποτελεί πρώτον ένα είδος ταυτολογίας, δεδομένου ότι όλα γύρω μας αποτελούνται από μόρια και συμπλέγματα μορίων, και άρα από χημικές ενώσεις – χημικά. Δεύτερον αποδίδεται στην λέξη, και κατ’ επέκταση σε όλη αυτή την οικογένεια λέξεων, αρνητική χροιά χωρίς κάποιον ουσιαστικό λόγο. Τέλος, προκαλεί γλωσσική νωχελικότητα, καθώς σταματάμε να ενδιαφερόμαστε για άλλους τρόπους που μπορούμε να περιγράψουμε της ανησυχίες μας σχετικά με την σύσταση των τροφίμων ή άλλων αγαθών, λ.χ. πρόσθετα, χρωστικές, παρασιτοκτόνα-ζιζανιοκτόνα-εντομοκτόνα, μικροπλαστικά κ.α..

Το τελευταίο έρχεται σε άμεση συσχέτιση με τις επιστημονικές ρίζες αλλά και προεκτάσεις με τις οποίες σχετίζεται η χρήση της λέξης «χημικά». Από τη μία απογυμνώνει την πάσχουσα ελληνική παιδεία, και δη όσον αφορά στην επιστήμη της Χημείας, που εδώ και χρόνια υποβαθμίζεται τόσο στη διδασκαλία όσο και στην επικοινωνία της. Από την άλλη, εκθέτει τον Έλληνα, που ουδόλως ενδιαφέρεται να πλουτίσει τις υπάρχουσές του γνώσεις και να θυσιάσει λίγη από την πολύτιμη φαιά ουσία του, για να αναζητήσει το τί πραγματικά συμβαίνει με τη σύσταση των τροφίμων και λοιπών αγαθών. Είναι έκδηλη λοιπόν όχι μόνο η ελλιπής γνώση θεμάτων που άπτονται της καθημερινότητας, αλλά και ότι δεν γνωρίζουμε απλές έννοιες όπως η «χημική ένωση» και το «μόριο».

Η κοινωνική προέκταση φαίνεται να είναι ένας συνδυασμός των προηγούμενων. Τονώνεται ο παραγκωνισμός της Χημείας (και της επιστήμης) και δημιουργείται ένα είδος τρόμου. Ο επιστημονικός αναλφαβητισμός από τη μια, η γλωσσική εκμηδένιση από την άλλη, οδηγούν τον μη-γνωρίζοντα στην πεποίθηση ότι τα τυποποιημένα προϊόντα έχουν κατ’ ανάγκη «χημικά», τα οποία προφανώς και είναι κακόβουλα, φτιαγμένα από κακοπροαίρετους επιστήμονες (τους χημικούς) που πιθανότητα να γελάνε σατανικά σε κάποια πολυεθνική- κολοσσό. Τα τέρατα!

Κατά τον Σεφέρη, έχουμε πολλά Τέρατα να καταστρέψουμε…αλλά μήπως ο Άνθρωπος έχει  εντέλει κάποια σχέση μαζί τους;

* O Κωνσταντίνος-Παντελής Ζώης είναι μεταπτυχιακός φοιτητής του τμήματος Χημείας, ΕΚΠΑ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News