Αξιώματα-Θέσεις

1. Η Οικονομία είναι κλάδος της Ψυχολογίας
2. Δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια
3. Δε θέλουμε να φαγωθούμε μεταξύ μας

Αν δε συμφωνείτε με κάποιο από τα παραπάνω, μη διαβάζετε το άρθρο.

Για όσους έχουν εμπλακεί σε μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία είναι γνωστά κάποια σημεία-σύνορα: ανάληψη ευθύνης, απολογισμός, οριοθέτηση σχέσεων, ενδυνάμωση αμυνών. Προφανώς και όλα αυτά έχουν μια εσωτερική σχέση. Αντικαθιστώντας, για παράδειγμα, μια ανώριμη-παρανοϊκή άμυνα (δε φταίω εγώ, κυρία, ο Μίμης με έσπρωξε πρώτος) με μια ανώτερη-ώριμη π.χ. χιούμορ (συγγνώμη που με πάτησες), ο ψυχισμός αποκτά την ευελιξία που είναι το αντίδοτο στην καταστροφική ακαμψία και το δόγμα (για να γίνει διαχειρίσιμη η επιθετικότητά μας).

Στη στιγμή αυτή, έχουμε όλοι παραδοθεί σε έναν άκαμπτο δογματισμό και σκεφτόμαστε με μανιχαϊστικό/διχαστικό τρόπο (ο μη μετ’ εμού, κατ’ εμού εστίν). Μήπως έχουμε όλοι λίγο δίκιο και όλοι λίγο άδικο; Μήπως μια άσχημα δομημένη αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης συνέπεσε με μια άσχημα δομημένη θεσμικά οικονομική λειτουργία; Κι αν ναι, από πού ξεκινάμε; Στη θεραπεία, καλείται ο θεραπευόμενος να αλλάξει ο ίδιος πρώτα έτσι ώστε η αλλαγή του να διαχυθεί στο περιβάλλον του. Έτσι αποκτά δύναμη και ηθική αξία (που θα μεταφραστεί ως credibility στις διαπροσωπικές σχέσεις). Ξαφνικά, η δική του αλλαγή επηρεάζει και τους άλλους.

Επειδή πολύς λόγος έγινε για την περιβόητη «θεωρία παιγνίων», ας δούμε κάποιες ψυχολογικές βάσεις της θεωρίας, με όχημα την ομαδική ψυχοθεραπεία: Σε μια συνεδρία ομαδικής θεραπείας, κάποιος τράβηξε το σταχτοδοχείο προς τη θέση του. Ο θεραπευτής-δάσκαλός μου σηκώθηκε ήρεμα, πήρε το σταχτοδοχείο και το επανέφερε στη θέση. Έκπληκτος, κατά την ώρα της επίβλεψης που ακολούθησε, τον ρώτησα γιατί το έκανε αυτό. -Ο αντικοινωνικός προσπαθεί να σπάσει τα όρια και τις συμφωνίες, είπε, κι ένας από τους τρόπους του είναι να κάνει το δημόσιο ιδιωτικό. Πρέπει να είσαι σε ετοιμότητα να τον επαναφέρεις γιατί σύντομα η ομάδα θα πιστέψει ότι δεν ισχύουν οι κανόνες. Την επόμενη φορά κάποιος θα αργήσει και θα του επιτρέψεις να μπει στην ομάδα και στο τέλος η ομάδα θα διαλυθεί. Ήταν η πρώτη μου επαφή με την έννοια του "moral hazard", του ηθικού κινδύνου που περιγράφεται-και δυστυχώς επιβραβεύεται στην παραβολή του ασώτου υιού. Ο (Πορτογάλος, Ιρλανδός, Ισπανός) πιστός υιός διαμαρτύρεται στον πατέρα του για την προνομιακή μεταχείριση του ασώτου υιού κι εκείνος ανταπαντά με ένα αντιπαιδαγωγικό μανιφέστο που με σιγουριά θα μετατρέψει και τον πιστό υιό σε άσωτο. Στη θεωρία παιγνίων, η ισορροπία Nash επιτυγχάνεται εκεί όπου ισορροπεί ο φόβος δυο αντικοινωνικών, όταν πρόκειται για παίγνιο ενός βήματος. Επειδή όμως, στην πραγματική ζωή, τα παίγνια συνήθως είναι παίγνια περισσοτέρων του ενός βημάτων, η καμπύλη της απόδοσης που μπορεί να κερδίσει μακροπρόθεσμα ο αντικοινωνικός σπάζοντας τις συμφωνίες, πέφτει ραγδαία. Η εξήγηση είναι το ΜΙΣΟΣ. Αν ο Πλάτων όριζε τον άνθρωπο ως ον δίπουν και άπτερον, η Ψυχολογία θα έλεγε ότι είναι ον εκδικητικό. Αν βάλουμε και στο παιχνίδι και λίγες γνώσεις για τη ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (όλοι ξέρουν ποιον αφορά), φτάνουμε σε αυτό που συνέβη ως τώρα.

Ερμηνεία

Δεν πρόκειται για ένα παιχνίδι δημοκρατίας ούτε για μάθημα οικονομίας. Είναι πολιτικό παιχνίδι. Υπάρχουν κάποιοι θεσπισμένοι κανόνες και κάποιος προσπάθησε να τους σπάσει/αλλάξει προς όφελός του. Ταπείνωσε τον αντίπαλό του (ουάου) και θριαμβολόγησε κραδαίνοντας την (αληθή) γνώση του ως αυτονόητο δικαίωμα (δες ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας-επιλήσμων τύπος). Ο άλλος θύμωσε. Προσπάθησε να σώσει τους κανόνες (σωστά) και κράτησε την εκδίκησή του για το τέλος. Αυτό που ζούμε θα ήταν αλλιώς αν ο νάρκισος (με ένα σ) από αφελής μεταλλάσσονταν σε εκλεπτυσμένο (δείτε την πορεία του Βενιζέλου). Υπάρχουν πολλά ελλείμματα αλλά το σπουδαιότερο εκείνο το δίδυμο έλλειμμα συναισθηματικής νοημοσύνης και πολιτικής εμπειρίας.

*Ο Αθανάσιος Βούτσινος είναι Ψυχίατρος και Απόφοιτος του Τμήματος Μεθοδολογίας, Ιστορίας και Θεωρίας των Επιστημών

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News