«Οποιος δεν φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει ότι του μοιάζει. Η πιθανή προέκταση του αξιώματος είναι, να συνηθίσουμε τη φρίκη, να μας τρομάζει η ομορφιά. Η υποταγή ή ο εθισμός σε μια τέτοια συνύπαρξη, η συνδιαλλαγή, δεν προκαλεί τον κίνδυνο της αφομοίωσης ή της λήθης, του πώς πρέπει, του πώς οφείλουμε να σκεφτόμαστε, να πράττουμε και να μιλάμε;

»Αναμφισβήτητα αρχίσαμε να το ανεχόμαστε. Και η ανοχή, πολλαπλασιάζει τα ζώα στη δημόσια ζωή, τα ισχυροποιεί και τα βοηθά να συνθέσουν με ακρίβεια τη μορφή του τέρατος που προΐσταται, ελέγχει και μας κυβερνά. Η μορφή του τέρατος είναι αποκρουστική. Όταν όμως το πρόσωπο του τέρατος πάψει να μας τρομάζει, τότε πρέπει να φοβόμαστε… γιατί αυτό σημαίνει ότι έχουμε αρχίσει να του μοιάζουμε.»

Κάπως έτσι, πριν από περίπου 40 χρόνια ο Μάνος Χατζιδάκις επέλεξε να εκφράσει την ανησυχία του για το κοινωνικό σύνολο αλλά και για την πορεία της ανθρώπινης ύπαρξης. Πολλά χρόνια αργότερα , και με αυτά τα λόγια να μοιάζουν επίκαιρα όσο ποτέ, επέλεξα, με αυτόματη γραφή, να καταδείξω και εγώ από μέρος μου τις ανησυχίες μου.

Εν έτει 2017, στην Ελλάδα της κρίσεως, ανθρωπιστικές αξίες και αρχές τείνουν να εκλείπουν ολοένα και περισσότερο από την καθημερινή ζωή. Με την προσφυγική και οικονομική κρίση να μαστίζουν όλα τα κοινωνικά στρώματα, ο πολίτης μοιάζει ευάλωτος μπροστά στο πρόσωπο του φόβου και της αβεβαιότητας. Όντας έρμαιο των πολιτικών αποφάσεων των εκπροσώπων του, και με την πολιτική αδρανοποίηση και ανοχή να κυριαρχεί λόγω της γενικευμένης απογοήτευσης, το κτήνος κερδίζει ημέρα με την ημέρα έδαφος.

Το τέρας παρουσιάζει πολλαπλά πρόσωπα και επεκτείνεται σε όλες τις πτυχές της δημόσιας ζωής, με αποτέλεσμα να αποκτά ισχύ και να λειτουργεί ως τροχοπέδη στην ελεύθερη σκέψη και την ευσυνειδησία. Το πρόσωπο της ομοφοβίας, του ρατσισμού, της αλλοτροίωσης, της αναξιοπρέπειας και του εξευτελισμού συνοδεύουν και ολοκληρώνουν το βασικό πρόσωπο του‍⋅ το πρόσωπο του μισανθρωπισμού. Εμείς, ως δεσμώτες σε πνευματικά «μπουντρούμια», αποδεχόμαστε την αυταπάτη ως αλήθεια, δρούμε ως πολέμιοι απέναντι στο «καλό καγαθό» και αφήνουμε το τέρας να μας κατακλείσει και τελικά να μας «πνίξει».

Άραγε η σωτηρία μας, με τη συνεχή ισχύ που αποκτά το κτήνος, είναι εφικτή; Είναι, αλλά η μάχη είναι δύσκολη. Προϋποθέτει μια ριζική αλλαγή των προτύπων συμπεριφοράς, έναν επαναπροσδιορισμό των ανθρωπίνων αρχών και ηθών με περισσότερο ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα και λιγότερο υλιστικό, και μια δικαιολογημένη εμπιστοσύνη απέναντι στην εκάστοτε εξουσιαστική αρχή. Η αντεπίθεση θα ξεκινήσει από τον καθένα ατομικά, με το να «καταλαγιάσουμε» για αρχή τους προσωπικούς μας δαίμονες και τελικά να επιτύχουμε τον έλεγχό τους. Η διάσωση της πολιτισμικής κουλτούρας σε συνάρτηση με την ακατάπαυστη και ανεξάντλητη διάδοσή της θα οξύνει την κριτική σκέψη του ατόμου. Η όξυνση θα οδηγήσει στην αφύπνιση και τελικώς στην αντίδραση. Η αντίδραση αυτή μεταφράζεται ως σκέψη και κοινωνική ευαισθησία που οδηγεί στην ορθολογική επιλογή. Με αυτόν τον τρόπο ο πολίτης θα αποκτήσει ένα είδος «κοινωνικής μόρφωσης», θα αναθεωρήσει στον νου του το «πρότυπο της ομορφιάς» και θα θεωρεί αυτοσκοπό την καθημερινή μάχη απέναντι στην φρίκη.

*Ο Πάνος Τάμπης είναι πολιτικός επιστήμονας.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News