Ετος 2020, η καθημερινή ζωή μας είναι γεμάτη από επιτεύγματα της τεχνολογίας, που ακόμα και μεγαλύτεροι σε ηλικία άνθρωποι εντάσσουν στη ζωή τους και χρησιμοποιούν. Επιπλέον, μας απασχολούν επιστημονικά ζητήματα, όπως το ενεργειακό πρόβλημα, οι κατοικήσιμοι πλανήτες έξω από το ηλιακό μας σύστημα, οι επαναχρησιμοποιούμενοι πύραυλοι, οι νέες, πρωτοποριακές ιατρικές θεραπείες, αλλά και ο κορονοϊός, ο οποίος τους τελευταίους έξι μήνες μονοπωλεί τις συζητήσεις μικρών και μεγάλων. Καίρια επιστημονικά θέματα που μας απασχολούν και για τα οποία επιδιώκουμε την ενημέρωση. Αραγε πόσο είμαστε σε θέση να καταλαβαίνουμε άρθρα ή συζητήσεις που αναφέρονται στα παραπάνω; Σε μια εποχή που οι δυνατότητες πρόσβασης στη μόρφωση και την έγκυρη πληροφόρηση είναι ίσως περισσότερο από ποτέ διαδεδομένες και προσιτές, πόσο έχουμε εξασκηθεί εμείς οι ίδιοι και πόσο τα παιδιά μας να επιλέγουμε τι διαβάζουμε, αλλά και να διακρίνουμε την είδηση από την υπερβολή και ακόμα χειρότερα από το ψέμα;

Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Ψευδοεπιστήμης: «Ζούμε σε μια εποχή πρωτοφανούς διάδοσης ψευδών ειδήσεων και ψευδοεπιστημονικών ισχυρισμών με μεγάλη επιρροή και σημαντικές κοινωνικές επιπτώσεις. Απέναντι, ειδικότερα, στην επιδραστικότητα της ψευδοεπιστήμης, η επιστημονική κοινότητα και ο κόσμος της εκπαίδευσης οφείλουν να προσπαθήσουν να προστατεύσουν τους μαθητές και όλους τους πολίτες από την επιρροή ψευδεπίγραφων ιδεών, οι οποίες οδηγούν όχι μόνο σε διανοητικό βάλτωμα, αλλά συχνά και σε λάθος πρακτικές επιλογές ή σε επικίνδυνες ψευδαισθήσεις…». Ως ψευδοεπιστήμη καλείται κάθε ισχυρισμός ο οποίος δίνεται με ένα επιστημονικοφανές περίβλημα, ενώ αρνείται να υποβληθεί σε ανεξάρτητο έλεγχο από την επιστημονική κοινότητα. Αρκετά συχνά, τέτοιοι ισχυρισμοί/προσωπικές απόψεις, παραβιάζουν βασικές τεκμηριωμένες γνώσεις του αντίστοιχου γνωστικού τομέα, καταλήγοντας συχνά σε θεωρίες συνωμοσίας. Ο τρόπος με τον οποίο διαδίδονται και επηρεάζουν είναι κυρίως τα κοινωνικά δίκτυα, οι κενολόγες τηλεοπτικές εκπομπές και ο σχολιασμός στο Διαδίκτυο.

Η ελευθερία έκφρασης της προσωπικής γνώμης είναι και πρέπει να είναι πάντα σεβαστή, πρέπει ωστόσο να είμαστε σε θέση να επιλέγουμε τον τρόπο με τον οποίο θα ενημερωνόμαστε τόσο εμείς όσο και τα παιδιά μας. Ενας άνθρωπος επιστημονικά εγγράμματος είναι σε θέση να συμμετέχει σε συζητήσεις σχετικές (και) με επιστημονικά θέματα, είναι σε θέση να αξιολογεί ειδήσεις, αλλά και να αναζητά έρευνες και επιστημονικά τεκμήρια για θέματα που τον απασχολούν. Με τον τρόπο αυτό δεν γίνεται βορά και εύκολη λεία σε όσους θέλουν να τον καθοδηγήσουν, ενώ επιπλέον είναι σε θέση να λαμβάνει υπεύθυνες αποφάσεις, αποφάσεις στις οποίες κατέληξε αφού ενημερώθηκε από έγκυρες και αξιόπιστες πηγές.

Προκειμένου να δομηθεί αυτή η κριτική ικανότητα, θα ήταν σκόπιμο να ξεκινήσει κανείς από μικρή ηλικία, εκεί που καλλιεργώντας την περιέργεια του ανθρώπου, μπορεί να οδηγηθεί έστω προστατευμένα στην κατανόηση, αλλά και, γιατί όχι, και στην ανακάλυψη. Ετσι οι γνώσεις που αποκτούν τα παιδιά κατά τη διάρκεια της σχολικής τους εκπαίδευσης είναι ή θα έπρεπε να είναι γνώσεις που θα τα προετοιμάζουν να είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται και να προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους και φυσικά σε πολλές περιπτώσεις να επηρεάζουν και να κρίνουν ώστε να αλλάξουν το περιβάλλον προς όφελός τους. Θα ήταν λοιπόν χρήσιμο να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν στο σχολείο προγράμματα σπουδών, τέτοια ώστε καταρχάς τα μαθήματα των Φυσικών Επιστημών που τόσο πολύ σχετίζονται με τις επιστημονικές/τεχνολογικές, αλλά και ιατρικές/βιολογικές εφαρμογές, να γίνονται με έναν πιο σύγχρονο, ελκυστικό αλλά και ενδιαφέροντα τρόπο, ενώ ταυτόχρονα και μέσω των υπόλοιπων μαθημάτων και ερεθισμάτων το σχολικό περιβάλλον να καλλιεργείται και να εξελίσσεται η κριτική ικανότητα.

Μια τέτοια προσπάθεια θα είχε ως αποτέλεσμα υπεύθυνους και ενεργούς πολίτες έτοιμους για συζήτηση, μακριά από συνωμοσιολογικά αφηγήματα. Πολίτες που δεν παρασύρονται από ψευδοεπιστημονικά άρθρα ή ειδήσεις και είναι σε θέση να αναζητούν την έγκυρη ενημέρωση.

* H Ζωή Κ. Ξένου είναι Φυσικός με Μεταπτυχιακή Ειδίκευση στη Διδακτική των Φυσικών Επιστημών με Νέες Τεχνολογίες

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News