Για το όνομα «Βόρεια Μακεδονία»: το ότι ο όρος «Μακεδονία» θα περιλαμβανόταν στην ονομασία του βορείου κρατιδίου ήταν δεδομένο. Το προσωρινό όνομα «πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας», το οποίο παραχώρησε η Ελλάδα με την ενδιάμεση συμφωνία του 1995, περιελάμβανε τον όρο Μακεδονία, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα απόλυτο –δηλαδή μη ανατρέψιμο- κεκτημένο. Από τη στιγμή που στην προσωρινή ονομασία η Ελλάδα έκανε αυτή την υποχώρηση, οικοδομήθηκε μία ελάχιστη βάση συζήτησης για την οριστική ονομασία της πΓΔΜ και πάνω σε αυτήν επιτεύχθηκε η συμφωνία. Άλλωστε, μερίδα του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης διάκειται θετικά στο όνομα «Βόρεια Μακεδονία», με την κριτική να επικεντρώνεται στα ζητήματα της μακεδονικής εθνότητας/εθνικότητας και γλώσσας.

Η άποψη, ότι με τη Συμφωνία των Πρεσπών η κυβέρνηση παραχώρησε στους βόρειους γείτονές μας μακεδονική εθνότητα (sic) και γλώσσα, είναι εσφαλμένη. Αρχικά, οι έννοιες εθνότητα, εθνικότητα και ιθαγένεια είναι διακριτές μεταξύ τους. Την εθνότητα πρέπει να την αντιληφθούμε ως ένα σύνολο προσώπων που, ενώ έχει χαρακτηριστικά έθνους, δεν συνιστά αυθύπαρκτη κρατική οντότητα. Ως εθνικότητα, πάλι, ορίζεται η ιδιότητα κάποιου να ανήκει σε ορισμένο έθνος. Πρόκειται, δηλαδή, για έννοια δηλούσα την ουσιαστική σύνδεση με έναν ορισμένο πολιτισμό. Η ιθαγένεια από την άλλη είναι terminus technicus και δηλώνει το νομικό δεσμό ενός προσώπου με την Πολιτεία στην οποία ανήκει. Η Συμφωνία ρυθμίζει το ζήτημα της ιθαγένειας και όχι της εθνικότητας, διευθετεί ένα νομικό και όχι πολιτισμικό θέμα. Δεν αναγνωρίζεται, επομένως, σχέση των Σκοπιανών με τον αρχαίο μακεδονικό πολιτισμό, αντιθέτως γίνεται σαφής διαχωρισμός στο άρθρο 7 της Συμφωνίας.

Όσον αφορά στη γλώσσα τώρα, η ελληνική διαπραγματευτική ομάδα βρισκόταν προ τετελεσμένων. Η Ελλάδα, στο πλαίσιο της τρίτης Διάσκεψης του Ο.Η.Ε. για την Τυποποίηση των Γεωγραφικών Ονομάτων, που έλαβε χώρα το 1977 στην Αθήνα, αναγνώρισε σιωπηρά ότι υφίσταται μακεδονική γλώσσα. Πράγματι, μολονότι στη σχετική έκθεση δεν γίνεται λόγος για μακεδονική γλώσσα αλλά για μακεδονικό κυριλλικό αλφάβητο (άραγε, όταν αναγνωρίζεις μακεδονικό αλφάβητο, πως αλλιώς μπορεί να ονομάζεται η γλώσσα που γράφεται με αυτό το αλφάβητο παρά μακεδονική;), στα συνοδευτικά τεχνικά έγγραφα συναντούμε διάσπαρτες ευθείες αναφορές σε μακεδονική γλώσσα. Η ένταξη της «μακεδονικής γλώσσας» στους καταλόγους του Ο.Η.Ε. είχε ως αποτέλεσμα την εν τοις πράγμασιν αναγνώρισή της, κάτι που αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι, το 2010, αίτημα της Ελλάδας σε επίπεδο Ο.Η.Ε. να εξεταστεί το θέμα της γλώσσας, απορρίφθηκε, επειδή τούτο είχε ρυθμισθεί ήδη από το 1977 (δηλαδή με την τρίτη Διάσκεψη του Ο.Η.Ε.). Συνεπώς, η διάταξη της παραγράφου 4 του άρθρου 7 της Συμφωνίας, σύμφωνα με την οποία η επίσημη γλώσσα της γείτονος ανήκει στην ομάδα των νότιων σλαβικών γλωσσών, διαλύει κάθε κίνδυνο σύγχυσης που δημιούργησε η πρότερη φάση της σιωπηρής αναγνώρισης και δεν αναγνωρίζει το πρώτον «μακεδονική γλώσσα».

Τα άρθρα 3 και 4 της Συμφωνίας φιλοδοξούν να διασφαλίσουν την ειρήνη μεταξύ των δύο κρατών και να εμποδίσουν μελλοντικές αλυτρωτικές βλέψεις. Ασφαλώς μία διεθνής συμφωνία, ως νομικό κείμενο, είναι δεσμευτική και η παράβασή της επισύρει διεθνή συμβατική ευθύνη του κράτους-παραβάτη. Ωστόσο, το κρίσιμο εδώ είναι να σφυρηλατηθούν ουσιαστικές σχέσεις συνεργασίας και να καλλιεργηθεί κλίμα ειρήνης, φιλίας και ομόνοιας μεταξύ των δύο λαών.

Το άρθρο 7 της Συμφωνίας τερματίζει την παραχάραξη της Ιστορίας στην οποία επί χρόνια επιδόθηκαν οι σκοπιανές κυβερνήσεις. Το συγκεκριμένο άρθρο ορίζει τα εξής:

Τα μέρη αναγνωρίζουν ότι η εκατέρωθεν αντίληψή τους ως προς τους όρους «Μακεδονία» και «Μακεδόνας» αναφέρεται σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και ιστορική κληρονομιά.

Αναφορικά με την Ελλάδα, με αυτούς τους όρους νοούνται όχι μόνο η περιοχή και ο πληθυσμός της βόρειας Ελλάδας αλλά και τα χαρακτηριστικά τους, καθώς και ο ελληνικός πολιτισμός, η ιστορία, η κουλτούρα και η κληρονομιά αυτής της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα.

Αναφορικά με την πΓΔΜ, με αυτούς τους όρους νοούνται η επικράτεια, η γλώσσα, ο πληθυσμός και τα χαρακτηριστικά τους, με τη δική τους ιστορία, πολιτισμό και κληρονομιά, διακριτώς διαφορετικά από αυτά που αναφέρονται στο παραπάνω εδάφιο (άρθρο 7.2)

Η πΓΔΜ σημειώνει ότι η επίσημη γλώσσα της, η Μακεδονική γλώσσα ανήκει στην ομάδα των νότιων σλαβικών γλωσσών. Επίσης, τα δύο μέρη σημειώνουν ότι η επίσημη γλώσσα και τα άλλα χαρακτηριστικά της πΓΔΜ δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό, την ιστορία, την κουλτούρα και την κληρονομιά της βόρειας περιοχής της Ελλάδας.

---

* O Παντελής Μαρκούλης είναι φοιτητής Νομικής Α.Π.Θ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News