Οι πρόσφατες αντιδράσεις για την ένταξη προσφυγόπουλων σε σχολεία της χώρας και τα γεγονότα που τις ακολούθησαν, επαναφέρουν στη δημοσιότητα και επανατοποθετούν το ζήτημα για την αποστολή της εκπαίδευσης. Οι προσπάθειες ορισμένων πολιτών, με συντηρητικά αντανακλαστικά και μια «ιδιοκτησιακή» περί του σχολείου αντίληψη, να αποκλείσουν, με διάφορα προσχήματα, από την εκπαίδευση παιδιά προσφύγων και μεταναστών, συνιστούν κατάφωρη παραβίαση των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Παραβλέπουν το γεγονός πως πολλοί από τους κατοίκους της Νεώτερης Ελλάδας είμαστε πρόσφυγες ή μετανάστες ή τα παιδιά τους. Και ενώ θα έπρεπε να είμαστε περισσότερο ευαίσθητοι απέναντι στα παιδιά αυτά και στα όσα έχουν βιώσει φεύγοντας από τη μητέρα-πατρίδα τους, και ερχόμενα στη μητριά-πατρίδα, τους συμπεριφερόμαστε ακριβώς σαν την «κακιά μητριά». Η παρεμπόδιση των προσφυγόπουλων να ενταχθούν στις σχολικές αίθουσες, να διδαχθούν ισότιμα με τους άλλους μαθητές και να αποκτήσουν γνώσεις, συνιστά πράξη αντίθετη με τον πολιτισμό (μας). Το ότι κάποια παιδιά έχουν διαφορετική εθνική ταυτότητα, δεν επιτρέπει ούτε την «εργαλειοποίησή τους» ούτε την λαϊκίστικη αντιμετώπισή τους.

Το Σχολείο απευθύνεται στον άνθρωπο ως πρόσωπο και ευθύνεται κατά ένα μεγάλο μέρος για τη συγκρότηση της ηθικής και πνευματικής προσωπικότητάς του. Είναι ο θύλακας και ο φύλακας των αξιών και των αρχών της αγάπης, της αλληλεγγύης, της κατανόησης, της ανεκτικότητας και της αποδοχής της διαφορετικότητας. Ο Bourdieu εύστοχα επισημαίνει πως «για τα άτομα τα οποία προέρχονται από λιγότερο προνομιούχα στρώματα, το σχολείο παραμένει η μία και μοναδική οδός πρόσβασης στην κουλτούρα. Με άλλα λόγια το σχολείο βοηθά τα παιδιά να κατακτήσουν την δική τους αξιακή πυξίδα. Κάθε προσπάθεια λοιπόν παραγκωνισμού και απόρριψής τους από την εκπαιδευτική διαδικασία, οδηγεί νομοτελειακά, όχι μόνο τα παιδιά και τους μετέπειτα έφηβους, αλλά και ολόκληρη την κοινωνία σε ηθική και πνευματική απίσχναση. Αποδεικνύεται, με μια τέτοια στάση, πως η κοινωνία σχεδιάζει χωρίς όραμα και πάθος το μέλλον της. Και μια τέτοια αντιμετώπιση των εθνοτικών ή κοινωνικών μειονοτήτων στον χώρο της εκπαίδευσης προοικονομεί και το ποια θα είναι η στάση της «πολιτισμένης» κοινωνίας μας όταν αυτά ενηλικιωθούν…

Το παιδί, η υπέρτατη αξία της ζωής, γίνεται «παράπλευρη απώλεια» ενός ανηλεούς πολέμου «πολιτισμών» και «πολιτισμένων», επιβεβαιώνοντας τη ρήση του Νίτσε για τη «μεταξίωση των αξιών» στην εποχή μας. Άλλη μια απόδειξη πως πλήττεται βαθιά ο ανθρωπισμός, αφού ανθρωπισμός – ως συστατικό του πολιτισμού– δεν νοείται χωρίς την αποδοχή της διαφορετικότητας. Κάτω από την ομπρέλα της εκπαίδευσης, οι διαφορετικοί πολιτισμοί αποκτούν ενωτικό ρόλο, αφού κάθε πολιτισμός έχει αφήσει πνευματικά επιτεύγματα ως παγκόσμια κληρονομιά. Με την πεποίθηση αυτή θεωρούμε πως ένα σχολείο ανοιχτό στη διαφορετικότητα, ελεύθερο, δημοκρατικό και ακηδεμόνευτο από προκαταλήψεις, στερεότυπα και σκοταδιστικές αντιλήψεις θα αποτελέσει τη βάση της Δημοκρατίας και θα υποτάξει τον πνευματικό επαρχιωτισμό και την υποκριτική συμπεριφορά, προτάσσοντας το δικαίωμα του κάθε παιδιού να μορφωθεί ισότιμα χωρίς να αφομοιωθεί πολιτισμικά, και να διαμορφώσει πολίτες ελεύθερους, έντιμους, συνειδητά δημοκρατικούς πολίτες, μη υποδουλωμένους σε συμφέροντα, πολίτες κύριους του εαυτού τους και όχι «παλαμιστές».

Οι μύθοι περί κοινωνικής, φυλετικής και πολιτισμικής ανισότητας χειραγωγούν την εκπαιδευτική διαδικασία και δεν της επιτρέπουν να αναπτύξει και να εφαρμόσει τους κανόνες της ειρηνικής συνύπαρξης των πολιτισμών μέσα σε ένα δημοκρατικό πλαίσιο ισοελευθερίας και δικαιωμάτων. Συνεπώς οι όποιοι μικροσυσχετισμοί δυνάμεων που θέλουν ένα σχολείο «εθνικά καθαρό» μάλλον αποτελούν μορφώματα μιας άλλης εποχής. Ο Αντρέ Μαλρό υποστηρίζει πως: «Το πνεύμα σώζει, λυτρώνει και εξανθρωπίζει». Και αυτό μπορεί να γίνει πραγματικότητα πρωτίστως μέσα στον χώρο του σχολείου. Κι αν δεν γίνει αυτό, το παιδί και ο μετέπειτα έφηβος θα ψάχνει γυμνός και μόνος να βρει να ακουμπήσει τις αγωνίες και τα όνειρά του και μάταια θα αναζητά λόγο ύπαρξης. Ευτυχώς όμως, οι συνθήκες έχουν αλλάξει, και αρχίζει να γίνεται συνείδηση σιγά-σιγά πως την σύγκρουση ανάμεσα στον πολιτισμό και τις φοβικές προκαταλήψεις, θα κερδίσει η κοινωνία. Μια κοινωνία ανοιχτή και ανεκτική στο διαφορετικό, που θα επιβεβαιώσει την ρήση του Ζαν-Κλοντ Πασερόν: «Αυτοί που ως πρόσφατα δήλωναν ότι ο εκδημοκρατισμός της Παιδείας θα γινόταν πραγματικότητα όταν ο περιβολάρης θα μπορούσε να διαβάζει Πλάτωνα από το πρωτότυπο, θρηνούν σήμερα καθώς κινδυνεύει να βρεθεί κάποιος περιβολάρης έχοντας δίπλωμα κλασικής φιλολογίας».

*Ο Δρ. Πολύβιος Ν. Πρόδρομος είναι φιλόλογος και ο Γιώργος Θεοδώρου είναι μαθητής Γ΄Λυκείου.       

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News