Οπως και το πρωί του Brexit έτσι και την 9η Νοεμβρίου πολύς κόσμος ξύπνησε με ένα αίσθημα ναυτίας. Η κοινωνία είναι φτιαγμένη για να προοδεύει και να κινείται μπροστά. Κάθε άλλη κίνηση αποπροσανατολίζει τους επιβάτες και προκαλεί έκπληξη. Το τρένο της παγκόσμιας προόδου και της συνεργασίας όμως, σταμάτησε να πηγαίνει μπροστά, άλλαξε πλήρωμα, και τώρα άρχισε να κάνει σιγά σιγά βήματα πίσω.

Εχουν ειπωθεί πολλά για τη νίκη του Τράμπ. Οπως και στο Brexit, ήταν ένα χτύπημα αντίδρασης απέναντι σε μια νεαρή κυβέρνηση και την παγκοσμιοποίηση. Οπως και με το Brexit, οι δημοσκοπήσεις, οι δημοσιογράφοι και τα γραφεία στοιχημάτων έπεσαν έξω. Οπως και με το Brexit, είναι τόσο σημαντικό που θα αναδιαμορφώσει τον κόσμο για την επόμενη δεκαετία.

Ποια όμως είναι η βασική αιτία για αυτά τα δύο εκλογικά αποτελέσματα; Και ποια είναι η αιτία που οι δημοσκοπήσεις απέτυχαν παταγωδώς; Με μια λέξη… το δημογραφικό. Κοιτάξτε τους επαναστάτες τις εποχής μας: Ο 70χρονος Τράμπ, ο 75χρόνος Σάντερς, ο 67χρονος Κόρμπυν, αλλά και ο 68χρονος Γκρίλο ή ο 52χρονος  Φάρατζ. Η επανάσταση θυμίζει κάτι από την εισαγωγή στο «Νόημα της Ζωής» των Μόντι Πάιθον, όπου μια ομάδα υπερήλικων λογιστών δέρνουν τα νεαρά αφεντικά τους και μετατρέπουν το κτήριο σε πειρατικό πλοίο.

Ο δυτικός κόσμος γερνάει. Αυτό αλλάζει τη δημογραφική κατανομή, αυξάνει τα έξοδα και μειώνει την ανάπτυξη. Ο προσδόκιμος μέσος όρος ζωής έχει ανέβει σχεδόν 10 χρόνια από το 2000, περίπου στα 82. Στην Αμερική και στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο ρυθμός γεννήσεων είναι 1,9 και 1,8 αντίστοιχα, κάτω από το 2,1 που χρειάζεται για αύξηση πληθυσμού. Ερχονται βέβαια μετανάστες, που οδηγούν τον πληθυσμό σε κάποια οριακή αύξηση (0,9% και 0,8% αντίστοιχα), αλλά δεν είναι αρκετοί για να φτάσουν το 2%, ποσοστό που θεωρείται οριακό για να έχουμε την ανάπτυξη των περασμένων χρόνων.

Τι σημαίνουν όλα αυτά τα εξωτικά νούμερα; Πολλά!

Κατ’αρχήν εξηγούν την ανάγκη για αναπλήρωση του πληθυσμού, ακόμα και μέσω μετανάστευσης. Η ανάπτυξη οφείλεται κατά το ήμισυ σε αύξηση του πληθυσμού (και κατά το άλλο ήμισυ σε παραγωγικότητα). Οσο οι κοινωνίες δεν κάνουν παιδιά και αντιστέκονται στη μετανάστευση, τόσο θα χάνουν σε ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα. Οι εταιρίες το κατανοούν και προσλαμβάνουν. Αλλά είναι κατανοητό ότι η αυξημένη μετανάστευση βρίσκει αντίθετους τους μεγαλύτερους σε ηλικία που «αλλιώς έμαθαν».

Επίσης εξηγούν την αποτυχία των δημοσκόπων. Οι δημοσκοπήσεις πιάνουν τις τάσεις ανάμεσα στις ηλικίες, αλλά είναι αναγκασμένοι να κάνουν πολλές υποθέσεις για το ποιο γκρουπ θα φανεί στην κάλπη. Γενικά οι τάσεις των παλαιότερων χρόνων έδειχναν μεγαλύτερη συμμετοχή νέων από ότι πραγματοποιήθηκε. Όταν τελικά φάνηκαν στις κάλπες πολλοί μεγαλύτεροι από ότι αναμενόταν, αφού είναι περισσότεροι και ζουν περισσότερο από ότι παλιά, κάτι που τους καθιστά σημαντικό δημογραφικό, οι δημοσκοπήσεις ανατράπηκαν. Ανεκδοτολογικά δε, θα προσθέσω ότι οι εκπρόσωποι αυτών των γενεών ήταν πάντα πιο δραστήριοι πολιτικά, σε αντίθεση με τις νεότερες γενιές, οι οποίες τώρα μαθαίνουν ότι χάνει σίγουρα όποιος δεν συμμετέχει.

Η παγκοσμιοποίηση έχει επισπεύσει την τεχνολογική ανάπτυξη, έχει καταστήσει δύσκολη τη σύνταξη και έχει διασπείρει την εργασία.

Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι ο 55χρονος εργάτης αυτοκινητοβιομηχανίας στο Ντιτρόιτ ή του εργοστασίου στο Μάντσεστερ, που έχασε τη δουλειά του γιατί αυτή πήγε στην Ταϊβάν τώρα είναι πολύ μεγάλος για να μετεκπαιδευτεί ή να βρει άλλη. Τα χρήματα της σύνταξης  δεν φτάνουν, γιατί το δημογραφικό του γίνεται μεγαλύτερο και υπάρχει λιγότερη ανάπτυξη για να τον συντηρήσει. Τα χρήματα που έχει στην τράπεζα δεν τοκίζονται γιατί οι κεντρικές τράπεζες κρατάνε χαμηλά τα επιτόκια μπας και σώσουν την ανάπτυξη. Για αυτόν τον άνθρωπο, το κοινωνικό συμβόλαιο έχει σπάσει. Και φυσιολογικά τον οργίζει.

Δεν είναι ο πρώτος στην ιστορία, η ανάπτυξη πάντα άφηνε τα πιο ευάλωτα κομμάτια του πληθυσμού πίσω. Είναι όμως η πρώτη φορά που το δημογραφικό του είναι τόσο σημαντικό. Και είναι το «αϊ στο διάολο», η οργή αυτή της προηγουμένης γενιάς, μιας δυτικής γενιάς που έμεινε πίσω, που ακούστηκε τόσο δυνατά το 2016.

*Ο Γιώργος Λαγαρίας είναι οικονομικός αναλυτής και εργάζεται στο Λονδίνο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News