O Sir Richard Branson, ιδρυτής του Virgin Group, σε παρουσία του στο BBC την περασμένη εβδομάδα, ερωτηθείς για το ελληνικό «sequel» δήλωσε λακωνικά: «Πριν σκεφτεί η Ελλάδα να βγει από την Ευρώπη, πρέπει να αναλογιστεί ότι η Ουκρανία κάνει πόλεμο για να μπει». Η -ανεξαρτήτως ιδεολογικών προσανατολισμών- εξαιρετική Αλέκα στη συζήτηση στη Βουλή για το δημοψήφισμα δήλωσε με μία διαπεραστική οξυδέρκεια «Τι να την κάνει η Κίνα και η Ρωσία την Ελλάδα εάν δεν είναι στην Ευρώπη; … Γιατί η Ρωσία να περάσει τον αγωγό της τόσο νότια; Για την πολύ μικρή ελληνική αγορά φυσικού αερίου; Oχι φυσικά! Διότι είναι (η Ελλάδα) η πύλη της Ευρώπης». Βέβαια η Αλέκα εννοούσε ότι οι καπιταλιστικές και εργατοκτόνες δυνάμεις του Ερέβους, οι οποίες συνδέονται με τις δύο αυτές χώρες, βλέπουν τη χώρα ως Δούρειο Ίππο.

Οι ανωτέρω δηλώσεις δίνουν τις 2 όψεις του ιδίου νομίσματος, Τη γεω-πολιτική και τη γεω-οικονομία. Οι δύο αυτοί όροι εάν και έχουν γίνει απαραίτητο συστατικό του λόγου οποιουδήποτε θέλει να προσθέσει στόμφο και σοβαροφάνεια στις δηλώσεις του, εντούτοις περιφέρονται ως γενικότητες. Πολλές φορές μάλιστα μπαίνω στον πειρασμό να παρακαλέσω τον ομιλούντα να τους ορίσει αλλά δεν το κάνω από λόγους ευγένειας! Συμπυκνωμένα λοιπόν, γεω-πολιτική είναι η σύγκρουση μεταξύ λαών, κρατών ή ομάδων, για το έδαφος, την ιδεολογία ή/και την ιστορία, ενώ γεω-οικονομία¹ είναι η αλληλεπίδραση μεταξύ κρατών ή Οντοτήτων Κρατικής Εμβέλειας, στο πλαίσιο του «επίπεδου» (χωρίς δασμούς και εμπόδια) παγκοσμιοποιημένου (όχι απαραίτητα νεο-φιλελεύθερου) διεθνούς περιβάλλοντος. Οι Διεθνείς Σχέσεις στις αρχές του 21ου αιώνα θα έπρεπε να κινούνται από τη γεω-πολιτική στη γεω-οικονομία. Με άλλα λόγια, από τις εν γένει συγκρουσιακές σχέσεις των εθνών-κρατών στις συνεργατικές συναλλαγές μετά-ψυχροπολεμικών κρατών, ή υπερεθνικών ομάδων. Οι συναλλακτικές αυτές σχέσεις αυτές ρυθμίζονται και πλαισιώνονται από υπερεθνικούς οργανισμούς και συμφωνίες πολιτικο-οικονομικού χαρακτήρα, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Εμπορίου η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ (λυπάμαι αλλά δεν συμμερίζομαι τη διαβολική τους υπόσταση!) και φυσικά η Ευρωπαϊκή Ένωση. Βέβαια και στο γεω-οικονομικό περιβάλλον, το dark site είναι ισχυρό, με τις αντιπαλότητες και την προβολή ισχύος να αποτελούν συνθετικά χαρακτηριστικά. Αλλά ο πόλεμος, το αίμα και η φυσική βία έχουν μετατραπεί σε κυρώσεις, απώλεια κεφαλαίου και φτωχοποίηση. Πολύ μακριά από το ιδανικό, αλλά σαφής πρόοδος.

Δυστυχώς όμως στη δεύτερη δεκαετία του αιώνα, την τάση αυτή φαίνεται να αναστρέφεται. Το έδαφος (εκφρασμένο με διατήρηση -ή αναθεώρηση- εθνικών συνόρων) και η ιδεολογία, επιμένουν να ρυθμίζουν και να προκαλούν. Συρία, Ουκρανία, Νιγηρία, Ισλαμικό Κράτος. Στον απόηχό τους ο φρικτός πόνος των boat-people, οι οποίοι χάνονται κατά χιλιάδες στη Μεσόγειο πολεμώντας απλά τα κύματα ή/και την απληστία του άλλου.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με τις αδυναμίες, τις αναπηρίες και τα λάθη της έχει στον γενετικό της κώδικα τη συναίνεση, τον συμβιβασμό και τη συμφιλίωση. Αποτελεί τη νίκη της Ιστορίας απέναντι στην «κλασική» γεω-πολιτική των ιδεολογιών του τελευταίου μισού του 19ου και του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Είναι κατάκτηση, ήταν και παραμένει -έστω και πληγμένο- όραμα.

Υπάρχουν περίοδοι στις οποίες πρέπει να αποδεικνύονται τα αυτονόητα, όπως το «ανήκομεν εις την Δύσιν» του μοναδικού Πραγματικού Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Επίκαιρος και ο προβληματισμός που έθεσε ο 35ος Πρόεδρος των ΗΠΑ, αλλά προσαρμοσμένο: «… αλλά αναρωτήσου τι μπορείς να κάνεις εσύ για την Πατρίδα σου, την Ελλάδα της Ευρώπης».

¹Με τη δική μου προσέγγιση. Επ’ αυτού, ως είθισται στη Διεθνή Πολιτική Οικονομία, πολλοί (Luttwak, Lorot, Sparke, με παλιότερους τους Μισταρδή, Σφυρή ακόμα και τον Θουκυδίδη) έχουν πει πολλά και κατά περίπτωση εκ διαμέτρου αντίθετα.

*Ο Δημήτριος Στεργίου είναι γεω-οικονομικός αναλυτής

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News