Το θέμα της ελληνικής συμμετοχής το 2006, στη 10η Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, στηρίχθηκε στην αιρετική πεποίθηση του ιστορικού Ruggiero Romano ότι το Αρχιπέλαγος είναι μία πόλη. Μια ελεύθερη συνομοσπονδία νήσων που διαμορφώνουν την εναλλακτική, ανοιχτή, πλωτή πολιτεία του Αιγαίου.

Τη χτυπούν τα κύματα, τη δέρνουν οι άνεμοι, τη δροσίζουν τα μελτέμια. Απ’ τα Χανιά ως τη Σαμοθράκη και από τη Λήμνο ως την Κάρπαθο, το πέλαγος μοιάζει με το αμνιακό υγρό, με την οδό που ενώνει την αιγιακή μεγαλούπολη.

Πολλές από τις ουτοπίες στη λογοτεχνία και το χώρο των ιδεών του 19^ου αιώνα, διαδραματίζονται σε νησιά και περιγράφουν ιδανικές κοινωνίες και μέρη ελευθεριότητας, δημιουργίας, άλλοτε ησυχαστήρια και ενίοτε τολμηρά, σε διαρκή αναβρασμό. Έτσι φαντάζουν και τα νησιά του Αιγαίου με τους έντονους κοινοτικούς δεσμούς συνοχής και τις πρωτότυπες δομές τους.

Η διαχρονική τους έλξη, είναι εμφανής στα χνάρια των αρχαίων πολιτισμών, των Ενετών, Σαρακηνών και Τούρκων, προπάντων όμως στα ίχνη των Ελλήνων. Βενετσιάνικα αρσενάλια, μεσαιωνικοί οικισμοί οχυρωματικού τύπου, πετρόχτιστα χωριά, νεοκλασικά και βιομηχανικά κτήρια, κάτασπρα και πολύχρωμα σπίτια, όλα σε διαλεκτική αρμονία με τις ελιές, τα αμπέλια, τις βάρκες και τα στρωμένα τραπέζια πάνω στη θάλασσα.

Μια εικόνα δηλαδή του ανθρώπινου μέτρου, που θα μπορούσε να αποτελεί ταυτότητα και συνεισφορά της χώρας μας στα σύνθετα εγχειρήματα της παγκοσμιοποίσησης και της ενωμένης Ευρώπης. Σαν μια λευκή και μια γαλάζια πινελιά.

Η γοητεία όμως του Αιγαίου αποτυπώνεται και στα εκατομμύρια των επισκεπτών κάθε χρόνο, από όλες τις γωνιές της γης, οι οποίοι γίνονται κοινωνοί του τρόπου ζωής των νησιωτών, απολαμβάνουν το τοπίο και τα ξεχωριστά προϊόντα, και αποτελούν έτσι τους καλύτερους πρεσβευτές του. Είναι πολύ πιθανό τις ημέρες του Δεκαπενταύγουστου η πόλη «Αιγαίο», να έχει περισσότερους κατοίκους απ’ την πρωτεύουσα Αθήνα.

Κάθε νησί του Αρχιπελάγους έχει δικά του ήθη και έθιμα, δικά του χαρακτηριστικά που είτε ομαδοποιούνται είτε διαφέρουν, δημιουργούν ένα μοναδικό πολιτισμό, που όμοιος τους δεν έχει υπάρξει σε καμιά πολυνησία του κόσμου. Οι ασχολίες και δραστηριότητες των κατοίκων τους και οι επαφές με άλλους τόπους μέσα από συμμαχίες, κατακτήσεις και εμπορικές σχέσεις, καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό το πολιτιστικό τους υπόβαθρο καθώς και την οικονομική και κοινωνική τους εξέλιξη.

Το πιο δυναμικό στοιχείο της πολιτισμικής κληρονομιάς κάθε νήσου και βασικό συστατικό της κοινής τους ταυτότητας, είναι τα πανηγύρια. Από το πιο μικρό μέχρι τα μεγαλύτερα νησιά, εκατοντάδες πανηγύρια διοργανώνονται σε ξωκλήσια, κεντρικές πλατείες, αυλές σχολείων και εκκλησιών ή κάποιο χώρο που σηματοδοτεί ένα γεγονός που χάνεται στο χρόνο.

Τα πανηγύρια περιλαμβάνουν τόσες πολλές αρχέτυπες διεργασίες και τελετουργίες, που δεν μπορούν να θεωρηθούν απλά ως ξεφάντωμα ή γιορτή. Είναι τα έθιμα που σχετίζονται με την ύπαιθρο, το θρησκευτικό στοιχείο, η μουσική, το τραγούδι, τα όργανα, το αντάμωμα των ανθρώπων. Κι έπειτα κορυφώνεται το γλέντι με καταλύτη το κρασί και με χορούς, πότε κυκλωτικούς και πότε ελεύθερους. Μια σαφής απόδειξη της διάθεσης των ανθρώπων για ζωή και ανανέωσης της ενότητάς τους.

Αυτό το βίωμα, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, είναι σίγουρα και ο καλύτερος οδηγός γνωριμίας με την ψυχή του τόπου και φανερώνει απαντήσεις  σε πολλά από τα αδιέξοδα του σύγχρονου πολιτισμού.

Ανακαλώντας τις αξίες της αστικότητας, το παράδειγμα του Αιγαίου περιέχει την υπόσχεση μιας διαφορετικής εμπειρίας, προσηλωμένης στο πρόταγμα της ελευθερίας.

*Ο Σπύρος Τσαούσης είναι Μεταπτυχιακός φοιτητής Ευρωπαϊκών Σπουδών του Ο.Π.Α. και κατάγεται από την Άνδρο

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News