«Μια ψυχούλα, ένας υπέροχος και συνάμα άτυχος φίλος έφυγε από κοντά μας σε ηλικία 52 ετών. Καλό ταξίδι Β….Σ… Δεν θα σε ξεχάσουμε ποτέ.»

Το προκείμενο δεν είναι παρά ένα ενδεικτικό – καθημερινό και συνηθισμένο – post  ενός χρήστη στο Facebook, στο οποίο προστέθηκε από κάτω το εξής σχόλιο, από μια φίλη του χρήστη: «Τα συλλυπητήριά μου… και εγώ αργοπεθαίνω!!!»

Ένας άνθρωπος λοιπόν ανακοινώνει λυπημένος στο Facebook το θάνατο ενός καλού του φίλου και με την ευκαιρία αυτή, μια άλλη φίλη του, όχι μόνο του εκφράζει τα συλλυπητήρια του αλλά και ανακοινώνει με άνεση και φυσικότητα πως και η ίδια βρίσκεται κοντά στο θάνατο!

Παρότι είχα διαβάσει και παλιότερα παρόμοιες αναρτήσεις στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης,  η συγκεκριμένη μου έφερε στο μυαλό το βιβλίο του Γάλλου ιστορικού Φιλίπ Αριές με τίτλο «Δοκίμια για τον θάνατο στη Δύση», στο οποίο περιγράφει χαρακτηριστικά πώς το γεγονός του θανάτου από απλό, καθημερινό φαινόμενο της ζωής, φτάνει να γίνει στη Δύση ένα συμβάν αποτρόπαιο και τρομερό: Ο «απαγορευμένος θάνατος»!

Οι αναρτήσεις όμως αυτές δείχνουν ότι η εποχή μας έρχεται να συμφιλιωθεί με το θάνατο. Αν όντως συμβαίνει αυτό, τότε είναι σίγουρο ότι βρισκόμαστε σε μια σημαντική καμπή του πολιτισμού. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Όντως, παρατηρούμε πώς όλες οι προηγούμενες κοινωνίες, ακόμη και η μεσαιωνική Ευρώπη, δεν είχαν χάσει τους δεσμούς με τη φυσική τάξη και ο θάνατος ήταν ένα απλό κοινωνικό γεγονός, ανάλογης σημασίας με αυτό της γέννησης ή του γάμου. Ο «παλιός» άνθρωπος έβλεπε τη μοίρα του αυθεντικά, αφού τα μέσα που χρησιμοποιούσε για να ζήσει ήταν ο ήλιος, η βροχή, η γονιμότητα της γης, το κοπάδι του και η αξίνα του.

Όλα τούτα έρχονταν και παρέρχονταν όπως και η ίδια του η ζωή και ήταν κανόνας της φύσης συνειδητοποιημένος βαθιά. Όταν ο ξωμάχος, μεσόκοπος ακόμη, έβλεπε τους γιους του να του παίρνουν το αλέτρι ή την αξίνα από τα χέρια, ένιωθε συγκινημένος και ήρεμος, αφού ο κύκλος της ζωής άρχιζε να κλείνει γι αυτόν. Ένας κύκλος που επαναλήφθηκε στα μάτια του άπειρες φορές.

Στην αστική κοινωνία κάθε άνθρωπος έχει έναν τυποποιημένο, πλαστό εαυτό, με βάση τον τύπο του επαγγέλματός του, την εξειδίκευσή του, το κύρος της οικογένειάς του, τις πολιτικές του πεποιθήσεις, την περιουσία του. Έναν «εαυτό» κυριολεκτικά ξένο προς τον ίδιο. Και ο θάνατος όλα αυτά σε μια στιγμή τα εξαφανίζει! Αν πεθάνω, τα χάνω όλα! Και εδώ αρχίζει ο τρόμος και η αποφυγή. Ο άνθρωπος της αστικής κοινωνίας, όχι μόνο αποφεύγει να συμμετέχει σε κηδείες και μνημόσυνα, αλλά ακόμη και να μιλά, να αναφέρεται στο θάνατο! Την ίδια στιγμή, με τα μάτια και το στόμα ορθάνοικτα, παρακολουθεί τις εξελίξεις της επιστήμης και της τεχνολογίας προσδοκώντας την εκπλήρωση του υπέρτατου, ανείπωτου και βαθιά κρυμμένου πόθου του: την επίτευξη της αθανασίας!

Να λοιπόν, μετά από δύο σχεδόν αιώνες, ο δυτικός πολιτισμός αρχίζει να συμφιλιώνεται με τον θάνατο. Η εποχή του διαδικτύου, φέρνει τη διάχυση της γνώσης και της πληροφορίας και ωριμάζει το πνεύμα ταχύτατα. Ο άνθρωπος που αρχίζει σήμερα να γίνεται, θέλει να συμμετέχει στο πανανθρώπινο γίγνεσθαι απλά και αληθινά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τον ενθαρρύνουν να το κάνει. Και το παγκόσμιο γίγνεσθαι τι άλλο είναι εκτός από τη ζωή, την αγάπη, τον έρωτα τις χαρές και τις λύπες της, αλλά και το θάνατο ως μέρος αναπόσπαστο κι αυτός.

Έτσι, την ίδια στιγμή που ποστάρει τον καφέ του, τα μεζεδάκια που γεύεται, τις πατούσες του με φόντο την καλοκαιρινή αμμουδιά, απαθανατίζει και τις τελευταίες του λέξεις και στιγμές λίγο πριν το θάνατό του. Αυτά είναι τα σπουδαία γι αυτόν, αυτά είναι η ύπαρξή του και η μοίρα του. Και έχουν την ίδια αξία με τα ποσταρίσματα μιας επιστημονικής αυθεντίας, ή μιας διασημότητας. Ξέρει πια πως η αθανασία και οι κάθε λογής παράδεισοι είναι λέξεις κενές νοήματος. Ο Επίκουρος δικαιώνεται σήμερα. Η ζωή βρίσκεται στις μικρές χαρές της  στο άρωμα ενός λουλουδιού, στο άκουσμα ενός αηδονιού, στον γλυκό λόγο που θα πάρεις απλόχερα  ή θα δώσεις. Αλλά και στον πόνο και τη λύπη, που όσο μεγάλη κι αν φαντάζει, είναι τόσο μικρή και προσωρινή.

Αυτή η διαφαινόμενη συμφιλίωση με το θάνατο είναι σίγουρο ότι θα δράσει καταλυτικά στην εξέλιξη του σύγχρονου ανθρώπου. Άλλωστε η στάση που εμφανίζει ένας πολιτισμός απέναντι το θάνατο, αποκαλύπτει την ουσία του και την ποιότητά του. Θα σημάνει ταυτόχρονα το τέλος μιας εποχής και την έναρξη μιας νέας, « μετα – αστικής» εποχής, που μπορούμε να την ονομάσουμε  και «εποχή της εξαλήθευσης» ή «εποχή της απλής αληθινής ζωής».

ΥΓ. Ας με συγχωρέσει ο φίλος Ν. Ch. για την αναφορά μου σε ένα δικό του post

---

* Ο Παναγιώτης Κουβαλάκης είναι κοινωνικός ανθρωπολόγος

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News