Η είδηση ότι ο ιδρυτής του Facebook Μαρκ Ζάκερμπεργκ αποφάσισε να δωρίσει το 99% των μετοχών του σε ίδρυμα που θα αναπτύσσει δράσεις υπέρ της βελτίωσης του κόσμου, μπορεί να αντιμετωπιστεί ποικιλότροπα.

Οι ακραιφνείς ιδεαλιστές θα «αναγνώσουν» τα κίνητρά του ως μια πηγαία ένδειξη ότι ο πλούτος δεν ξεχνάει τις υποχρεώσεις του προς την κοινωνία και συχνάκις προβαίνει σε τέτοιου είδους πράξεις για να υπενθυμίζει ότι η δωρεά είναι σύμφυτη με την επιχειρηματική δραστηριότητα.

Οι άλλοι που δεν πείθονται, θα πουν ότι ο Ζάκερμπεργκ χρησιμοποιεί κάθε μέσο και τρόπο για να επιδειχθεί και να παραμείνει στον αφρό των γεγονότων, εμφανίζοντας ένα «κοινωνικό» πρόσωπο για ίδιους σκοπούς.

Ποιος μπορεί να μετρήσει τις προθέσεις ενός εκάστου; Μήπως είναι ο μοναδικός πλούσιος που έχει προσφέρει σημαντικό μέρος της περιουσίας του για κοινωνικούς σκοπούς; Οι ψυχολογικές παράμετροι του φαινομένου μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και σε μια μορφή… συνδρόμου όπου αυτός που δωρίζει, επί της ουσίας, αφαιρεί μέρος των τύψεων που ενδεχόμενα νιώθει για τα χρήματα και την εξουσία που διαθέτει. Πάντως, οι λόγοι είναι πολιτικοί, κοινωνικοί, ψυχολογικοί, ή αμιγώς ωφελιμιστικοί, το σίγουρο είναι ότι πολλά έργα που απολαμβάνει το ευρύ κοινό δεν θα είχαν γίνει αν δεν είχε προωθηθεί η κουλτούρα των δωρεών από τους κατέχοντες.

Πάντα θα υφίσταται μια κυριαρχική σχέση ανάμεσα στο χρήμα και τη χρήση του, μόνο που σε αυτή την περίπτωση το όφελος υπερβαίνει τις δεύτερες σκέψεις και την αμφιβολία περί των προθέσεων του ευεργέτη.

Στην Ελλάδα όπου οι πολιτικές και οικονομικές δομές ποτέ δεν είχαν τη δυναμική να «αγκαλιάσουν» όλα τα προβλήματα της καθημερινότητας, η παρουσία σημαντικών ευεργετών έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργηθούν έργα υποδομής που υπό άλλες συνθήκες το ελληνικό κράτος με τις γλίσχρες δυνάμεις του δύσκολα θα μπορούσε να πραγματώσει.

Τα παραδείγματα είναι πολλά: έργα και δωρεές που ακόμη και σήμερα αποτελούν κτήμα της κοινωνίας και τα οποία, με την πάροδο των ετών, προσπερνάμε το πώς φτιάχτηκαν και ποιος έδωσε τα χρήματα για να πάρουν σάρκα και οστά. Κι όμως, η ιστορία έχει καταγράψει τα έργα και της ημέρες σημαντικών ελλήνων ευεργετών. Οι περιπτώσεις που ακολουθούν είναι χαρακτηριστικές και δεν είναι οι μόνες:

Γεώργιος Αβέρωφ

Ο Γεώργιος Αβέρωφ (γεννημένος ως Γεώργιος Αυγέρος – Αποστολάκας) ήταν ένας σημαντικός επιχειρηματίας, συνάμα κι ένας από τους μεγαλύτερους εθνικούς ευεργέτες. Η πολυεπίπεδη ευεργετική του δράση εκδηλώνεται μέσα από δωρεές σημαντικών ποσών για φιλανθρωπίες, κοινωφελή έργα και δημιουργία εκπαιδευτικών και άλλων υποδομών, στην ελληνική κοινότητα της Αλεξάνδρειας, το Μέτσοβο, την Αθήνα αλλά και γενικότερα προς το ελληνικό κράτος. Μεταξύ αυτών, την ίδρυση Γεωργικής Σχολής στη Λάρισα, την ανέγερση της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, τη δωρεά προς το Ωδείο των Αθηνών, τη δωρεά για την αναμαρμάρωση του Παναθηναϊκού σταδίου, όπου τελέστηκαν οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί αγώνες, την αποπεράτωση του Πολυτεχνείου των Αθηνών και τη δωρεά για την ναυπήγηση σύγχρονου θωρηκτού «Γεώργιος Αβέρωφ» με το οποίο η Ελλάδα κυριάρχησε στο Αιγαίο πέλαγος. Μια δωρεά που έφτασε στα  2.500.000 χρυσά φράγκα προς το Πολεμικό Ναυτικό.

Ευάγγελος Ζάππας

Ο Ευάγγελος Ζάππας (1800–1865) ή Ευαγγέλης Ζάππας ήταν αγωνιστής του 1821, επιχειρηματίας, φιλάνθρωπος και εθνικός ευεργέτης. Πρωτοστάτησε και έπαιξε κύριο ρόλο στην αναβίωση των Ολυμπιακών αγώνων. Ο Ευάγγελος Ζάππας, μαζί με τον εξάδελφό του Κωνσταντίνο Ζάππα τιμώνται ως εθνικοί ευεργέτες από το 1859, όταν ιδρύθηκαν τα “Νέα Ολύμπια”, έκθεση γεωργική, τεχνική και βιομηχανική που ορίστηκε να πραγματοποιούνται ανά τετραετία (στο Ζάππειο). Το 1856 έγραψε στο βασιλιά Οθωνα προσφέροντας 400 μερίσματα της Εθνικής Ατμοπλοΐα ώστε τα κέρδη να χρησιμοποιηθούν για την ίδρυση των Ολυμπιακών αγώνων, την Ολυμπιάδα και για τα βραβεία των νικητών των αγώνων. Το 1859 κατάφερε να αναβιώσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες σε μια πλατεία της Αθήνας. Το 1865 πέθανε αφήνοντας ένα μεγάλο χρηματικό ποσό, που χρηματοδότησαν τους αγώνες του 1870 και 1875 που πραγματοποιήθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο που επίσης αναστύλωσε.

Σταύρος Νιάρχος

Το ίδρυμα που φέρει το όνομά του από το 1996 έως και τον Οκτώβριο του 2015 έχει προσφέρει σε δωρεές (σε Ελλάδα και Εξωτερικό), 1.496.027.000 ευρώ. Το 30% αυτών έχουν δοθεί σε τομείς της παιδείας, το 28% στις τέχνες και τον πολιτισμό, το 25% στην κοινωνική πρόνοια και το 17% στην υγεία και τον αθλητισμό. Το τελευταίο διάστημα δραστηριοποιείται έντονα στα θέματα της σίτισης κοινωνικών ομάδων που έχουν χτυπηθεί από την κρίση, ενώ έχει έντονη δράση και στην προσφυγική κρίση. Τα επόμενα μεγάλα project είναι η δημιουργία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Εθνικής Βιβλιοθήκης, έργα τα οποία βρίσκονται στη φάση της αποπεράτωσης.

Διονύσιος Αιγινήτης

Γεννήθηκε λίγο πριν την επανάσταση του 1821 στην Αίγινα, από όπου και πήρε το όνομά του. Σπούδασε ιατρική, πιθανώς στην ιατροχειρουργική Σχολή των αξιωματικών στρατού. Κληροδότησε μέρος της περιουσίας του στο Πανεπιστήμιο και για την ίδρυση του Νοσοκομείου που φέρει το όνομά του.

Ιωάννης Βαρβάκης

Ο Ιωάννης Βαρβάκης πρόσφερε πάρα πολλά στον Αγώνα πριν και κατά την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης. Αρχικά βοήθησε με πάρα πολλούς τρόπους τις ελληνικές κοινότητες στη Ρωσία και ιδιαίτερα την κοινότητα της πόλης που έμενε. Από την τσαρική κυβέρνηση μαζί με το παράσημο είχε ανακηρυχτεί αρχηγός των ευγενών του Αστραχάν. Αυτός ο τίτλος, εκτός από την περιουσία του, συντέλεσε, ώστε να έχει μεγάλη επιρροή στους κύκλους των Ρώσων ευγενών.

Ο Βαρβάκης με έξοδα δικά του εξόπλισε τους ομογενείς που πολεμούσαν με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Επίσης μέσω του Πατριαρχείου κατάφερε να εξαγοράσει πάρα πολλούς Έλληνες αιχμαλώτους. Ο Βαρβάκης πάνω απ’ όλα βοήθησε τον αγώνα των Ψαριανών, των συμπατριωτών του. Έστειλε τρόφιμα και διάφορα άλλα εφόδια. Μετά την καταστροφή των Ψαρών, το 1824, ήρθε στην Ελλάδα, για να βοηθήσει με κάθε μέσο τους πρόσφυγες. Πέθανε αιχμάλωτος στο λοιμοκαθαρτήριο της Ζακύνθου.^[1]

Στη διαθήκη του άφησε 1.000.000 ρούβλια κληροδότημα για την ίδρυση του Βαρβακείου Λυκείου, και το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του στο ελληνικό Δημόσιο για κοινωφελείς σκοπούς. Κατέθεσε τα χρήματα που χρειάστηκαν για την ανέγερσή του σε ρωσική τράπεζα και το 1857 άρχισε το κτίριο της Βαρβακείου Σχολής, με σχέδια και επίβλεψη του Παναγιώτη Κάλκου. Άρχισε να κτίζεται, για να ολοκληρωθεί το 1859. Με δική του δωρεά κατασκευάστηκε η κλειστή αγορά της Αθήνας (Βαρβάκειος Αγορά), ενώ επίσης χρηματοδότησε την ανέγερση διδακτηρίου στη Σινασό Καππαδοκίας, την παλιά Ναζιανζό, πατρίδα του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου. Το Βαρβάκειο Λύκειο κτίστηκε κοντά στη σημερινή οδό Αθηνάς. Ιδρύθηκε το 1857 και από το 1886 και μετά λειτούργησε σαν Πρακτικό Λύκειο, αφιερωμένο σχεδόν αποκλειστικά στη σπουδή των θετικών επιστημών. Ήταν το μοναδικό Λύκειο του είδους του στη χώρα για πολλά χρόνια. Το παλιό κτίριο καταστράφηκε στα Δεκεμβριανά (1944). Σήμερα λειτουργεί γυμνάσιo και λύκειο με το όνομα «Βαρβάκειος Σχολή» σε νέο κτίριο στα όρια του Δήμου Αθηναίων και δήμου Παλαιού Ψυχικού.

Εμμανουήλ Μπενάκης

Πραγματοποίησε σημαντικές δωρεές (Σχολή νοσοκόμων Ερυθρού Σταυρού). Επίσης ήταν ιδρυτικό μέλος του Κολλεγίου Αθηνών και του Συλλόγου Μερίμνης Ανηλίκων. Εικάζεται ότι ήταν ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του Ιωνα Δραγούμη.

Πρόδρομος «Μποδοσάκης» Αθανασιάδης

Σημαντική ήταν η προσφορά του στον πόλεμο του ‘40, όταν τα αποθέματα πυρομαχικών της ΠΥΡΚΑΛ για τα οποία ο ίδιος ο Μποδοσάκης είχε μεριμνήσει ενισχύουν τον ελληνικό αγώνα. Χωρίς αυτά, ο πόλεμος θα είχε τελειώσει πολύ νωρίτερα διότι τα υπάρχοντα πυρομαχικά της ελληνικής κυβέρνησης επαρκούσαν μόνο για ένα μήνα και η προμήθεια από το εξωτερικό θα έπαιρνε τουλάχιστον έξι μήνες. Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα, ο Μποδοσάκης εγκαταλείπει τη χώρα. Μεταπολεμικά, ασχολήθηκε με πλήθος βιομηχανιών, κυρίως εξαγωγικών: βοηθάει σημαντικά την ελληνική οικονομία και την αναστήλωση της χώρας δημιουργώντας ανάμεσα στ’ άλλα, πάνω από 15.000 νέες θέσεις εργασίας.

Παράλληλα με την επιχειρηματική του δραστηριότητα, ενισχύει το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκκλησίες, φιλανθρωπικά ιδρύματα, πνευματικούς και καλλιτεχνικούς οργανισμούς, ιατρικές έρευνες. Μεταξύ άλλων:

• Χορηγεί υποτροφίες σε νέους για σπουδές.
• Χρηματοδοτεί την αγορά έκτασης 185 στρεμμάτων στην Κάντζα  και την ανέγερση των αναγκαίων κτιριακών και αθλητικών εγκαταστάσεων για τη λειτουργία του Μποδοσάκειου Δημοτικού Σχολείου του Κολλεγίου Αθηνών, το οποίο και εγκαινιάστηκε το Σεπτέμβριο του 1977.
• Ιδρύει τη Γηριατρική Κλινική στο Κρατικό Θεραπευτήριο Ψυχικών Παθήσεων Αθηνών.
• Προσφέρει την κατοικία του στο Παλαιό Ψυχικό για να γίνει, μετά το θάνατό του, κατοικία του Έλληνα πρωθυπουργού (σήμερα στεγάζει το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού).

Κεντρικό όμως στόχο των οραματισμών του Μποδοσάκη, αποτελεί η παιδεία. Προβλέπει στον Οργανισμό του Ιδρύματος που δημιούργησε το 1972, ειδικούς θεσμούς που θα βοηθήσουν νέους με υψηλές επιδόσεις και χωρίς οικονομικές δυνατότητες να επιδοθούν στην επιστήμη.

Πέθανε το 1979, αφήνοντας το Ιδρυμα Μποδοσάκη συνεχιστή του οράματος και της πολυσχιδούς του δράσης.

Αριστοτέλης Ωνάσης

Υπήρξε ένας από τους σημαντικούς ευεργέτες του ελληνικού κράτους. Δημιούργησε το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, και το Κοινωφελές Ιδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News