Ενώπιον κομβικών επιλογών που αφενός θα συμβάλουν στη διαμόρφωση του ενεργειακού τοπίου στην Ανατολική Μεσόγειο και αφετέρου θα αναδείξουν τη στρατηγική της όσον αφορά την άσκηση κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ευρύτερη περιοχή, καθορίζοντας παραλλήλως τις εύθραυστες ισορροπίες στις ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκεται η Αθήνα. Εντός των επόμενων εβδομάδων, η ελληνική κυβέρνηση θα δώσει εντολή για τη συνέχιση των ερευνών στα νοτιοανατολικά της Κάσου και της Καρπάθου, εκτός των εθνικών χωρικών υδάτων, που αφορούν την υλοποίηση του έργου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας- Κύπρου- Ισραήλ, ενώ δεν θα αργήσει και η κατάθεση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, με την Αθήνα να βρίσκεται ήδη εδώ και αρκετό καιρό εκτεθειμένη εξαιτίας της λήξης των σχετικών προθεσμιών που έχουν δοθεί από τις Βρυξέλλες. 

Αμφότερα τα ζητήματα αναμένεται να δοκιμάσουν τις σχέσεις με την Άγκυρα, καθώς θα λειτουργήσουν ως αφορμές για να έρθουν στην επιφάνεια, ξανά, οι δομικές διαφορές που χωρίζουν τις δύο πλευρές στα ζητήματα οριοθετήσεων των θαλασσίων ζωνών- και αυτό παρά το γεγονός ότι ούτε η πόντιση του καλωδίου, ούτε ο χωροταξικός σχεδιασμός συσχετίζονται άμεσα με θέματα άσκησης κυριαρχίας και κυριαρχικών δικαιωμάτων, αποτυπώνουν όμως τις de facto θέσεις του εκάστοτε κράτους επί χάρτου. Ειδικά στο θαλάσσιο χωροταξικό θα αναπτυχθούν τόσο τα χωρικά ύδατα, όσο και η ελληνική Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, καθώς και η κυριαρχία νησιών και νησίδων. 

Με δεδομένο το γεγονός ότι η Άγκυρα επιχείρησε πέρσι το καλοκαίρι να στρατιωτικοποιήσει την κρίση πέριξ της Κάσου και της Καρπάθου, η Αθήνα σχεδιάζει τις επόμενες κινήσεις της εξετάζοντας όλα τα πιθανά σενάρια. Σύμφωνα με όσα είπε στο Protagon ανώτερη διπλωματική πηγή με απόλυτη γνώση των εξελίξεων «αν τα πλοία δεν παρενοχληθούν, τότε η έρευνα θα συνεχιστεί απρόσκοπτα. Αν όμως υπάρξει παρενόχληση, τότε θα γίνουν όλα όσα πρέπει, στα οποία περιλαμβάνονται η εμπλοκή τόσο της Ευρώπης, όσο και μεμονωμένων συμμάχων κρατών- μελών της Ένωσης». 

Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στην έννοια της «παρενόχλησης», καθώς είναι εντελώς διαφορετικό, η Άγκυρα να απαιτήσει για παράδειγμα από τα ερευνητικά πλοία αίτημα έκδοσης άδειας διεκδικώντας τη δικαιοδοσία έξω από τα έξι ναυτικά μίλια και άλλο να παρεμβάλει μονάδες του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού στην πορεία τους. Όσο δε αφορά την ευρωπαϊκή εμπλοκή, και σύμφωνα με τις ίδιες πηγές η Αθήνα αναμένει διπλωματική παρέμβαση από τις Βρυξέλλες, αλλά παρουσία της Γαλλίας επί του πεδίου, όπως άλλωστε είχε συμβεί και στην κρίση του Ιουλίου – Αυγούστου 2020 στα ανοικτά του Καστελλόριζου. 

Καθώς η συμφωνία του Ισραήλ, τον περασμένο Δεκέμβριο, να συμμετέχει στην ηλεκτρική διασύνδεση (GSI) έδωσε στο εγχείρημα ακόμα πιο δυναμική διάσταση, το ταξίδι του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ιερουσαλήμ και η συνάντησή του με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Παρότι από την Αθήνα δεν συμπεριλαμβάνουν το έργο στην ατζέντα των διμερών επαφών, είναι βέβαιο ότι οι δύο άνδρες αναμενόταν να ασχοληθούν με τα ζητήματα ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Ο Πρωθυπουργός είχε να ταξιδέψει στο Ισραήλ από το φθινόπωρο του 2023, ενώ έκτοτε η Αθήνα τήρησε μια προσεκτική στάση ισορροπίας μεταξύ του Τελ Αβίβ και του αραβικού κόσμου, με αποτέλεσμα σήμερα να προκύπτει η ανάγκη επιβεβαίωσης και ανανέωσης της μακράς στρατηγικής σχέσης των δύο πλευρών. 

Αλλωστε, στην ελληνική πρωτεύουσα γνωρίζουν ότι η συμμαχία με τον Νετανιάχου, καλώς ή κακώς, μπορεί να λειτουργήσει ως «κλειδί» για μια σειρά από ζητήματα. Πρώτον, διευκολύνει μια αποτελεσματικότερη επικοινωνία με το επιτελείο του προέδρου Τραμπ, με τον οποίο ο ισραηλινός πρωθυπουργός διαθέτει προνομιακή επαφή. Δεύτερον, μπορεί να συμβάλει στην αποτροπή της άρσης των αμερικανικών κυρώσεων έναντι της Τουρκίας και τη συμπερίληψή της στο πρόγραμμα των F-35. Τρίτον, όπως επισημαίνουν υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών με γνώση του τρόπου σκέψης της πολιτικής ηγεσίας, «η Ελλάδα μαζί με το Ισραήλ, την Αίγυπτο και τις περισσότερες αραβικές χώρες πλην του Κατάρ, δημιουργούν έναν ισχυρό άξονα έναντι του δυνάμει τουρκικού αναθεωρητισμού στην Ανατολική Μεσόγειο». Ένα από τα αιτούμενα, επίσης, των επόμενων μηνών είναι η επανενεργοποίση του σχήματος 3+1, με τη συμμετοχή Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ και την αιγίδα των Ηνωμένων Πολιτειών, ως πυλώνας ασφάλειας και σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, λίγα χιλιόμετρα πίσω από τη διακεκαυμένη ζώνης της Μέσης Ανατολής.

Το ερώτημα, όμως, που προκύπτει προς το παρόν είναι αν και έως πού θα μπορούσε να εμπλακεί το Ισραήλ σε μια πιθανή στρατιωτικοποίηση της κατάστασης στα ανοικτά της Κάσου και της Καρπάθου; Εμπειρος κοινοβουλευτικός, με άριστη γνώση των ζητημάτων του Διεθνούς Δικαίου, ο οποίος θεωρεί βέβαιο ότι η Τουρκία θα στείλει ξανά φρεγάτες στην περιοχή, λέει στο Protagon ότι εφόσον η Αθήνα αποφασίσει να συνεχίσει τις έρευνες τότε «είναι πολύ πιθανό οι ελληνικές και οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις να πραγματοποιήσουν από κοινού στρατιωτικά γυμνάσια, λίγο πιο μακριά από το επίμαχο σημείο». Προφανώς αυτό θα είναι ένα σαφές μήνυμα προς την Τουρκία, με τον συνομιλητή μας να επισημαίνει ότι «το Ισραήλ έχει άμεσο κέρδος από το καλώδιο, ενώ δεν έχει κανένα πρόβλημα να ανοίξει ακόμα ένα διπλωματικό μέτωπο με την Τουρκία, όπως συμβαίνει εμμέσως πλην σαφώς εδώ και μήνες στη Συρία». 

«Με την ενεργή παρουσία του Ισραήλ στο έργο, αλλά και δια της ευρύτερης στρατηγικής ελληνο-ισραηλινής στρατηγικής συνεργασίας μεταδίδεται ένα σαφές αποτρεπτικό μήνυμα προς την Άγκυρα», λέει στο protagon ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Αθηνών Παναγιώτης Τσάκωνας, προσθέτοντας με νόημα ότι «κανείς δεν πάει να κλέψει το σπίτι που βλέπει ότι έχει συναγερμό. Η Τουρκία δεν είναι λογικό να επιλέξει τώρα αυτό το μέτωπο». Όπως σημειώθηκε, στο υπουργείο Εξωτερικών εξετάζουν όλες τις εκδοχές, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι η Τουρκία δεν θα σπαταλήσει διπλωματικό κεφάλαιο παρεμποδίζοντας ένα έργο ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, την ίδια ώρα που επιχειρεί να συμμετέχει ενεργά στο εγχείρημα της ευρωπαϊκής αμυντικής αυτονομίας, διατηρώντας παραλλήλως ανοικτά άλλα, πολλαπλά μέτωπα, όπως το μέλλον της Συρίας, η συμμετοχή της στο πρόγραμμα των F-35, αλλά και εσχάτως η αναταραχή στο εσωτερικό εξαιτίας της φυλάκισης Ιμάμογλου. 

Όλα τα παραπάνω οδηγούν την Αθήνα στην άποψη ότι τώρα είναι η κατάλληλη συγκυρία να προχωρήσει στις εν λόγω πρωτοβουλίες, με ανώτατες διπλωματικές πηγές να περιγράφουν στο Protagon ένα συνολικό τρίπτυχο δράσεων: στο καλώδιο και το θαλάσσιο χωροταξικό προσθέτουν και την εκδήλωση ενδιαφέροντος της Chevron για έρευνες στα οικόπεδα νοτίως της Κρήτης. Παρότι οι εταιρείες δεν αναγνωρίζουν θαλάσσιες ζώνες ούτε καταγγέλλουν παράνομες ή μη συμφωνίες, η Chevron όπως επισημαίνουν οι ίδιες πηγές είναι σε απόλυτη γνώση των τεκταινόμενων στην εν λόγω περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των τετελεσμένων που επιχειρεί να επιβάλλει από το 2019 η Άγκυρα με το τουρκολιβυκό μνημόνιο. 

Μπορεί ακόμα να είναι αρκετά νωρίς, καθώς δεν έχουν οριοθετηθεί οι ακριβείς περιοχές που θα δημοπρατηθούν ώστε να ξεκινήσουν οι έρευνες, η επιλογή όμως του αμερικανικού πετρελαϊκού κολοσσού λειτουργεί από μόνη της ως επιβεβαίωση της νομιμότητας με βάση την οποία κινείται η Αθήνα στο γεωπολιτικό παίγνιο της Ανατολικής Μεσογείου. Δηλαδή με βάση τους κανόνες του Δικαίου της Θάλασσας αλλά και τις νόμιμες συμφωνίες μεταξύ των κρατών της ευρύτερης περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της οριοθετημένης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης Ελλάδας – Αιγύπτου και φυσικά κόντρα στην πειρατική λογική με την οποία κινείται η Τουρκία, αγνοώντας όχι μόνο τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, αλλά και τις υπόλοιπες διεθνείς συμφωνίες οριοθετήσεων ΑΟΖ όπως αυτές της Κυπριακής Δημοκρατίας με το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Από την πλευρά της Αθήνας προσθέτουν στα θετικά και την επιλογή της Λιβύης να οριοθετήσει θαλάσσια οικόπεδα προς έρευνα νοτίως της μέσης γραμμής, αποδεχόμενη ουσιαστικά- τουλάχιστον προς το παρόν- την ελληνική προσέγγιση. 

Η Τουρκία, φυσικά, είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο. Ο τρόπος αντίδρασης της Άγκυρας έναντι των ελληνικών πρωτοβουλιών στην Ανατολική Μεσόγειο- οι οποίες κατά γενική ομολογία εμπεριέχουν μεν ρίσκο, αλλά αποτελούν μονόδρομο για ένα κυρίαρχο κράτος- θα δείξει πολλά τόσο για το μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων, όσο όμως και ευρύτερα για το πως βλέπει η ίδια τον εαυτό της στην περιοχή, εν μέσω μάλιστα των τεκτονικών γεωστρατηγικών αλλαγών που βρίσκονται σε εξέλιξη παγκοσμίως. Αν ο Ερντογάν συνεχίσει να υλοποιεί τη στρατηγική του για τη μετατροπή της χώρας σε ρυθμιστή των περιφερειακών εξελίξεων τότε είναι σχεδόν αδύνατο να περιμένει κανείς ότι η Άγκυρα θα συναινέσει στις ενεργειακές -και όχι μόνο- διευθετήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Αν η Τουρκία δεν εμπλακεί στα ελληνικά σχέδια τότε μάλλον θα έχει ανάγκη την έξωθεν καλή μαρτυρία προκειμένου να υλοποιήσει, αρχικά, τα σχέδια της στα υπόλοιπα μέτωπα που την απασχολούν. 

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News