Θα μπορούσε, ενδεχομένως, να καταλογίσει κάποιος διάφορα στον Σαρλ ντε Γκολ, αλλά όχι έλλειψη οράματος. Τον Νοέμβριο του 1959, ο τότε πρόεδρος της Γαλλίας αναρωτήθηκε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου: «Ποιος μπορεί να πει τι θα συμβεί αύριο; Ποιος μπορεί να πει ότι οι δύο δυνάμεις που έχουν το μονοπώλιο των πυρηνικών όπλων δεν θα συμφωνήσουν να μοιραστούν τον κόσμο μεταξύ τους;». Εάν παρακολουθούσε, σήμερα, από κάπου τις εξελίξεις, θα αισθανόταν απόλυτα δικαιωμένος.

Τόσο για τις ιστορικές προβλέψεις του όσο και για την αναβίωση που γνωρίζει το πολιτικό και κυρίως το στρατηγικό δόγμα του, γνωστό ως «γκωλισμός», λόγω κυρίως του εναγκαλισμού του Τραμπ με τον Πούτιν.

«Η Ευρώπη», γράφουν οι Financial Times, «ζει μια αναβίωση του γκωλισμού, με την ευγενική χορηγία του Ντόναλντ Τραμπ. Ξαφνικά, ο εφιάλτης του Ντε Γκολ για τη συνεργασία ΗΠΑ και Ρωσίας πάνω από τα κεφάλια των Ευρωπαίων φαίνεται τρομερά ρεαλιστικός. Η αναζήτησή του για ανεξαρτησία φαίνεται σοφή εκ των υστέρων. Η Γερμανία και άλλες χώρες θέλουν να ξεκινήσουν συνομιλίες για την επέκταση της προστασίας της γαλλικής πυρηνικής ομπρέλας. Ανησυχώντας με τους περιορισμούς στον αμερικανικό στρατιωτικό εξοπλισμό, οι ευρωπαϊκές χώρες συρρέουν στη γαλλική εταιρεία κατασκευής πυραύλων MBDA».

Αποφασισμένος να δημιουργήσει μια γαλλική δύναμη αποτροπής και να προχωρήσει σε πυρηνικές δοκιμές σε πείσμα των ΗΠΑ και της Σοβιετικής Ενωσης, ο Ντε Γκολ είχε συζητήσει το θέμα με τον αμερικανό πρόεδρο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, δύο μήνες νωρίτερα. Παρά τη διαφωνία τους, εξηγεί στους FT ο γάλλος ιστορικός Μορίς Βαϊσέ, ο Αϊζενχάουερ παραδέχτηκε αργότερα: «Θα αντιδρούσαμε ακριβώς όπως ο Ντε Γκολ εάν ήμασταν στη θέση του».

Ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον έδειξε λιγότερη κατανόηση όταν, λίγα χρόνια αργότερα, έλαβε μια επιστολή από τον Ντε Γκολ που τον ενημέρωνε για την απόφαση της Γαλλίας να αποσυρθεί από την ενιαία διοίκηση του ΝΑΤΟ και απαιτούσε από τα αμερικανικά στρατεύματα να εγκαταλείψουν τη χώρα του.

Ο Τζόνσον μπήκε στον πειρασμό να ρωτήσει τον Ντε Γκολ εάν ήθελε να απομακρυνθούν και οι Αμερικανοί που πέθαναν στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Οι Αμερικανοί θύμωσαν τόσο πολύ με τους Γάλλους, που σταμάτησαν να αγοράζουν γαλλικό κρασί. Ωστόσο, η Γαλλία παρέμεινε σταθερά στο πλευρό της Αμερικής κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.

Οι Γάλλοι νιώθουν μια παρόμοια, εάν όχι μεγαλύτερη, ταραχή σήμερα, όταν βλέπουν την προσέγγιση του Τραμπ στην αυταρχική Ρωσία υπό τον Πούτιν, την προφανή περιφρόνηση του για τους ευρωπαίους συμμάχους και την απειλή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να επιβάλει δασμούς 200% σε «κρασιά, σαμπάνιες και αλκοολούχα προϊόντα που προέρχονται από τη Γαλλία», γράφουν οι New York Times.

Η τρέχουσα συναίνεση στη Γαλλία είναι ότι ο Ντε Γκολ είχε δίκιο που ανέπτυξε τα δικά της πυρηνικά, είχε δίκιο να αποσύρει τη Γαλλία από τη στρατιωτική δομή του ΝΑΤΟ το 1966, είχε δίκιο να επιμένει ότι η Γαλλία παραμένει ανεξάρτητη δύναμη και είχε δίκιο να προειδοποιεί ότι οι ΗΠΑ και η Σοβιετική Ενωση μπορεί «κάποια μέρα να καταλήξουν σε συμφωνία για να μοιράσουν τον κόσμο».

«Ο Πούτιν και ο Τραμπ ανέστησαν τον Ντε Γκολ», λέει στους New York Times ο πολιτικός επιστήμονας και συγγραφέας Αλέν Ντιαμέλ. «Εχουν αναβιώσει την γκωλιστική πεποίθηση ότι δύο μεγάλες δυνάμεις δεν επιτρέπεται να κυβερνούν τον κόσμο και ότι η Γαλλία μπορεί να έχει συμμάχους, αλλά πρέπει να είναι αυτόνομη».

Ομως η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται ποτέ με τον ίδιον τρόπο, σημειώνουν οι FT. Ο Ντε Γκολ δεν θα δημιουργούσε μια τόσο στενή γαλλο-βρετανική συνεργασία, με στόχο να τιθασεύσει την αμερικανική οργή, όπως επέλεξαν να κάνουν ο Εμανουέλ Μακρόν και ο Κιρ Στάρμερ τις τελευταίες εβδομάδες. Ο Ντε Γκολ δεν εμπιστευόταν τους Βρετανούς περισσότερο από τους Αμερικανούς, ιδιαίτερα μετά την καταστροφή στο Σουέζ, το 1956. Οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο αποκατέστησαν αμέσως τη στενή σχέση τους, ενώ η Γαλλία ένιωσε προδομένη. Αργότερα, ο Ντε Γκολ εμπόδισε την ένταξη της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα.

«Το όραμα του Ντε Γκολ για μια “Ευρώπη των Εθνών” ενωμένη μόνο με μια κοινή αγορά έρχεται σε αντίθεση με την τρέχουσα τάση ολοκλήρωσης της ΕΕ. Η ουσία του γκολισμού ήταν να ξαναγίνει η Γαλλία μεγάλη, όχι να γίνει η Ευρώπη μεγάλη. Στην πραγματικότητα, αυτό που συμβαίνει στη Γαλλία δεν είναι μια αναβίωση του γκολισμού», σύμφωνα με τους FT, «αλλά μια χρυσή στιγμή του μακρονισμού».

Η «σταυροφορία» του Μακρόν για την ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία φαίνεται επιτέλους να δικαιώνεται. Τον Σεπτέμβριο του 2017, στις αρχές της πρώτης θητείας του, είχε κάνει λόγο για «τη σταδιακή και αναπόφευκτη απεμπλοκή από τις ΗΠΑ». Υποστήριξε την οικοδόμηση «αυτόνομων επιχειρησιακών δυνατοτήτων της Ευρώπης, συμπληρωματικά προς το ΝΑΤΟ» και «μια κοινή στρατηγική αντίληψη».

Ο Κλεμάν Μπονέ, τότε σύμβουλος του Μακρόν για ευρωπαϊκές υποθέσεις, λέει στους Financial Times ότι «το Brexit και ο Τραμπ ήταν το έναυσμα» για αυτά που είπε τότε ο πρόεδρος. Ομως, οι σκληροπυρηνικοί νατοϊστές αντιτάχθηκαν σθεναρά στις ιδέες του. Ο νεαρός, φιλόδοξος γάλλος πρόεδρος απογοητεύτηκε από την έλλειψη ανταπόκρισης από τη Γερμανία σε μια ομιλία που θεωρούσε θεμελιώδη. Παρά τα επικριτικά σχόλια που δέχθηκε από σχεδόν κάθε πλευρά, το 2019 επανήλθε: «Χρειαζόμαστε αυξημένες αμυντικές δαπάνες, μια πραγματικά λειτουργική ρήτρα αμοιβαίας άμυνας και ένα Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Ασφαλείας».

Αργότερα το ίδιο έτος, το σχόλιό του για τον «εγκεφαλικό θάνατο» του ΝΑΤΟ δεν τον έκανε πολύ δημοφιλή. Εν τω μεταξύ, όμως, αύξησε τον γαλλικό αμυντικό προϋπολογισμό, διατηρώντας την παράδοση μιας αμυντικής βιομηχανίας απαλλαγμένης από την αμερικανική εξάρτηση. Εκεί που έσφαλε ήταν στην πολιτική του απέναντι στη Ρωσία, όταν δοκίμασε τη δική του προσέγγιση με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, μια στρατηγική που κατέρρευσε στις 24 Φεβρουαρίου 2022 με την εισβολή στην Ουκρανία.

«Δώστε μας πίσω το Αγαλμα της Ελευθερίας», απαίτησε ο Ραφαέλ Γκλικσμάν, ένας εξέχων κεντροαριστερός πολιτικός, σε μια συγκέντρωση στο Παρίσι την Κυριακή 16 Μαρτίου. Είπε ότι η επιστροφή του αγάλματος –που φτιάχτηκε από τον γάλλο γλύπτη Φρεντερίκ-Ογκίστ Μπαρτολντί και δόθηκε ως δώρο από τη Γαλλία στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1880– ήταν δικαιολογημένη καθώς οι «Αμερικανοί επέλεξαν να τεθούν στο πλευρό των τυράννων».

Η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου, Κάρολαϊν Λίβιτ, απάντησε τη Δευτέρα αποκαλώντας τον Γκλικσμάν «χαμηλού επιπέδου γάλλο πολιτικό» και λέγοντας ότι «μόνο λόγω των ΗΠΑ οι Γάλλοι δεν μιλούν γερμανικά αυτή τη στιγμή».

Ο Γκλικσμάν, ο οποίος είναι Εβραίος, απάντησε ότι το χρέος προς τις ΗΠΑ είναι πολύ πιο βαθύ από ζήτημα γλώσσας. Απευθυνόμενος στους Αμερικανούς στα αγγλικά, έγραψε στο X την Τρίτη: «Απλώς δεν θα ήμουν εδώ αν εκατοντάδες χιλιάδες νεαροί Αμερικανοί δεν είχαν αποβιβαστεί στις παραλίες μας, στη Νορμανδία». Ομως, είπε, η Αμερική αυτών των ηρώων «πολέμησε εναντίον των τυράννων, δεν τους κολάκευε. Ηταν εχθρός του φασισμού, όχι φίλος του Πούτιν».

«Βρισκόμαστε», γράφουν οι New York Times, «σε μια στιγμή μεγάλης έντασης, μεταξύ δύο χωρών που από καιρό βλέπουν τον εαυτό τους ως φάρο ελευθερίας στον υπόλοιπο κόσμο. Η δάδα της Ελευθερίας, που σχεδιάστηκε στο Παρίσι και υψώθηκε στη Νέα Υόρκη, αντανακλούσε από καιρό αυτή την κοινή φιλοδοξία».

Οχι πια, όμως. Οι Γάλλοι αναρωτιούνται τι έχει απομείνει από τους δεσμούς που ξεκίνησαν από την Αμερικανική Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας το 1776 και τη Γαλλική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη το 1789. Η γαλλική χρηματοδότηση της εκκολαπτόμενης αμερικανικής Δημοκρατίας, η υπηρεσία του Μαρκήσιου ντε Λαφαγέτ στον αμερικανικό Στρατό, ακόμη και η αιματοχυσία στα παράλια της Νορμανδίας φαίνονται πια εντελώς ανύπαρκτα γεγονότα στην κοσμοθεωρία του Τραμπ.

Αν ο Τραμπ πιστεύει πραγματικά ότι η ενωμένη Ευρώπη, της οποίας η οικοδόμηση ήταν ο πυρήνας της μεταπολεμικής γαλλικής εξωτερικής πολιτικής, σχεδιάστηκε για να «διαλύσει» την Αμερική, τότε η Ευρώπη «πρέπει να αναπτύξει τα οικονομικά και στρατιωτικά μέσα για να εξασφαλίσει την ανεξαρτησία της», έγραψε ο δημοσιογράφος και συγγραφέας, Ρενό Ζιράρ, σε μια στήλη στη Le Figaro με τίτλο «Ο στρατηγός Ντε Γκολ είχε πολύ δίκιο».

Ο Μακρόν, πάντως, φαίνεται να έχει μάθει το μάθημά του. Ενόψει της υπαναχώρησης των ΗΠΑ, έχει υιοθετήσει μια πιο συλλογική προσέγγιση, ενισχύοντας την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη με την κρίσιμη βρετανική υποστήριξη. «Σε αντίθεση με τους περισσότερους ευρωπαίους εταίρους της, η Γαλλία δεν έχει την ψευδαίσθηση ότι οι διατλαντικές σχέσεις μπορούν να επιστρέψουν εκεί που ήταν. Απλώς προσπαθεί να αποφύγει μια καταστροφική ταχεία αποχώρηση των ΗΠΑ. Αυτός ο πραγματισμός είναι μέρος της κληρονομιάς του Γκολ», σημειώνουν οι FT.

Τι θα σκεφτόταν ο Ντε Γκολ για την ετοιμότητα του Μακρόν να επεκτείνει τη γαλλική πυρηνική ομπρέλα στους συμμάχους του στην Ευρώπη, δεν είναι ξεκάθαρο, αν και είχε μιλήσει περισσότερες από μία φορές για την ανάγκη να ενεργεί η Γαλλία σε συνεννόηση με τους συμμάχους, παραμένοντας ανεξάρτητη.

Ο Γκλικσμάν έγραψε στην απάντησή του στον Λευκό Οίκο: «Αυτή η Αμερική, πιστή στα υπέροχα λόγια που αναγράφονται στο Αγαλμα της Ελευθερίας, η Αμερική σας, αξίζει πολύ περισσότερο από την προδοσία της Ουκρανίας και της Ευρώπης, την ξενοφοβία ή τον σκοταδισμό».

Αναφερόμενος στη συμπάθεια και φιλία προς τις ΗΠΑ που υπάρχει στη Γαλλία, πρόσθεσε: «Ολοι στην Ευρώπη αγαπάμε αυτό το έθνος στο οποίο χρωστάμε τόσο πολλά. Θα ξανασηκωθεί. Θα σηκωθείτε ξανά. Βασιζόμαστε σε εσάς».

Οσο περιμένει, όμως, η Γαλλία επιστρέφει στο δικό της θεμελιώδες δόγμα αυτοπροστασίας, ανατρέχοντας όλο και περισσότερο στον άνθρωπο που το δημιούργησε. Οσο η λάμψη της Αμερικής, ως φάρου ελευθερίας, τρεμοσβήνει στα μάτια των Ευρωπαίων, τόσο το φάντασμα του Ντε Γκολ δείχνει να ζωντανεύει ξανά.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News