Πώς θα εξελιχθεί η ΤΝ; Πώς θα επηρεάσει η εξέλιξή της τον κόσμο μας; Πώς θα είναι αυτός ο κόσμος σε μια δεκαετία; Και, κυρίως, εμείς, οι άνθρωποι, τι σκοπό θα έχουμε σε αυτόν τον κόσμο; Τα ερωτήματα ταλανίζουν τους πάντες, αλλά ελάχιστοι είναι ικανοί να δώσουν απαντήσεις. Ο Ντέμης Χασάμπης, ο 48χρονος διευθύνων σύμβουλος της Google DeepMind, είναι ένας από αυτούς.

Ο Χασάμπης είναι ίσως το μόνο άτομο στο Ηνωμένο Βασίλειο που συγκρίνεται με τους δισεκατομμυριούχους της τεχνολογίας στις ΗΠΑ. Μπορεί επίσης –σε αντίθεση με αυτούς– να συνομιλήσει με τους επιστήμονες και εκείνοι να τον ακούσουν, καθώς μόλις κέρδισε το βραβείο Νομπέλ.

Συμβουλεύει, επίσης, τη βρετανική κυβέρνηση και είναι αναμφισβήτητα ο μόνος σοβαρός «παίκτης» της Βρετανίας στον αγώνα της ΤΝ, παρότι με την εταιρική έννοια «ανήκει» και στις ΗΠΑ.

«Εκείνο που δεν συνειδητοποιούμε ακόμη είναι πόσο πολύ η επανάσταση της ΤΝ θα αλλάξει τα πάντα», λέει στους Times του Λονδίνου. Θα έχει καλές πλευρές, επισημαίνει: Την επόμενη δεκαετία, ίσως θα μπορούσαμε να θεραπεύσουμε όλες τις ασθένειες και να «λύσουμε το ενεργειακό».

Θα έχει, όμως, και όχι τόσο εύκολα διαχειρίσιμες συνέπειες: Δεν θα υπάρχει τίποτα που να μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος και να μην μπορεί ένας υπολογιστής να το κάνει καλύτερα. «Νομίζω ότι θα χρειαστούμε μερικούς νέους φιλοσόφους», λέει ο Χασάμπης. «Αυτή θα ήταν η τέλεια στιγμή για να έρθει ένας νέος Καντ».

Τι θα διαπραγματευόταν αυτός ο φιλόσοφος; «Το νόημα και τον σκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης», απαντά. Η ζωή του ίδιου είχε πάντα και τα δύο, σημειώνουν οι Times.

Πριν από 40 χρόνια ο Χασάμπης ήταν ο δεύτερος καλύτερος σκακιστής μεταξύ συνομηλίκων του στον κόσμο. Αγόρασε τον πρώτο του υπολογιστή, ο οποίος χρηματοδοτήθηκε από κέρδη στο σκάκι, και έγινε αυτοδίδακτος στον προγραμματισμό. Μετά σταμάτησε να παίζει σκάκι και έστρεψε την προσοχή του αλλού.

Τελείωσε το σχολείο με διδασκαλία από το σπίτι, δύο χρόνια νωρίτερα από το κανονικό, στα 16 του, και τον επόμενο χρόνο βοήθησε στον προγραμματισμό ενός από τα πιο επιτυχημένα παιχνίδια ηλεκτρονικού υπολογιστή της δεκαετίας του 1990. Η εταιρεία παιχνιδιών Bullfrog είχε διοργανώσει έναν διαγωνισμό προγραμματισμού, με έπαθλο μια θέση εργασίας σε αυτήν. Οταν εμφανίστηκε ο Χασάμπης, εξέπληξε τους πάντες. «Εμοιαζε περίπου 12 ετών», αφηγείται ο Πίτερ Μόλινιου, ο ιδρυτής της Bullfrog, στο «The Thinking Game», ένα νέο ντοκιμαντέρ που πραγματεύεται το DeepMind. «Σκέφτηκα: “Τι στο διάολο θα κάνουμε με αυτόν;”».

Τελικά, τον έβαλαν να γράψει τον κώδικα για ένα κλασικό arcade παιχνίδι, που ονομαζόταν Theme Park. Σχεδίαζε ένα εικονικό λούνα παρκ, στο οποίο τα «ανθρωπάκια» έκαναν βόλτες σε διάφορα παιχνίδια και έτρωγαν σε εστιατόρια. Τα «ανθρωπάκια» είχαν εντυπωσιακά ρεαλιστικά στοιχεία. «Αν το τρενάκι είχε πάρα πολλές δυνάμεις G, θα ένιωθαν άρρωστοι, θα έκαναν εμετό και κανείς δεν θα αγόραζε από τα περίπτερα».

Τα ρεαλιστικά αυτά στοιχεία τα προσέδωσε στα «ανθρωπάκια» ο κώδικάς του. Το Theme Park έγινε τεράστια επιτυχία.

Ο Μόλινιου προσέφερε στον Χασάμπη ένα εκατομμύριο λίρες για να μείνει την εταιρεία. Εκείνος απέρριψε την πρόταση, διότι ήθελε να πάει στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Στόχος του ήταν να δουλέψει επάνω στην ΤΝ με έναν τρόπο που θα επέφερε παγκόσμια επανάσταση. Δεν θα μπορούσε να το κάνει αυτό με ένα παιχνίδι υπολογιστή.

Δεν ήταν εύκολο, λέει ο ίδιος στους Times, να πει στον ελληνοκύπριο πατέρα του, ο οποίος εργαζόταν ως πωλητής παιχνιδιών, ότι μόλις είχε απορρίψει ένα εκατομμύριο λίρες. «Δεν είμαι βέβαιος ότι τους το είπα καν», λέει. «Τότε ήταν ήδη λίγο μπερδεμένοι με αυτό που έκανα. Κάπου έχω ακόμα την επιταγή, έπρεπε να την είχα κορνιζάρει».

Αφότου αποφοίτησε από το Κέιμπριτζ και έκανε διδακτορικό στη Νευροεπιστήμη, ο Χασάμπης ίδρυσε την DeepMind μαζί με έναν φίλο από το UCL, τον Σέιν Λεγκ. Η προσέγγισή τους ήταν τότε περιθωριακή: Κανείς δεν πίστευε ότι ερχόταν μια ΤΝ με «γενική νοημοσύνη» (AGI), ότι θα εφαρμοζόταν σε οποιαδήποτε εργασία και ότι θα το έκανε καλύτερα από εμάς.

Κανένας άνθρωπος δεν είναι καλύτερος στον πολλαπλασιασμό από έναν υπολογιστή και αυτό το είχαμε αποδεχθεί. Ομως, ο Χασάμπης και ο Λεγκ ήθελαν να φτιάξουν μια «γενική νοημοσύνη που θα ήταν έξυπνη με τον τρόπο που ένας έξυπνος άνθρωπος είναι έξυπνος». Και ακόμη περισσότερο. Ακόμη δεν έχουμε φτάσει αυτό το όραμα. «Στα σημερινά συστήματα μπορούμε όλοι να δούμε τα ελαττώματα», εξηγεί ο Χασάμπης στους Times. «Είναι καλά σε κάποια πράγματα, αλλά, όταν τα πιέσεις λίγο, έχουν ξεκάθαρα ζητήματα».

Υπήρξαν, παρ’ όλα αυτά, κάποιοι που επένδυσαν στο DeepMind και ένας από αυτούς ήταν ο Ελον Μασκ. Ο Χασάμπης τον συμπαθούσε. «Είναι ένας απίστευτος, εντυπωσιακός άνθρωπος. Τότε νομίζω ότι είχε μόνο ένα εργοστάσιο. Κατασκεύαζε έναν πύραυλο. Και τώρα έχει την αυτοκρατορία του».

Τον συμπαθεί ακόμη; «Τα πάω καλά με τους περισσότερους ανθρώπους. Δεδομένου του πού πρέπει να φτάσει η ΤΝ και πώς θα επηρεάσει όλη την ανθρωπότητα, νομίζω ότι αυτό είναι πραγματικά σημαντικό», απαντάει.

Ο Χασάμπης πίστευε από το 2018 ότι μέσα σε δέκα χρόνια η έρευνα επάνω στην ΤΝ θα κέρδιζε το βραβείο Νομπέλ. Στα χρόνια που πέρασαν, καθώς οι προβλέψεις του έγιναν πραγματικότητα, τελικά αποδέκτης του βραβείου ήταν ο ίδιος. Και παραμένει ένας πολύ «φυσιολογικός» άνθρωπος, γράφουν οι Times.

Η DeepMind, ως αντανάκλασή του, βαδίζει στην ίδια γραμμή. Δεν μοιάζει με τα υπερβολικά σε όλα τους γραφεία τεχνολογίας των ΗΠΑ με smoothies να τρέχουν από τις βρύσες.

Στους τοίχους υπάρχουν αναμνηστικά, σκακιέρες υπογεγραμμένες από μεγάλους παίκτες, καδραρισμένα εξώφυλλα από επιστημονικά περιοδικά που έχουν δημοσιεύσει τις εργασίες του. «Είμαι αρκετά Βρετανός στην οπτική μου», λέει ο ίδιος. «Μου αρέσει να είμαι φιλόδοξος και ανταγωνιστικός. Αλλά μου αρέσει να το κάνω σιωπηλά και με λίγη ταπεινότητα».

Η ιστορία του DeepMind και του Χασάμπης θα μπορούσε να έχει εξελιχθεί πολύ διαφορετικά. Οι πρώτοι επενδυτές υπέθεσαν ότι η εταιρεία θα μετεγκατασταθεί στην Καλιφόρνια. Ο Χασάμπης, ένα αγόρι από το βόρειο Λονδίνο που ζει ακόμα στο βόρειο Λονδίνο με τη γυναίκα του και τους δύο γιους του, δεν ήθελε.

«Μου αρέσουν οι αξίες που έχουμε εδώ και νομίζω ότι είμαστε μια πολύ καινοτόμος χώρα», λέει στους Times. «Ισως αυτό να μη μεταφράζεται αρκετά σε εμπορικά κέρδη, αλλά όσον αφορά την εφεύρεση και την καινοτομία υπερτερούμε. Τα πανεπιστήμιά μας είναι απίστευτα».

Πίστευε επίσης ότι αυτοί οι απόφοιτοι πανεπιστημίου ήταν υποτιμημένοι. «Υπήρχαν και υπάρχουν πολλά αναξιοποίητα ταλέντα. Αν είσαι διδάκτωρ φυσικής από το Κέιμπριτζ και δεν θέλεις να εργαστείς σε ένα hedge fund, αλλά θέλεις να κάνεις κάτι πραγματικά διανοητικά ενδιαφέρον, δεν υπάρχουν τόσες πολλές επιλογές στο Ηνωμένο Βασίλειο».

Ετσι, ακόμη και αφού η Google αγόρασε την εταιρεία του για 400 εκατ. λίρες, ακόμη και όταν η DeepMind ανέλαβε τις λειτουργίες ΤΝ της Google, ο Χασάμπης δεν πήγε στις ΗΠΑ. «Η ΤΝ πρόκειται να επηρεάσει ολόκληρο τον κόσμο. Είναι σημαντικό να εμπλέκονται και άλλες φωνές και πολιτισμοί, όχι μόνο 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα της Καλιφόρνιας», εξηγεί.

Αφορμή για το άλμα της DeepMind στην ΤΝ αποτέλεσε ένα απλό ανταγωνιστικό παιχνίδι, το Pong. Μερικά pixel αποτελούσαν κάθε «ρακέτα». Ενας μικρότερος αριθμός pixels αποτελούσε την μπάλα. Ο αντίπαλός τους, σε αυτήν την ηλεκτρονική έκδοση του τένις, ήταν ο υπολογιστής. Ενα απλά κωδικοποιημένο σενάριο σχεδιασμένο να προσφέρει μια ήπια πρόκληση για έναν παίκτη.

Ωστόσο, ο δικός τους, πολύ πιο εξελιγμένος κώδικας δεν μπορούσε να τον νικήσει. «Θυμάμαι ότι επί εβδομάδες δεν μπορούσαμε να πάρουμε έναν βαθμό», λέει ο Χασάμπης στους Times. Φυσικά θα μπορούσαν να είχαν γράψει ένα πρόγραμμα για να το νικήσουν. Αλλά δεν ήταν αυτός ο στόχος: ήθελαν να γράψουν ένα πρόγραμμα που θα μάθαινε να το νικάει από μόνο του.

Χρησιμοποιούσαν ένα εξειδικευμένο είδος προγραμματισμού που αντλεί τις ρίζες του, εν μέρει, από τον Αλαν Τούρινγκ, ο οποίος το 1948 πρότεινε ένα σύστημα για την εκπαίδευση έξυπνων μηχανών. Στην αρχή η ιδέα ήταν ότι το πρόγραμμά τους θα έκανε τυχαίες κινήσεις. Εάν τα πήγαινε καλά, θα ανταμειβόταν και –κυρίως– θα τις θυμόταν την επόμενη φορά. Μετά, όπως ένας σκύλος που του δίνουμε λιχουδιές, έμαθε μέσω δοκιμής και λάθους να κάνει το σωστό.

Το πρόγραμμά τους, όμως, δεν ήταν πολύ υπάκουο σκυλί. «Δεν μπορούσαμε ούτε να πάρουμε την μπάλα πίσω», θυμάται ο Χασάμπης. Αρχισε να αναρωτιέται μήπως η ιδέα τους ήταν χαζή. Ωσπου, μια ημέρα, πήραν έναν βαθμό. «Και μετά, επιτέλους, κερδίσαμε ένα παιχνίδι». Αμέσως μετά, άρχισαν να κερδίζουν κάθε φορά με 21-0.

Η τεχνολογία είναι εκθετική: μπορεί να έχεις την αίσθηση ότι δεν συμβαίνουν πολλά, έως ότου, ξαφνικά, πολλαπλασιαστούν τα κέρδη. Τότε, αρχίζεις να κερδίζεις, όχι μόνο στο Pong, αλλά στο σκάκι και στο Go. Και λύνεις ένα πρόβλημα 50 ετών στη Βιολογία.

Τα ζωντανά πλάσματα χρησιμοποιούν πρωτεΐνες, μοριακές μηχανές που βρίσκονται πίσω από οτιδήποτε λειτουργεί στο σώμα και ό,τι δεν λειτουργεί. Γνωρίζουμε ότι η χημεία καθορίζει το σχήμα τους. Γνωρίζουμε επίσης ότι το σχήμα καθορίζει τη λειτουργία τους. Αλλά δεν μπορούμε να προβλέψουμε το σχήμα που θα πάρουν.

Ή, μάλλον, δεν μπορούσαμε μέχρι το 2021, γράφουν οι Times, όταν η DeepMind, με ένα πρόγραμμα παρόμοιο με το Pong, μετέτρεψε την «αναδίπλωση της πρωτεΐνης», τη διαδικασία δημιουργίας του σχήματός της δηλαδή, σε παιχνίδι. Το πρόγραμμα πρόβλεψε και στη συνέχεια δημοσίευσε κάθε πρωτεΐνη στη φύση.

Πέρυσι, μια δεκαετία μετά τη νίκη επί του Pong και λίγο πριν ο Χασάμπης μοιραστεί το Νομπέλ για το πρόγραμμα της πρωτεΐνης με τον συνάδελφό του Τζον Τζάμπερ, η ομάδα ρομποτικής της DeepMind σχεδίασε ένα σύστημα που θα μπορούσε να κερδίσει όχι στο Pong, αλλά στο πινγκ πονγκ στον πραγματικό κόσμο.

Μερικοί από τους ανταγωνιστές του πιστεύουν ότι η ΤΝ θα ολοκληρωθεί όσο ο Τραμπ είναι πρόεδρος. Ο ίδιος θέλει να μετριάσει τις προσδοκίες.

«Νομίζω ότι λείπουν ακόμα αρκετά πράγματα, όσον αφορά τη δημιουργικότητα και την εφευρετική ικανότητα της ΤΝ». Κάτι νέο χρειάζεται, λέει, για να φτιάξουμε μια ΤΝ που θα μπορούσε, ας πούμε, να βρει από μόνη της τη θεωρία της γενικής σχετικότητας. «Δεδομένων των πληροφοριών που είχε ο Αϊνστάιν εκείνη την εποχή, το θεωρώ ένα από τα μεγαλύτερα άλματα της ανθρώπινης νοημοσύνης», εξηγεί στους Times.

Σκέφτεται απλώς ότι μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια η ΤΝ μπορεί να είναι αρκετά καλή για να θεραπεύσει όλες τις ασθένειες. Εχει δημιουργήσει μια εταιρεία, την Isomorphic, για να κάνει ακριβώς αυτό. Η ΤΝ μπορεί να μας πει τι μορφή έχουν οι πρωτεΐνες που προκαλούν ασθένειες. Ισως αυτή η ΤΝ μπορεί επίσης να μας πει πώς να τις διορθώσουμε και ποια φάρμακα να χρησιμοποιήσουμε για να αποκαταστήσουμε την υγεία των ανθρώπων.

«Ξέρω ότι ακούγεται τρελό σήμερα», λέει στους Times, «αλλά πριν από δέκα χρόνια θα ακουγόταν τρελό εάν σας έλεγα ότι θα μπορούσαμε να γνωρίζουμε και τις 200 εκατομμύρια πρωτεϊνικές δομές».

Παρ’ όλα αυτά, πιστεύει ότι κάποια στιγμή η ολοκλήρωση της ΤΝ θα συμβεί. Στην ιδανική περίπτωση, ο ίδιος θα ήθελε ένα σώμα που θα επιβλέπει την πρόοδο, όπως κάνει ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας για τα πυρηνικά. Αλλά μάλλον αυτό δεν θα υπάρξει.

Και μόλις επιτευχθεί αυτή η ολοκλήρωση, λέει, «θα βρισκόμαστε σε μια νέα εποχή». Για πολλούς από εμάς αυτό είναι εφιαλτικό σενάριο, καθώς σε αυτήν την εποχή δεν θα υπάρχει νόημα ή σκοπός για τους ανθρώπους.

«Για τα επόμενα δέκα χρόνια πιστεύω ότι θα υπάρξει μια εκπληκτική άνθηση της δημιουργικότητας, ενδυναμωμένη από την ΤΝ. Για όσους κατανοούν αυτά τα εργαλεία, θα είναι ένα είδος υπερδύναμης», απαντά στους Times.

«Το ερώτημα είναι τι θα συμβεί ύστερα από αυτό. Αυτή θα είναι η επόμενη εποχή, καθώς η γενική ΤΝ θα γίνεται όλο και καλύτερη. Αυτό είναι πιο δύσκολο να προβλεφθεί». Δεν θα είναι ένας κόσμος εργασίας, σκέφτεται, όπως τον καταλαβαίνουμε, αλλά θα φέρει «ριζική αφθονία» και, ίσως, καταστήσει τους ανθρώπους ριζικά «ανεπίκαιρους».

Ισως, προτείνει, κάποιοι άνθρωποι βρουν νόημα αλλού, στα extreme sports, ας πούμε. Ισως συγχωνεύσουμε το μυαλό μας με τους υπολογιστές, όπως πιστεύει ο Μασκ. Ισως εξερευνήσουμε τα αστέρια. «Αν έχεις γενική αφθονία, απελευθερώνεσαι από τους περιορισμούς των φυσικών πόρων. Θα μπορούσε να είναι η μέγιστη ανθρώπινη άνθηση». Είναι, εξηγεί, επικίνδυνο αλλά συναρπαστικό. «Είμαστε εξαιρετικά προσαρμοστικοί ως είδος».

Ολα τα γραφεία στα κεντρικά της Google DeepMind έχουν ονόματα επιστημόνων. Το γραφείο του Χασάμπης ονομάζεται Λεονάρντο ντα Βίντσι. Δίπλα είναι η αίθουσα Αλαν Τούρινγκ. Είναι οι δύο αγαπημένοι του επιστήμονες. Ο Λεονάρντο επειδή «είναι ο τελευταίος πολυμήχανος άνθρωπος».

Αυτό που οραματίζεται ο Χασάμπης είναι μια αλλαγή τέτοιου μεγέθους που ο κόσμος του 2050 θα είναι πιο ξένος σε εμάς από όσο είναι ο δικός μας κόσμος σε κάποιον από την εποχή του Ντα Βίντσι.

Ισως μας φαίνεται τρελό. Δεν είναι, όμως, καθόλου απίθανο.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News