Μπροστά σε μια νέα πολιτική και οικονομική πραγματικότητα βρίσκονται πλέον όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, καθώς ο Ντόναλντ Τραμπ έπαψε ουσιαστικά να εγγυάται την ευρωπαϊκή άμυνα, ενώ ξεκαθαρίζει σε κάθε τόνο ότι προτεραιότητά του είναι να περιορίσει το εμπορικό έλλειμα των ΗΠΑ με την ΕΕ.

Στις Βρυξέλλες, κατά την έκτακτη Σύνοδο Κορυφής των ευρωπαίων ηγετών (στις 6/3), και στη Φρανκφούρτη την ίδια ημέρα, στη συνεδρίαση του γενικού συμβουλίου της ΕΚΤ, έγινε σαφές ότι κανείς δεν μπορεί να συνεχίσει αυτό που λέμε «business as usual». Και ότι αυτό που το διαδέχεται είναι η αλλαγή των προτεραιοτήτων πολιτικής που ανεβάζει την ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια στην πρώτη θέση της ευρωπαϊκής ατζέντας.

Σύμφωνα με το πρώτο σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αμυντική θωράκιση της Ευρώπης, θα απαιτηθεί ένα πρόγραμμα εξοπλισμών «μαμούθ», ύψους 800 δισ. ευρώ, με το οποίο η ΕΕ θα ικανοποιήσει εν μέρει την απαίτηση του Τραμπ για αύξηση αμυντικών εξοπλισμών στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ (από 2% του ΑΕΠ κάθε χώρας, τουλάχιστον στο 4% μέχρι το 2030), αλλά και ταυτόχρονη ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας (πρωτίστως της Γαλλίας και δευτερευόντως της Γερμανίας, χώρες που έχουν τεχνογνωσία και εργοστάσια), καθώς σε διαφορετική περίπτωση τα περισσότερα χρήματα θα κατευθυνθούν στις ΗΠΑ για εισαγωγές οπλικών συστημάτων.

Το αμέσως επόμενο ερώτημα που ετέθη είναι πού θα βρεθούν τα λεφτά.

Και εδώ, σύμφωνα με το σχέδιο που παρουσιάστηκε στους ηγέτες της ΕΕ, υπάρχει η πρόβλεψη της «ρήτρας διαφυγής» από το Σύμφωνο Σταθερότητας, καθώς η αύξηση των αμυντικών δαπανών θα οδηγήσει αυτόματα σε αύξηση των ελλειμάτων και κυρίως του δημοσίου χρέους για όλες τις χώρες που θα κληθούν να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες.

Η Ελλάδα αποτελεί ίσως από μόνη της μια εξαίρεση, καθώς από την ένταξή της στο ευρώ οι αμυντικές δαπάνες από τον κρατικό προϋπολογισμό κινούνται στο υψηλότερο επίπεδο από όλους (πάνω από 3,5% του ΑΕΠ κάθε χρόνο).

Επιπλέον, η Ελλάδα δαπανά από 0,5% έως 1% του ΑΕΠ κάθε χρόνο σε εξοπλιστικά προγράμματα, όπως η προμήθεια των Rafale, των F35 και των φρεγατών Belharra από τη Γαλλία και αρμάτων μάχης από τη Γερμανία.

Υπό αυτές τις συνθήκες, σημειώνουν έμπειροι αναλυτές, η Ελλάδα, η οποία διεκδικούσε επί σειρά ετών τη «ρήτρα διαφυγής» από το Σύμφωνο Σταθερότητας, μπορεί τώρα να απαιτήσει την εξαίρεση των δαπανών που υπερβαίνουν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, από τους δημοσιονομικούς περιορισμούς.

Αν το ποσοστό αυτό είναι 1,5% του ΑΕΠ, τότε μπορεί να εξασφαλίσει ποσά έως 3,6 δισ. ευρώ τον χρόνο για κοινωνικές δαπάνες και παροχές.

Ενα τέτοιο γεγονός θα έδινε στην ελληνική κυβέρνηση περιθώρια –δηλαδή πόρους– να αναπτύξει εκ νέου την αμυντική της βιομηχανία και, το κυριότερο, να στηρίξει με φορολογικές ελαφρύνσεις και άλλες παροχές τα εισοδήματα και παράλληλα την εσωτερική κατανάλωση και την ανάπτυξη, καθώς το ευρωπαϊκό περιβάλλον βρίσκεται σε μια περίοδο οικονομικής στασιμότητας.

Τα εργαλεία της ανάπτυξης

Τα βασικά εργαλεία για να ανακτήσει η ευρωπαϊκή οικονομία έναν ικανοποιητικό ρυθμό ανάπτυξης και να ξεκολλήσει από το 0,8% ή 0,9% αύξησης του ΑΕΠ για τα επόμενα χρόνια είναι ασφαλώς η μείωση των επιτοκίων.

Μετά την προχθεσινή απόφαση για μείωση των ευρωεπιτοκίων κατά 0,25 μονάδες, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας δήλωσε μιλώντας στο Politico: «Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα πρέπει να συνεχίσει να χαλαρώνει την πολιτική της με σταθερό ρυθμό έως ότου το βασικό της επιτόκιο φτάσει στο 2%, δεδομένου ότι αυξάνονται οι κίνδυνοι για την ανάπτυξη και εξασθενούν οι πληθωριστικές πιέσεις»

Οι προκλήσεις Τραμπ

Η συνέντευξη του κ. Στουρνάρα συνέπεσε με την εβδομάδα κατά την οποία μια σειρά ανακοινώσεων του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσαν ταραχή στην Ευρώπη, με την Ουάσινγκτον να επιδιώκει αποκατάσταση των σχέσεών της με τη Ρωσία εις βάρος της Ουκρανίας.

Αλλά και αυτό έχει δύο όψεις:

Οπως υποστηρίζει ο κ. Στουρνάρας, αν ο Τραμπ καταφέρει να διαπραγματευθεί μια ειρηνευτική συμφωνία στην Ουκρανία, οι χαμηλότερες τιμές των τροφίμων και της ενέργειας θα οδηγήσουν γρήγορα σε μείωση του πληθωρισμού και εν τέλει θα ενισχύσουν τις προοπτικές ανάπτυξης.

«Αν αφήσουμε στην άκρη την πολιτική, η ειρήνη σίγουρα θα επιδράσει θετικά στην οικονομία» τόνισε. Η άλλη όψη, όμως, είναι ότι ο Τραμπ ανάγκασε την Ευρώπη να ξανασκεφτεί με ποιο τρόπο πληρώνει για την ασφάλειά της.

«Οσες χώρες έχουν το περιθώριο να αυξήσουν τις δαπάνες τους σε εθνικό επίπεδο, θα πρέπει να το κάνουν» υπογράμμισε ο κ. Στουρνάρας. Αλλά, «καθώς πολλές χώρες έχουν ήδη εξαντλήσει τις δυνατότητες δανεισμού τους, η ΕΕ μπορεί να αναγκαστεί και πάλι, όπως έκανε και στη διάρκεια της πανδημίας, να δανειστεί για δικό της λογαριασμό, ώστε να ξανακτίσει τις αμυντικές της ικανότητες, οι οποίες έχουν ατροφήσει μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου».

«Πρέπει να δαπανήσουμε περισσότερο, αλλά και πιο συνετά» τόνισε ο κ. Στουρνάρας, προσθέτοντας ότι αυτό σημαίνει ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης, αλλά και διαμόρφωση μιας κοινής πολιτικής για την προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού.

Ευρωομόλογα για την άμυνα;

Ο κ. Στουρνάρας παραδέχτηκε ότι η ΕΚΤ είναι πιθανόν να δεχτεί πιέσεις ώστε να στηρίξει από τη δική της πλευρά τους ευρύτερους στόχους πολιτικής της ΕΕ. Πράγματι, αυτό είναι υποχρέωση της κεντρικής τράπεζας με βάση τη Συνθήκη της ΕΕ, εφόσον δεν υπονομεύεται η επίτευξη του πρωταρχικού της σκοπού, που είναι η διατήρηση του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα.

Ο ίδιος άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο παροχής πιο στοχευμένης στήριξης προς την αμυντική βιομηχανία, αν οι ηγέτες της ΕΕ θέσουν ως κοινό στόχο τη σημαντική αύξηση των δαπανών, αναφέροντας ως παράδειγμα τη στήριξη της πράσινης μετάβασης της οικονομίας με τη στήριξη των εταιρικών ομολόγων για επενδύσεις στις ΑΠΕ και τις εκδόσεις χρέους για το Ταμείο Ανάκαμψης.

«Για την πράσινη μετάβαση έχουμε εντολή στήριξης, καθώς αποτελεί διακηρυγμένο στόχο πολιτικής της ΕΕ. Εχουμε κοινό στόχο πολιτικής για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών στην Ευρωπαϊκή Ενωση; Αυτό δεν το γνωρίζουμε ακόμη. Αν όμως η αύξηση των αμυντικών δαπανών τεθεί ως κοινός στόχος της ΕΕ, τότε θα είμαστε σε θέση να συζητήσουμε πώς μπορεί να συμβάλει η ΕΚΤ στην επίτευξή του» ανέφερε ο διοικητής της ΤτΕ. 

Ο «κουμπαράς» του Χατζηδάκη για τις κάλπες

Οι ευρωπαϊκές εξελίξεις τρέχουν παράλληλα με την πολιτική ένταση που προκαλεί η τραγωδία των Τεμπών στην Ελλάδα. Και παρά το γεγονός ότι μέχρι τώρα η Ελλάδα έχει επιτύχει να ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό της το 2024 και να κάνει μια θετική εκκίνηση τους πρώτους μήνες του 2025 επιτυγχάνοντας πρωτογενές πλεόνασμα άνω των 3 δισ. ευρώ, ο υπουργός Οικονομικών ήταν μέχρι τώρα συγκρατημένος, αποκλείοντας μάλιστα την επαναφορά του 13ου και 14ου μισθού στο Δημόσιο και στις συντάξεις.

Ο κ. Χατζηδάκης, μιλώντας προχθές (5/3) στη Βουλή, στο πλαίσιο της συζήτησης επί της προτάσεως δυσπιστίας, έδωσε το πολιτικό στίγμα, αλλά μίλησε και για το σχέδιο παροχών της κυβέρνησης.

Αφού είπε «δεν θα επιτρέψουμε να παραδοθεί η χώρα στην αστάθεια, στην ανασφάλεια και στον διχασμό και να πάνε χαμένες οι θυσίες των Ελληνίδων», πρόσθεσε: «Θέλω να είμαι ξεκάθαρος: Εμείς υποσχόμαστε σταθερά βήματα μπροστά. Οι μαγικές συνταγές είναι για τους πολιτικούς ταχυδακτυλουργούς». Και περιέγραψε το σχέδιο παροχών που έχει προετοιμάσει ο ίδιος. 

Το σχέδιο αυτό προβλέπει:

• Νέα σημαντική αύξηση στον κατώτατο μισθό τον Απρίλιο.
• Πρόσθετες αυξήσεις αποδοχών στους δημοσίους υπαλλήλους αμέσως μετά την αύξηση του κατώτατου μισθού.
• Μηνιαίο επίδομα επικινδυνότητας 100 ευρώ από την 1η Ιουλίου για τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας.

Και ανήγγειλε:

• Περαιτέρω μείωση της φορολογίας για όλους τους συνεπείς φορολογούμενους, με εξειδίκευση που θα γίνει από τον Πρωθυπουργό τον Σεπτέμβριο στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης. Οι σχεδιαζόμενες μειώσεις άμεσων φόρων θα έχουν εφαρμογή από τα εισοδήματα του 2025, τα οποία θα δηλωθούν το 2026.

Νέο σχέδιο παροχών….

Βέβαια, για να επιστρέψει η κυβέρνηση σε γενικευμένες παροχές, θα πρέπει να είναι τέτοιες οι δημοσιονομικές συνθήκες και τα οικονομικά περιθώρια, που να ξεπερνούν ακόμη και τις προβλέψεις του υπουργού Οικονομικών Κωστή Χατζηδάκη, ο οποίος στα μέσα Φεβρουαρίου είχε κοστολογήσει την επαναφορά του 130υ και 14ου μισθού για μισθωτούς και συνταξιούχους του δημόσιου τομέα, αλλά και την οριζόντια καταβολή αναδρομικών στους συνταξιούχους στα 8 δισ. ευρώ ετησίως. 

«Πρέπει να κρατήσουμε ένα ζύγι» δήλωσε τότε ο κ. Χατζηδάκης, αλλά πλέον στο ζύγι μπαίνουν και τα δημοσιονομικά περιθώρια που μπορεί να δημιουργεί η περίφημη «ρήτρα διαφυγής» που φέρνει στην ΕΕ ο Τραμπ.

Ακολουθήστε το Protagon στο Google News